Η Ευρώπη μας στην αναταραχή
Κώστας Καλλίτσης, Η Καθημερινή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2025-01-12
Ανήμερα τα Χριστούγεννα έγινε δολιοφθορά σε ένα υποβρύχιο καλώδιο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Φινλανδίας και Εσθονίας –άλλο ένα κρούσμα προστέθηκε στα «δυστυχήματα» που τελευταία πυκνώνουν σε καλώδια επικοινωνιών κι αγωγούς ενέργειας στη Βαλτική. Ίσως το πιο σημαντικό, όμως, είναι αυτό που –για πρώτη φορά- ακολούθησε: Την επομένη, οι φινλανδικές αρχές απαλλοτρίωσαν πλοίο με σημαία των Νήσων Κουκ, που υποψιάζονταν (ενδεχομένως ορθώς) ότι ανήκει στο ρωσικό σκιώδη στόλο δεξαμενοπλοίων και προκάλεσε τη δολιοφθορά, κόβοντας το καλώδιο με τις άγκυρές του. Ποιο είναι το νέο και σημαντικό; Ότι οι φινλανδικές αρχές κατέλαβαν το πλοίο ενώ έπλεε σε διεθνή ύδατα -σε νερά δηλαδή στα οποία, από τον Β’ Παγκόσμιο μέχρι τώρα, ήταν εγγυημένη η ελεύθερη ναυσιπλοΐα. Τώρα, παύει να είναι…
Με συνήθεις και μη τρόπους, με θορυβώδη αποτελέσματα ή με ανατροπές που αθόρυβα κυοφορούνται, ο κόσμος φορτώνει ένταση.
Ο Τραμπ δεν δεσμεύτηκε ότι δεν θα επέμβει ακόμα και στρατιωτικά σε Γροιλανδία και Παναμά, ενώ οι απειλές του στον Καναδά για δασμολογικό φραγμός στις εξαγωγές του αν δεν γίνει κάτι σαν την 51η Πολιτεία των ΗΠΑ, προκάλεσαν πολιτική κρίση σε μια από τις πιο δημοκρατικές συμπεριληπτικές κοινωνίες του σύγχρονου κόσμου. Κι ενώ ο συνδυασμός της πτώσης της στερλίνας στα χαμηλά 12μηνου και της εκτίναξης του κόστους δανεισμού του βρετανικού δημοσίου θυμίζουν στο Λονδίνο τις ημέρες κρίσης του 1976, όταν η Βρετανία υποχρεώθηκε να προσφύγει στο ΔΝΤ, έρχεται η αποκάλυψη των FT ότι ο «αντ’ αυτού» Μασκ συνωμοτεί με το ακροδεξιό Reform για την ανατροπή της κυβέρνησης Στάρμερ.
Μένει να φανεί πόσα από όσα λέει το σύστημα Τραμπ θα μείνουν λόγια και πόσα όχι. Το βέβαιο είναι ότι τα νερά αγριεύουν και στην αναταραχή κινδυνεύει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στήθηκε στα πόδια της μεταπολεμικά με πρωτοβουλία των ΗΠΑ και αμέριστη βοήθεια από αυτές, ως η πιο σημαντική στρατηγικά περιοχή, για την ανάσχεση της επιρροής της τότε ΕΣΣΔ και του μπλοκ της. Γι΄ αυτό κυρίως, και με χορηγό άμυνας τις ΗΠΑ, είχε την ευκαιρία να οικοδομήσει το παγκοσμίως ζηλευτό ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος και να δημιουργήσει ανεκτικές και εξαιρετικά σταθερές και ανθεκτικές δημοκρατίες (το καθ’ ημάς μετεμφυλιακό καθεστώς ήταν απ’ τις ελάχιστες εξαιρέσεις), φιλικές στη διαφορετικότητα, φιλόξενες στους κατατρεγμένους από όλη τη Γη, που ζητούσαν σε αυτή ένα απάνεμο μέρος για ζωή και δημιουργία.
Όταν κατέρρευσε το Τείχος, οι προτεραιότητες των ΗΠΑ άρχισαν να αλλάζουν. Αλλά η Ευρώπη εφησύχαζε, βέβαιη ότι βρίσκεται σταθερά στη σωστή μεριά της Ιστορίας…
Κι ενώ αναπτυσσόταν χάρη στην ασφάλεια των ωκεανών και την πυρηνική ομπρέλα που πρόσφεραν οι ΗΠΑ, τη φτηνή ενέργεια της Ρωσίας και τη μεγάλη δημοσιονομική επέκταση της Κίνας, πίστεψε κάποια στιγμή ότι, με αυτά και με ‘κείνα, είχε δυναμώσει αρκετά για να παίξει δραστήριο, ίσως και καθοριστικό, ρόλο στα διεθνή δρώμενα και να σταθεί ισάξια στον ανταγωνισμό των άλλων μεγάλων δυνάμεων. Αποδείχτηκε πως υστερούσε. Γιατί δεν είχε λύσει ώριμα προβλήματά της, αυτά που τα γνώριζαν και τα κουβέντιαζαν στις άλλες γειτονιές του κόσμου, δεν είχε πράξει όσα όφειλε, αυτά κατ’ ουσία που κατέγραψαν και εισηγήθηκαν Ντράγκι και Λέττα στις πρόσφατες εκθέσεις τους.
Στον αναδυόμενο κόσμο του αδυσώπητου ανταγωνισμού για σφαίρες επιρροής, με υποχώρηση του διεθνούς δικαίου και ενίσχυση της διπλωματίας των κανονιοφόρων, η Ευρωπαϊκή Ένωση κινδυνεύει να αποδειχτεί όχι μόνο πεδίο σύγκρουσης αλλά θύμα των αντιθέσεων ΗΠΑ, Ρωσίας και Κίνας.
Η δική μας Ευρώπη θα χρειαστεί να αποδείξει αν έχει δυνάμεις να σταθεί ενιαία και όρθια.