Η συζήτηση που δεν έγινε

Χρειάσθηκε να φτάσουμε στο τελευταίο Σαββατοκύριακο πριν από τις εκλογές για να προβληθούν οι προγραμματικές θέσεις των κομμάτων. Από το βήμα της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης ο σημερινός Πρωθυπουργός και ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ διαδοχικά διέγραψαν τις πολιτικές που προτίθενται να ακολουθήσουν εφόσον κληθούν να κυβερνήσουν την επόμενη τετραετία, στις δικές τους προτεραιότητες επέμειναν κατόπιν οι ηγέτες των άλλων κομμάτων. Ήταν, βέβαια, αργά. Χρόνος για μιαν ουσιαστική πολιτική αντιπαράθεση που θα διαφώτιζε τους πολίτες, θα αποσαφήνιζε ποιες εναλλακτικές επιλογές μπορούν να στηρίξουν την Κυριακή με την ψήφο τους, πλέον δεν υπάρχει. Και διόλου τυχαία.

Το χρονοδιάγραμμα αυτής της τόσο σύντομης προεκλογικής περιόδου, που την έκαναν ακόμα συντομότερη οι πυρκαγιές, προσδιορίσθηκε από την απερχόμενη κυβέρνηση όπως καλύτερα την εξυπηρετούσε: παρουσιάζοντας τελευταία στιγμή τους πέντε «άξονές» του ο κ. Καραμανλής- τον εκσυγχρονισμό του κράτους, την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους, την ανάπτυξη της οικονομίας, την προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνία της γνώσης- αποσκοπούσε στο να πείσει μια κρίσιμη για την έκβαση των εκλογών μάζα ψηφοφόρων ότι, ως προς τις γενικές επιδιώξεις, ουσιαστικές διαφορές ανάμεσα στα δύο μεγάλα κόμματα δεν υφίστανται. Και μοιράζοντας απλόχερα αποζημιώσεις (με τη βοήθεια κομματικών παρεμβάσεων αρκετοί τις εισπράττουν χωρίς να έχουν πληγεί άμεσα από τις φωτιές, αναφέρουν πληροφορίες από διάφορα μέρη της Ελλάδας), μαζί με υποσχέσεις για αυξημένες συντάξεις και επιδόματα σε πλήθος κατηγορίες από τον επόμενο χρόνο, προσβλέπει στην ψήφο των ενδιαφερομένων. Μπορεί το ΠΑΣΟΚ να εξαγγέλλει υψηλότερες αποζημιώσεις στους πυρόπληκτους π.χ., ή μεγαλύτερη σύνταξη σε ανασφάλιστους και αγρότες, αλλά η Νέα Δημοκρατία ποντάρει στο ότι θα υπερισχύσει το «κάλλιο πέντε και στο χέρι».

Σε ουσιαστική κριτική αντιπαράθεση η κυβερνητική τακτική δε θα είχε αντέξει: αν πράγματι το κοινωνικό κράτος, το περιβάλλον, η κοινωνία της γνώσης συνιστούν προτεραιότητες, χρειάζονται δημόσιες πολιτικές που θα τις στηρίξουν. Αυτό κατ΄ αρχάς σημαίνει ότι χρειάζονται δημόσιοι πόροι για να τις χρηματοδοτήσουν. Ο κ. Καραμανλής απολογήθηκε στην τηλεοπτική αναμέτρηση ότι αθέτησε την προεκλογική του δέσμευση (του 2004) για το 5% του ΑΕΠ που θα έφθαναν οι δημόσιοι πόροι για την Παιδεία επικαλούμενος τις δημοσιονομικές δυσχέρειες που κληρονόμησε. Αντίστοιχα απολογήθηκε στη Θεσσαλονίκη για την κατάσταση της δημόσιας διοίκησης. Ταυτόχρονα όμως, ως κεντρικό επίτευγμα της θητείας του προβάλλει τη δραστική μείωση της φορολογίας στα κέρδη των επιχειρήσεων πρώτα, ελαφρότερα κατόπιν στα εισοδήματα των φυσικών προσώπων. Τώρα μάλιστα υπόσχεται να την ολοκληρώσει, καταργώντας τον φόρο κληρονομίας, μηδενίζοντας σχεδόν τη φορολογία στα ακίνητα, υπέρ των ευπορότερων πάντα. Ως παράλληλο επίτευγμα άλλωστε ανέφερε τη συμπίεση των συνολικών δημοσίων δαπανών ως προς το ΑΕΠ. Μένοντας σταθερός σ΄ αυτήν την επιλογή αναδεικνύει το περιβάλλον, την Παιδεία, τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων προτεραιότητες στα λόγια, διόλου στα έργα, και τέτοιον προϋπολογισμό τού ετοιμάζουν και πάλι για την περίπτωση που θα επανεκλεγεί. Το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ, όπως το παρουσίασε ο Γιώργος Παπανδρέου, υπαινίσσεται μια διαφορετική λογική: με εξειδικευμένες προτάσεις για τη στροφή σε ένα αναπτυξιακό μοντέλο «πράσινης οικονομίας», όπου θα χρησιμοποιούνται νέες πρακτικές και τεχνολογίες, που καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια και νερό, αξιοποιούν ανανεώσιμες πηγές, εκπέμπουν λιγότερα απόβλητα και ρύπους. Αφορούν στη γεωργία που θα γίνεται ολοένα πιο οικολογική, στη μεταποίηση μονάδες της οποίας θα παράγουν εξαρτήματα των νέων τεχνολογιών, στον τουρισμό, στις κατασκευές, στις μεταφορές, αλλά και στην Παιδεία και στην έρευνα. Και προϋποθέτουν δημόσια στήριξη με πόρους, με τη θέσπιση κανόνων και κινήτρων. Προβλέπεται «αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου» με αλλαγές στη φορολογία, για παράδειγμα την υπαγωγή των διανεμομένων κερδών των επιχειρήσεων, των μερισμάτων που εισπράττουν οι μέτοχοι, στην προοδευτική κλίμακα του φόρου εισοδήματος, ώστε τα εισοδήματα από κεφάλαια να φορολογούνται εξ ίσου με τα εισοδήματα από εργασία, όχι ευνοϊκότερα, όπως ισχύει έως τώρα.

Προτείνονται μέτρα για την απασχόληση, «κοινωνική εργασία» για μακροχρόνια ανέργους, τετραετή προγράμματα για την απασχόληση νέων στις επιχειρήσεις, αποκεντρωμένα στις τοπικές κοινωνίες που γνωρίζουν καλύτερα πρόσωπα και πράγματα. Ακόμα, σημαντική ενίσχυση του ΕΣΥ με προσλήψεις (1% του ΑΕΠ), αυξήσεις χαμηλών και μεσαίων συντάξεων (διπλασιασμός δικαιούχων ΕΚΑΣ), ενώ για το Ασφαλιστικό δίδεται έμφαση σε κίνητρα παραμονής στην εργασία αντί της τρέχουσας πρακτικής των εθελουσίων εξόδων που επιβαρύνουν τα Ταμεία.

Όλα αυτά, βέβαια, κοστίζουν, και οι δυνατότητες χρηματοδότησής τους απαιτούν αυστηρή εξέταση. Γι΄ αυτό όμως θα ήταν χρήσιμη μια δημόσια αντιπαράθεση για τους στόχους και την ιεράρχησή τους, ώστε καθένας να μπορεί να κρίνει τι προτείνεται για τη χώρα συνολικά, με ποιες συνέπειες και σε ποια προοπτική, όχι μόνο να ψάχνει να καταλάβει αποσπασματικά τις επιπτώσεις της μιας ή της άλλης πολιτικής ατομικά για τον ίδιο (ποιος του προσφέρει πιο πολλά και πιο σίγουρα), ή, το πολύ, για την κοινωνική ομάδα του. Αυτή η συζήτηση δεν έγινε.