40 χρόνια μετά τη διάσπαση του ΚΚΕ
Μιχάλης Σαμπατακάκης, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2008-02-03
Η ιστορία είναι περίεργη. Ακριβώς 40 χρόνια μετά τη διάσπαση του ΚΚΕ, η ανανεωτική πλευρά, με τις αναγκαίες μεταμορφώσεις του χρόνου, ο Συνασπισμός δηλαδή, για πρώτη φορά υπερέχει. Δείχνει να βρίσκεται πιο ψηλά στις προτιμήσεις των πολιτών από την παραδοσιακή πλευρά, συζητιέται στην κοινωνία, δείχνει πως έχει μέλλον, ενώ, από την άλλη, η παραδοσιακή πλευρά, δηλαδή το ΚΚΕ, δείχνει αμήχανο απέναντι στα γεγονότα.
Η εκδίκηση της ιστορίας είναι πως όλα αυτά συμβαίνουν ενώ επικεφαλής στην ανανεωτική πλευρά βρίσκεται στέλεχος της νεολαίας της τότε παραδοσιακής πλευράς, και εννοώ τον \Αλέκο Αλαβάνο.\ Βεβαίως αυτό δεν είναι περίεργο, αφού από το 1968 μεσολάβησε και δεύτερη μεγάλη διάσπαση του ΚΚΕ προς ανανεωτική κατεύθυνση, αυτή του 1991.
Δείτε τώρα ένα ενδιαφέρον φαινόμενο. Στην Ελλάδα δεν ήκμασαν τελικά οι διασπασθείσες ομάδες των παραδοσιακών κομμάτων, δηλαδή της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ. Η Πολιτική Άνοιξη, το ΚΕΠ, η ΔΗΑΝΑ, το ΔΗΚΚΙ, η Σοσιαλιστική Πορεία κ.ά. Αντίθετα, η αιρετική πλευρά που ξέκοψε από το ΚΚΕ το 1968, μαζί με τη συναφή που ξέκοψε το 1991, επιβιώνει για 40 χρόνια, συγκροτώντας τον σημερινό Συνασπισμό, και μάλιστα όχι απλώς επιβιώνει, αλλά αρχίζει να υπερέχει και αριθμητικά. Μόνο σχετικά αντίστοιχο με αυτό φαινόμενο επιβίωσης είναι το γεγονός ότι και το ίδιο το ΠΑΣΟΚ αποτελεί ουσιαστικά αποχωρισθείσα ομάδα από την παλιά Ένωση Κέντρου.
Τι μπορεί να σημαίνει αυτή η επιβίωση για δεκαετίες της δις αποσχισθείσας Ανανεωτικής Αριστεράς; Μα προφανώς ότι αποτελεί πραγματικό πολιτικο-κοινωνικό ρεύμα. Είναι μια αριστερά που ξέκοψε από τον παραδοσιακό κομμουνισμό και ψάχνει με κριτική διάθεση και χωρίς έτοιμες απαντήσεις, συνεχίζοντας να είναι αριστερά. Ενώ από την άλλη, ο παραδοσιακός κομμουνισμός κατέρρευσε παταγωδώς. Έτσι τα διλήμματα που τέθηκαν με τη διάσπαση του 1968, απαντήθηκαν με απόλυτη σαφήνεια με την κατάρρευση του 1989. Το πραγματικό ερώτημα του 1968 ήταν, αν ο παραδοσιακός κομμουνισμός είναι βαλτωμένος. Η κατάρρευση του 1989 επιβεβαίωσε απόλυτα την Ανανεωτική Αριστερά.
Η μεγάλη συμβολή της Ανανεωτικής Αριστεράς στον πολιτικό πολιτισμό στη χώρα μας, παράλληλα με τη συμβολή των συναφών πολιτικών ρευμάτων στην υπόλοιπη Ευρώπη, είναι η ανάδειξη της σημασίας της Δημοκρατίας, η ταύτιση των εννοιών του Σοσιαλισμού και της Δημοκρατίας και συνολικότερα η στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου μέσα από μια νέα κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία, ο ρόλος της Ευρώπης, τα αυτόνομα κινήματα, η δημοκρατική λειτουργία των κομμάτων και πιο πρόσφατα η σημασία της οικολογίας.
Από την άλλη, η εναπομείνασα από τη διάσπαση του 1968 παραδοσιακή πλευρά, δηλαδή το ΚΚΕ, βιώνει μια δραματική αντίφαση: Αντιπροσωπεύει ένα καθεστώς που έχει πλήρως και οριστικά καταρρεύσει. Ειλικρινά δεν θα ήθελα να είμαι στη θέση τους. Τι έχουν να προτείνουν για το μέλλον, πέραν της επιστροφής στο παρελθόν;
Όλα τα παραπάνω αποκτούν πολύ μεγαλύτερη σημασία μέσα στις συνθήκες γενικότερης αναδιαμόρφωσης του πολιτικού συστήματος, που φαίνεται πως βιώνουμε αυτή την περίοδο και αφορούν όλη την κομματική γεωγραφία της χώρας. Θα έλεγα μάλιστα ότι, ως ένα βαθμό, όλα τα παραπάνω έχουν και αυτά λειτουργική σχέση με τη γενικότερη αναδιαμόρφωση του πολιτικού συστήματος, όχι με την έννοια ότι την προκαλούμε κυρίως εμείς, αλλά πάντως με την έννοια ότι συμβάλλουμε σ’ αυτήν.
Το ΠΑΣΟΚ τις προηγούμενες δεκαετίες έδειξε μια δυνατότητα προσαρμογής μέσα από μεταμορφώσεις. Στην αρχή η περίοδος του λαϊκισμού με το "ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο" που παραλίγο να μας αφήσει εκτός Ευρώπης και το "Βυθίσατε το Χόρα", που θα μπορούσε να μας οδηγήσει σε εθνικιστικούς πολέμους και που πάντως οδήγησαν στη μεγάλη ανάπτυξή του. Στη συνέχεια η μακρά περίοδος διακυβέρνησης με έντονα στοιχεία διαπλοκής, που το σημερινό ΠΑΣΟΚ δεν δείχνει και τόσο υπερήφανο γι αυτή και προσπαθεί να την ξεφορτωθεί από την πλάτη του. Και σήμερα, με μια βαθιά κρίση φυσιογνωμίας, που προσομοιάζει με εκείνη του τέλους της Ένωσης Κέντρου που την οδήγησε στην αποδιάρθρωσή της. Θα επιδείξει νέα δυνατότητα προσαρμογής μέσα από μια καινούργια μεταμόρφωση; Φαντάζει δυσκολότερο απ’ ό,τι στο παρελθόν.
Η παραδοσιακή δεξιά, η Ν.Δ. δηλαδή, χωρίς ίσως κρίση πολιτικής φυσιογνωμίας, δείχνει πως βρίσκεται σε κατάσταση ηθικής σήψης, που αρκετά συχνά στην πολιτική ιστορία έχει οδηγήσει σε αλλαγές.
Όλος ο πέραν της παραδοσιακής δεξιάς χώρος δείχνει πως έχει μπει σε φάση αναδιαμόρφωσης. Ο ΣΥΝ σ’ αυτό το τοπίο διεκδικεί έναν σημαντικό ρόλο. Το ρόλο της "ηγεμονίας" στην αντιπαράθεση με την κυβέρνηση, για να θυμηθούμε μια έννοια από τις ιδέες της Ανανεωτικής Αριστεράς. Είναι υπερβολικό; Κι όμως ουσιαστικά ασκούμε το ρόλο της πραγματικής αντιπολίτευσης.
Έτσι σ’ αυτές τις συνθήκες γενικευμένης αναδιαμόρφωσης του πολιτικού συστήματος, έχει αρχίσει να τίθεται η ιδέα μιας "νέας κοινωνικής και πολιτικής πλειοψηφίας". Την εξέφρασε και ο Αλέκος Αλαβάνος στη Βουλή και η επεξεργασία και η προγραμματική εμβάθυνσή της είναι το σημαντικότερο καθήκον του ΣΥΝ. Είναι ιδέα της Ανανεωτικής Αριστεράς που ήταν "θαμμένη" στον ΣΥΝ τα τελευταία χρόνια. ("Διάσωση δια καταχώσεως" θα ονόμαζαν το φαινόμενο οι ιστορικοί και αφορά την περίπτωση που σκεπάζεις προσωρινά ένα σημαντικό εύρημα, για να το αξιοποιήσεις αργότερα σε καλύτερες συνθήκες).
Η εκδίκηση της ιστορίας είναι πως όλα αυτά συμβαίνουν ενώ επικεφαλής στην ανανεωτική πλευρά βρίσκεται στέλεχος της νεολαίας της τότε παραδοσιακής πλευράς, και εννοώ τον \Αλέκο Αλαβάνο.\ Βεβαίως αυτό δεν είναι περίεργο, αφού από το 1968 μεσολάβησε και δεύτερη μεγάλη διάσπαση του ΚΚΕ προς ανανεωτική κατεύθυνση, αυτή του 1991.
Δείτε τώρα ένα ενδιαφέρον φαινόμενο. Στην Ελλάδα δεν ήκμασαν τελικά οι διασπασθείσες ομάδες των παραδοσιακών κομμάτων, δηλαδή της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ. Η Πολιτική Άνοιξη, το ΚΕΠ, η ΔΗΑΝΑ, το ΔΗΚΚΙ, η Σοσιαλιστική Πορεία κ.ά. Αντίθετα, η αιρετική πλευρά που ξέκοψε από το ΚΚΕ το 1968, μαζί με τη συναφή που ξέκοψε το 1991, επιβιώνει για 40 χρόνια, συγκροτώντας τον σημερινό Συνασπισμό, και μάλιστα όχι απλώς επιβιώνει, αλλά αρχίζει να υπερέχει και αριθμητικά. Μόνο σχετικά αντίστοιχο με αυτό φαινόμενο επιβίωσης είναι το γεγονός ότι και το ίδιο το ΠΑΣΟΚ αποτελεί ουσιαστικά αποχωρισθείσα ομάδα από την παλιά Ένωση Κέντρου.
Τι μπορεί να σημαίνει αυτή η επιβίωση για δεκαετίες της δις αποσχισθείσας Ανανεωτικής Αριστεράς; Μα προφανώς ότι αποτελεί πραγματικό πολιτικο-κοινωνικό ρεύμα. Είναι μια αριστερά που ξέκοψε από τον παραδοσιακό κομμουνισμό και ψάχνει με κριτική διάθεση και χωρίς έτοιμες απαντήσεις, συνεχίζοντας να είναι αριστερά. Ενώ από την άλλη, ο παραδοσιακός κομμουνισμός κατέρρευσε παταγωδώς. Έτσι τα διλήμματα που τέθηκαν με τη διάσπαση του 1968, απαντήθηκαν με απόλυτη σαφήνεια με την κατάρρευση του 1989. Το πραγματικό ερώτημα του 1968 ήταν, αν ο παραδοσιακός κομμουνισμός είναι βαλτωμένος. Η κατάρρευση του 1989 επιβεβαίωσε απόλυτα την Ανανεωτική Αριστερά.
Η μεγάλη συμβολή της Ανανεωτικής Αριστεράς στον πολιτικό πολιτισμό στη χώρα μας, παράλληλα με τη συμβολή των συναφών πολιτικών ρευμάτων στην υπόλοιπη Ευρώπη, είναι η ανάδειξη της σημασίας της Δημοκρατίας, η ταύτιση των εννοιών του Σοσιαλισμού και της Δημοκρατίας και συνολικότερα η στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου μέσα από μια νέα κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία, ο ρόλος της Ευρώπης, τα αυτόνομα κινήματα, η δημοκρατική λειτουργία των κομμάτων και πιο πρόσφατα η σημασία της οικολογίας.
Από την άλλη, η εναπομείνασα από τη διάσπαση του 1968 παραδοσιακή πλευρά, δηλαδή το ΚΚΕ, βιώνει μια δραματική αντίφαση: Αντιπροσωπεύει ένα καθεστώς που έχει πλήρως και οριστικά καταρρεύσει. Ειλικρινά δεν θα ήθελα να είμαι στη θέση τους. Τι έχουν να προτείνουν για το μέλλον, πέραν της επιστροφής στο παρελθόν;
Όλα τα παραπάνω αποκτούν πολύ μεγαλύτερη σημασία μέσα στις συνθήκες γενικότερης αναδιαμόρφωσης του πολιτικού συστήματος, που φαίνεται πως βιώνουμε αυτή την περίοδο και αφορούν όλη την κομματική γεωγραφία της χώρας. Θα έλεγα μάλιστα ότι, ως ένα βαθμό, όλα τα παραπάνω έχουν και αυτά λειτουργική σχέση με τη γενικότερη αναδιαμόρφωση του πολιτικού συστήματος, όχι με την έννοια ότι την προκαλούμε κυρίως εμείς, αλλά πάντως με την έννοια ότι συμβάλλουμε σ’ αυτήν.
Το ΠΑΣΟΚ τις προηγούμενες δεκαετίες έδειξε μια δυνατότητα προσαρμογής μέσα από μεταμορφώσεις. Στην αρχή η περίοδος του λαϊκισμού με το "ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο" που παραλίγο να μας αφήσει εκτός Ευρώπης και το "Βυθίσατε το Χόρα", που θα μπορούσε να μας οδηγήσει σε εθνικιστικούς πολέμους και που πάντως οδήγησαν στη μεγάλη ανάπτυξή του. Στη συνέχεια η μακρά περίοδος διακυβέρνησης με έντονα στοιχεία διαπλοκής, που το σημερινό ΠΑΣΟΚ δεν δείχνει και τόσο υπερήφανο γι αυτή και προσπαθεί να την ξεφορτωθεί από την πλάτη του. Και σήμερα, με μια βαθιά κρίση φυσιογνωμίας, που προσομοιάζει με εκείνη του τέλους της Ένωσης Κέντρου που την οδήγησε στην αποδιάρθρωσή της. Θα επιδείξει νέα δυνατότητα προσαρμογής μέσα από μια καινούργια μεταμόρφωση; Φαντάζει δυσκολότερο απ’ ό,τι στο παρελθόν.
Η παραδοσιακή δεξιά, η Ν.Δ. δηλαδή, χωρίς ίσως κρίση πολιτικής φυσιογνωμίας, δείχνει πως βρίσκεται σε κατάσταση ηθικής σήψης, που αρκετά συχνά στην πολιτική ιστορία έχει οδηγήσει σε αλλαγές.
Όλος ο πέραν της παραδοσιακής δεξιάς χώρος δείχνει πως έχει μπει σε φάση αναδιαμόρφωσης. Ο ΣΥΝ σ’ αυτό το τοπίο διεκδικεί έναν σημαντικό ρόλο. Το ρόλο της "ηγεμονίας" στην αντιπαράθεση με την κυβέρνηση, για να θυμηθούμε μια έννοια από τις ιδέες της Ανανεωτικής Αριστεράς. Είναι υπερβολικό; Κι όμως ουσιαστικά ασκούμε το ρόλο της πραγματικής αντιπολίτευσης.
Έτσι σ’ αυτές τις συνθήκες γενικευμένης αναδιαμόρφωσης του πολιτικού συστήματος, έχει αρχίσει να τίθεται η ιδέα μιας "νέας κοινωνικής και πολιτικής πλειοψηφίας". Την εξέφρασε και ο Αλέκος Αλαβάνος στη Βουλή και η επεξεργασία και η προγραμματική εμβάθυνσή της είναι το σημαντικότερο καθήκον του ΣΥΝ. Είναι ιδέα της Ανανεωτικής Αριστεράς που ήταν "θαμμένη" στον ΣΥΝ τα τελευταία χρόνια. ("Διάσωση δια καταχώσεως" θα ονόμαζαν το φαινόμενο οι ιστορικοί και αφορά την περίπτωση που σκεπάζεις προσωρινά ένα σημαντικό εύρημα, για να το αξιοποιήσεις αργότερα σε καλύτερες συνθήκες).
