Μakedonija

Μένει μία βδομάδα μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι (3 Απριλίου). Οι διαπραγματεύσεις για το Μακεδονικό μεταξύ Αθήνας και Σκοπίων συνεχίζονται, τώρα και με αμερικανική μεσολάβηση. Υπάρχει εδώ και δύο-τρεις βδομάδες και ένα νέο δεδομένο: η κυβερνητική κρίση στη γειτονική χώρα. Έτσι στην εξίσωση τίθεται, έστω και έμμεσα, και η αλβανική διάσταση του προβλήματος εντός ΠΓΔΜ, πέρα από την αλβανική διάσταση και εκτός, λόγω ανεξαρτησίας του Κοσόβου.

Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων οι θέσεις των δύο πλευρών- για την ακρίβεια η γραμμή εκκίνησης (το εκατέρωθεν επιθυμητό)- είναι για την Αθήνα μία σύνθετη λύση για το όνομα που θα είναι «γενικής χρήσης», αλλιώς έχει απειληθεί «βέτο διαρκείας» ως προς την ένταξη της χώρας αυτής στο ΝΑΤΟ· τα Σκόπια από την πλευρά τους δέχονται μία σύνθετη ονομασία μόνο σε σχέση με την Ελλάδα και φαίνονται γι΄ αυτό διατεθειμένα να θυσιάσουν ακόμη και την πολυπόθητη ένταξη. Όσο για τις ΗΠΑ επείγονται για την εξεύρεση κοινά αποδεκτής λύσης πριν από τις 3 Απριλίου, προκειμένου να βρεθεί η εύθραυστη ΠΓΔΜ υπό την προστατευτική ασπίδα του ΝΑΤΟ, εξ ου και η πρόσφατη εμπλοκή τους σε ρόλο διαμεσολαβητή.

Με αυτά τα δεδομένα ποια θα ήταν μία μέση λύση, με αμοιβαίες υποχωρήσεις από τις δύο πλευρές; Προφανώς μία λύση στη λογική Νίμιτς ή ίσως, θα έλεγα, μία λύση «Νίμιτς +»: δηλαδή για Ελλάδα και διεθνείς οργανισμούς η όποια συμφωνημένη σύνθετη ονομασία και για τις λοιπές χώρες μία λύση la carte, με δύο επιλογές στο μενού, τη συνταγματική ονομασία και τη σύνθετη. Αλλά ας έρθουμε στην «ταμπακέρα», στο όνομα. Οι ακόλουθες λύσεις φαίνονται πιο λογικές και εξυπηρετούν και τα ελληνικά συμφέροντα: Βόρεια Μακεδονία ή Άνω Μακεδονία (γεωγραφικοί προσδιορισμοί), Republika Μakedonija αμετάφραστο (βλ. άρθρο μου «ΤΑ ΝΕΑ», 21-2-2008), Νέα Μακεδονία (ιστορικός προσδιορισμός) και Δημοκρατία της Μακεδονίας-Σκόπια. Οι γείτονές μας όμως διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους ότι δεν μπορούν να παίζουν με ό,τι πολυτιμότερο έχουν: με την εθνική τους ταυτότητα που, κατ΄ αυτούς, αποδίδεται με το «Μακεδονία» και «Μακεδόνες».

Μήπως λοιπόν ήρθε η στιγμή η Αθήνα να περάσει στην επίθεση, τόσο για λόγους διαπραγματευτικούς όσο και ουσίας, ειδικά τώρα που ο αλβανικός παράγοντας έχει γίνει πιο ορατός; Συγκεκριμένα να θέσει επί τάπητος το τι εννοούν τα Σκόπια με τη λέξη Μακεδονία-Μακεδόνες; Αν υποδηλώνεται η εθνική-εθνοτική τους ταυτότητα με το «Μακεδονία», τότε δεν μπορεί να συνυπάρχει και η γεωγραφική διάσταση. Ή το ένα ισχύει ή το άλλο. Δεν μπορούν να ισχύουν και τα δύο, όπως επιμένουν, εξωπραγματικά, για να μπορούν έτσι να εντάξουν (με τη γεωγραφική εκδοχή) και τους Αλβανούς της χώρας. Είναι σαν οι Άγγλοι να επέμεναν η σημερινή Βρετανία να λεγόταν Αγγλία και όλοι οι κάτοικοι Άγγλοι, κάτι που βέβαια θα αποτελούσε ανάθεμα για τους Σκώτους, τους Ουαλούς και τους Βορειο-Ιρλανδούς. Σε σχέση με την ΠΓΔΜ το κύριο ζητούμενο για τον ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι βέβαια η ενίσχυση της σταθερότητας στη χώρα αυτή και, γενικότερα, η ενίσχυση της ειρήνης και ασφάλειας στα Δυτικά Βαλκάνια. Εφόσον το «Μακεδονία», καλώς ή κακώς, έχει σαφώς και εθνική-εθνοτική χροιά, το όνομα ως έχει δεν συμβάλλει στη σταθερότητα της χώρας αυτής, αφού το 25-30% δεν είναι εθνοτικά «Μακεδόνες» αλλά εθνοτικά-εθνικά Αλβανοί. Το «Μακεδονία» ενισχύει τις φυγόκεντρες τάσεις των Αλβανών του Τετόβου που τώρα κινδυνεύουν να γίνουν πιο απτές λόγω και της ανεξαρτησίας του Κοσόβου. Η ονομασία της χώρας αυτής θα έπρεπε, στην ιδανικότερη περίπτωση, να ήταν εντελώς διαφορετική, π.χ. Κεντρική Βαλκανική Δημοκρατία (ή Ομοσπονδία), με δύο συστατικές εθνότητες (συνταγματικά κατοχυρωμένες), τους Μakedonski (Σλαβομακεδόνες) και τους Αλβανούς. Αυτή θα έπρεπε να ήταν η μαξιμαλιστική ελληνική στρατηγική από το 1992 και όχι τα περί Μεγαλέξανδρου, ή ότι η «Μακεδονία (όλη) είναι ελληνική» ή ότι... κινδυνεύει η Θεσσαλονίκη.

*Ο Αλέξης Ηρακλείδης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ανάλυσης Συγκρούσεων στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.