Μειονότητες

Μνήμη από το πρόσφατο παρελθόν: στις αρχές της δεκαετίας του ’90 ένας δημοσιογράφος ανακαλύπτει μια ελληνική κοινότητα σε κάποια πόλη της Βουλγαρίας και μιλάει με συγκίνηση γι’ αυτούς τους ξεχασμένους ακρίτες που διατηρούν άσβεστη τη φλόγα του Ελληνισμού μακριά από την πατρίδα.

Το θυμήθηκα αυτές τις μέρες όταν άκουσα ότι σκοτεινοί και βυσσοδομούντες κύκλοι θέτουν θέμα μειονοτήτων στη χώρα μας. Και σκέφτηκα: αλήθεια, πώς θα αντιδρούσαμε αν ένας Βούλγαρος δημοσιογράφος ανακάλυπτε δικούς του ομοεθνείς μέσα στην ελληνική επικράτεια; Φυσικά δεν εννοώ μετανάστες που μαζεύουν φράουλες, αλλά Ελληνες πολίτες που δηλώνουν ότι έχουν βουλγαρική συνείδηση.

Απάντηση υπάρχει: άλλο τι κάνουμε εμείς σ’ αυτούς και άλλο τι κάνουν αυτοί σε μας. Μια τέτοια στάση όμως δεν μπορεί να δηλωθεί ανοιχτά γιατί αντιβαίνει στους στοιχειώδεις κανόνες της αμοιβαιότητας που διέπουν τις διεθνείς σχέσεις, μολονότι αποτελεί θεμελιακή στάση των εθνικιστών σε ολόκληρο τον κόσμο. Και ίσως αυτό να εννοούσε ο Χ. Γιανναράς όταν έγραψε την περασμένη Κυριακή ότι είμαστε ένας «ιστορικός λαός... με καίρια συμβολή στην ανθρώπινη ιστορία και στον πολιτισμό» και πως οι άλλοι πρέπει να μας φέρονται ανάλογα. Δηλαδή δεν είμαστε όλοι ίσια κι όμοια. Ετσι εξηγείται γιατί χαιρόμαστε επειδή υπάρχουν ριζωμένες ελληνικές κοινότητες εκτός Ελλάδας, και ανησυχούμε όταν κάποιοι μιλούν για ριζωμένες μη ελληνικές κοινότητες εντός.

Το θέμα των μειονοτήτων είναι τεράστιο και δεν χωράει σ’ ένα μικρό σημείωμα. (Για τους Σλαβομακεδόνες διαβάστε στην «Κυριακάτικη Αυγή» το σχετικό άρθρο των Λ. Εμπειρίκου και Α. Σκουλαρίκη). Θα ήθελα πάντως να σημειώσω δύο πράγματα: πρώτον, με βάση το ιστορικό προηγούμενο οι μειονότητες δεν λειτούργησαν πάντα με τον ίδιο τρόπο. Π.χ. οι γερμανόφωνοι Σουδήτες έγιναν η πρόφαση για την κατάκτηση της Τσεχοσλοβακίας από τους χιτλερικούς. Αντίστροφα οι Αρμένιοι εξοντώθηκαν στο όνομα της εθνικής ομοιογένειας που απαιτούσε η ασφάλεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Συνεπώς, η κάθε περίπτωση θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως συγκεκριμένο πολιτικό πρόβλημα πάνω στη βάση του διεθνούς δικαίου και όχι ως ανωμαλία που εξ ορισμού μάς απειλεί ή ως ευκαιρία να στριμώξουμε κάποια γειτονική χώρα. Και δεύτερον, η ύπαρξη μειονοτήτων είναι θέμα πραγματολογικό και εξαρτάται από το αν ένας ικανός αριθμός ανθρώπων αυτοπροσδιορίζονται ως μειονότητα και όχι από τον αλυτρωτισμό των μεν ή τον ομογενοποιό εθνικισμό των δε.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να επισημάνω μια χαρακτηριστικά ελληνική ανάγνωση του προβλήματος: ότι τα περί μειονοτήτων στη χώρα μας, ακόμα και η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, είναι αυτονόητα πλεκτάνη των Αμερικανών. Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς σ’ αυτόν τον τόσο δημοφιλή τρόπο μη σκέψης! Την απύθμενη άγνοια όσων πιστεύουν ότι όλοι οι διεθνείς οργανισμοί και θεσμοί υπόκεινται ευθέως στη βούληση του Μεγάλου Σατανά; Ή τον ιδεολογικό τυφλοσούρτη που μας απαλλάσσει από την υποχρέωση να λειτουργήσουμε πολιτικά εφόσον γνωρίζουμε πως το σωστό είναι εξ ορισμού το αντίθετο από εκείνο που (υποτίθεται ότι) θέλουν οι Αμερικανοί; Αυτή η αντίδραση όμως αποκαλύπτει και ένα άλλο πλέγμα ιδεολογημάτων, ευρύτατα διαδεδομένο και πολύ πιο εξωφρενικό, επειδή από τα σπλάχνα του γεννήθηκε το υβρίδιο της ερυθράς εθνικοφροσύνης που οιστρηλατεί τόσους πολλούς αυτοαποκαλούμενους αριστερούς: η πεποίθηση ότι εθνικιστές είναι πάντα οι άλλοι, όχι μόνο γιατί εμείς εμφορούμαστε από αγνά πατριωτικά αισθήματα, αλλά επειδή στην ουσία οι «εθνικές» διεκδικήσεις μας συνιστούν αντίσταση κατά της νέας τάξης πραγμάτων. Οπως ένας κύβος Knorr νοστιμίζει το φαγητό, έτσι και η αριστεροσύνη έχει γίνει το καρύκευμα του δικού μας εθνικισμού.