Φταίει κι αυτός, φταίμε κι εμείς, δεν φταίν οι άλλοι...
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΓΚΡΟΥΕΦΣΚΙ ΠΡΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ
Χριστίνα Πουλίδου, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2008-07-20
Είναι φανερό ότι σε μια επιχείρηση πυρόσβεσης δεν κρατάς στα χέρια σου μια κούτα σπίρτα - και όμως, η επιστολή Γκρούεφσκι προς τον κ. Κ. Καραμανλή είχε ανάλογο νόημα. Λίγους μήνες μετά τον αποκλεισμό της χώρας του από το ΝΑΤΟ, λίγους μήνες πριν κριθεί το αίτημά της για ένταξη στην Ε.Ε. κι ενώ εξελίσσεται η διαδικασία διαπραγμάτευσης για την απεμπλοκή του κομβικού θέματος που ανοιγοκλείνει τις πόρτες προς ΝΑΤΟ και Ε.Ε., ο κ. Ν. Γκρούεφσκι πυροδότησε εκ νέου το κλίμα. Με μια επιστολή που θίγει θέματα-ταμπού και με εμφανή διάθεση ειρωνείας - "πιστεύω ότι Εσείς θα εμπλακείτε πλήρως ώστε να βοηθήσετε" ήταν μία από τις πολλές χαρακτηριστικές εκφράσεις - ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ έδειξε, ότι δεν είναι στις προτεραιότητές του η επίτευξη λύσης στο θέμα του ονόματος.
Επί του περιεχομένου, τα τρία τουλάχιστον από τα τέσσερα θέματα που έθιξε ο κ. \Γκρούεφσκι\ είναι βάσιμα. Πράγματι, οι ελληνικής καταγωγής πολιτικοί πρόσφυγες που διέφυγαν στην ΠΓΔΜ στα χρόνια του εμφυλίου και παρέμειναν εκεί, αντιμετωπίζουν χίλια μύρια προσκόμματα στην επιθυμία τους να επισκεφτούν την Ελλάδα, ενώ θεωρείται βέβαιο ότι η "κόκκινη λίστα" με τα ονόματα των ανεπιθύμητων εξακολουθεί και στις μέρες μας να υπάρχει. Είναι επίσης ακριβές ότι με νόμο του ’82, η Ελλάδα εξαίρεσε από το δικαίωμα επαναπατρισμού όσους δεν είχαν ελληνική υπηκοότητα και άρα όλους όσους είχαν πολιτογραφηθεί "Μακεδόνες" αφού τους είχε αφαιρεθεί η ελληνική ιθαγένεια. Ως εκ τούτου, αυτοί οι άνθρωποι ούτε να επιστρέψουν μπορούν ούτε να λάβουν διπλή έστω υπηκοότητα - μολονότι, στην περίπτωση της ελληνικής μειονότητας της Αλβανίας δεχθήκαμε την αρχή που λέει ότι οι πολίτες μιας χώρας που έχουν διαφορετική εθνοτική καταγωγή μπορούν να λαμβάνουν την υπηκοότητα της χώρας καταγωγής τους. Ακριβές είναι ακόμη ότι υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ύπαρξης μιας σλαβόφωνης μειονότητας στη Μακεδονία, καθώς το "Ουράνιο Τόξο" - κόμμα που ιδρύθηκε νομίμως και δηλώνει πως επιδιώκει την υπεράσπιση της "μακεδονικής μειονότητας" που ζει στην Ελλάδα - έλαβε μέρος στις ευρωεκλογές του ’94 και έλαβε 7.263 ψήφους στους νομούς Φλωρίνης και Πέλλας, ενώ στις εκλογές του ΄99 στις ίδιες περιφέρειες έλαβε 4.951 ψήφους. Ωστόσο, η εν λόγω μειονότητα είναι αριθμητικά μικρή, ενώ η κύρια αιχμή του αγώνα της είναι η προάσπιση του δικαιώματος χρήσης της γλώσσας της. Αμφιλεγόμενο είναι τέλος το θέμα της επιστροφής περιουσιών, η κυριότητα επί των οποίων αφαιρέθηκε με κατασταλτικό τρόπο και χωρίς αποζημιώσεις. Ωστόσο, επειδή το θέμα αυτό είναι ευρύ και αντιμετωπίζεται σε όλη σχεδόν την Ευρώπη εξαιτίας της μετακίνησης πληθυσμών μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η αντιμετώπισή του είναι δύσκολη και ευαίσθητη λόγω του ευρέος φάσματος επιρροής. Ειδικότερα αναφέρεται, ότι είτε μπορεί να λυθεί με διακρατικές συμφωνίες, είτε (λόγω της νομικής εκκρεμότητας που χαρακτηρίζει την υπόθεση) να επιλυθεί ατομικά μέσω προσφυγών στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων - μια διαδικασία στην οποία σκοπίμως η ελληνική γραφειοκρατία δημιουργεί προσκόμματα χρονοτριβής.
Η απάντηση επομένως του Έλληνα πρωθυπουργού κατά ένα μέρος ήταν ορθή - στο σκέλος εκείνο που υπενθυμίζει στον κ. Γκρούεφσκι ότι προτεραιότητά του θα έπρεπε να ήταν η ενσωμάτωση της χώρας του στους ευρωατλαντικούς θεσμούς και η αναζήτηση λύσης στο όνομα - κατά ένα άλλο μέρος όμως κατέφευγε στις "κατά συνθήκη" παραδοχές της εθνικής ιδεολογίας. "Ουδέποτε υπήρξε μακεδονική μειονότητα στην Ελλάδα", "κάθε αντίθετο επιχείρημα είναι πολιτικά υποκινούμενο" αποτελεί δε "παρέμβαση στις εσωτερικές μας υποθέσεις", "όποιος εγείρει περιουσιακό ζήτημα ας προσφύγει στα δικαστήρια" ήταν ο καμβάς των επιμέρους απαντήσεων του κ. Καραμανλή - που είναι παραπλανητικές.
Στρατηγική έντασης και όχι λύσης
Το βασικό πρόβλημα όμως με την κίνηση Γκρούεφσκι αφορά την αναντιστοιχία του στόχου και του περιεχομένου της επιστολής. Ενώ δηλαδή η στρατηγική λύσης του προβλήματος στο όνομα αποσκοπεί ακριβώς στη δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης των κοινωνιών και ευημερίας των πολιτών, η κίνηση Γκρούεφσκι χρησιμοποιεί αιτήματα των πολιτών για να καλλιεργήσει την ένταση, διεμβολίζοντας τελικά τις προσπάθειες λύσης του προβλήματος στο όνομα. Γιατί λοιπόν έλαβε τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ;
Ενδεχομένως διότι θεώρησε ότι με τον τρόπο αυτό θα μπορούσε να εμπλουτίσει τη βάση της διαπραγμάτευσης και να διευρύνει τα περιθώρια των κινήσεών του. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι ο Αμερικανός διαμεσολαβητής \Μ. Νίμιτς\ με ιδιαίτερη προσήλωση σε κάθε ευκαιρία υπενθυμίζει ποιό είναι το πλαίσιο της διαπραγμάτευσης και τα όρια της εντολής του. Ενδεχομένως επίσης, ο Ν. Γκρούεφσκι να διολίσθησε στη ματαιοδοξία άγρας εντυπώσεων στο εσωτερικό της χώρας του σε μιαν εποχή που στο εσωτερικό της Ε.Ε. πληθαίνουν οι φωνές όσων ζητούν αναστολή της διεύρυνσης λόγω των θεσμικών εκκρεμοτήτων. Ενδεχομένως, τέλος, ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ να θέλησε να κοινοποιήσει στη διεθνή κοινότητα ορισμένα ζητήματα που δεν ήταν γνωστά και να εγκαλέσει εμμέσως την Ελλάδα για τους "σκελετούς" που κρατά στο μπαούλο της. Αναμφίβολα, συνεπώς, η κίνηση Γκρούεφσκι ήταν ανόητη, για τον επιπλέον λόγο ότι η διεθνής κοινότητα μονότονα προτρέπει την ηγεσία της ΠΓΔΜ "να τα βρει" με την Ελλάδα και όχι να εμπλουτίσει και να αναβαθμίσει τη διένεξη. Η διαπίστωση αυτή ωστόσο δεν αίρει την υποχρέωση της Ελλάδας να αποβάλει τα φοβικά σύνδρομα του μετεμφυλιακού κράτους και να αντιμετωπίσει με τις σύγχρονες δημοκρατικές αντιλήψεις τα υπαρκτά προβλήματα που της κληροδότησαν οι ανώμαλες περίοδοι της ιστορίας της.
Επί του περιεχομένου, τα τρία τουλάχιστον από τα τέσσερα θέματα που έθιξε ο κ. \Γκρούεφσκι\ είναι βάσιμα. Πράγματι, οι ελληνικής καταγωγής πολιτικοί πρόσφυγες που διέφυγαν στην ΠΓΔΜ στα χρόνια του εμφυλίου και παρέμειναν εκεί, αντιμετωπίζουν χίλια μύρια προσκόμματα στην επιθυμία τους να επισκεφτούν την Ελλάδα, ενώ θεωρείται βέβαιο ότι η "κόκκινη λίστα" με τα ονόματα των ανεπιθύμητων εξακολουθεί και στις μέρες μας να υπάρχει. Είναι επίσης ακριβές ότι με νόμο του ’82, η Ελλάδα εξαίρεσε από το δικαίωμα επαναπατρισμού όσους δεν είχαν ελληνική υπηκοότητα και άρα όλους όσους είχαν πολιτογραφηθεί "Μακεδόνες" αφού τους είχε αφαιρεθεί η ελληνική ιθαγένεια. Ως εκ τούτου, αυτοί οι άνθρωποι ούτε να επιστρέψουν μπορούν ούτε να λάβουν διπλή έστω υπηκοότητα - μολονότι, στην περίπτωση της ελληνικής μειονότητας της Αλβανίας δεχθήκαμε την αρχή που λέει ότι οι πολίτες μιας χώρας που έχουν διαφορετική εθνοτική καταγωγή μπορούν να λαμβάνουν την υπηκοότητα της χώρας καταγωγής τους. Ακριβές είναι ακόμη ότι υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ύπαρξης μιας σλαβόφωνης μειονότητας στη Μακεδονία, καθώς το "Ουράνιο Τόξο" - κόμμα που ιδρύθηκε νομίμως και δηλώνει πως επιδιώκει την υπεράσπιση της "μακεδονικής μειονότητας" που ζει στην Ελλάδα - έλαβε μέρος στις ευρωεκλογές του ’94 και έλαβε 7.263 ψήφους στους νομούς Φλωρίνης και Πέλλας, ενώ στις εκλογές του ΄99 στις ίδιες περιφέρειες έλαβε 4.951 ψήφους. Ωστόσο, η εν λόγω μειονότητα είναι αριθμητικά μικρή, ενώ η κύρια αιχμή του αγώνα της είναι η προάσπιση του δικαιώματος χρήσης της γλώσσας της. Αμφιλεγόμενο είναι τέλος το θέμα της επιστροφής περιουσιών, η κυριότητα επί των οποίων αφαιρέθηκε με κατασταλτικό τρόπο και χωρίς αποζημιώσεις. Ωστόσο, επειδή το θέμα αυτό είναι ευρύ και αντιμετωπίζεται σε όλη σχεδόν την Ευρώπη εξαιτίας της μετακίνησης πληθυσμών μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η αντιμετώπισή του είναι δύσκολη και ευαίσθητη λόγω του ευρέος φάσματος επιρροής. Ειδικότερα αναφέρεται, ότι είτε μπορεί να λυθεί με διακρατικές συμφωνίες, είτε (λόγω της νομικής εκκρεμότητας που χαρακτηρίζει την υπόθεση) να επιλυθεί ατομικά μέσω προσφυγών στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων - μια διαδικασία στην οποία σκοπίμως η ελληνική γραφειοκρατία δημιουργεί προσκόμματα χρονοτριβής.
Η απάντηση επομένως του Έλληνα πρωθυπουργού κατά ένα μέρος ήταν ορθή - στο σκέλος εκείνο που υπενθυμίζει στον κ. Γκρούεφσκι ότι προτεραιότητά του θα έπρεπε να ήταν η ενσωμάτωση της χώρας του στους ευρωατλαντικούς θεσμούς και η αναζήτηση λύσης στο όνομα - κατά ένα άλλο μέρος όμως κατέφευγε στις "κατά συνθήκη" παραδοχές της εθνικής ιδεολογίας. "Ουδέποτε υπήρξε μακεδονική μειονότητα στην Ελλάδα", "κάθε αντίθετο επιχείρημα είναι πολιτικά υποκινούμενο" αποτελεί δε "παρέμβαση στις εσωτερικές μας υποθέσεις", "όποιος εγείρει περιουσιακό ζήτημα ας προσφύγει στα δικαστήρια" ήταν ο καμβάς των επιμέρους απαντήσεων του κ. Καραμανλή - που είναι παραπλανητικές.
Στρατηγική έντασης και όχι λύσης
Το βασικό πρόβλημα όμως με την κίνηση Γκρούεφσκι αφορά την αναντιστοιχία του στόχου και του περιεχομένου της επιστολής. Ενώ δηλαδή η στρατηγική λύσης του προβλήματος στο όνομα αποσκοπεί ακριβώς στη δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης των κοινωνιών και ευημερίας των πολιτών, η κίνηση Γκρούεφσκι χρησιμοποιεί αιτήματα των πολιτών για να καλλιεργήσει την ένταση, διεμβολίζοντας τελικά τις προσπάθειες λύσης του προβλήματος στο όνομα. Γιατί λοιπόν έλαβε τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ;
Ενδεχομένως διότι θεώρησε ότι με τον τρόπο αυτό θα μπορούσε να εμπλουτίσει τη βάση της διαπραγμάτευσης και να διευρύνει τα περιθώρια των κινήσεών του. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι ο Αμερικανός διαμεσολαβητής \Μ. Νίμιτς\ με ιδιαίτερη προσήλωση σε κάθε ευκαιρία υπενθυμίζει ποιό είναι το πλαίσιο της διαπραγμάτευσης και τα όρια της εντολής του. Ενδεχομένως επίσης, ο Ν. Γκρούεφσκι να διολίσθησε στη ματαιοδοξία άγρας εντυπώσεων στο εσωτερικό της χώρας του σε μιαν εποχή που στο εσωτερικό της Ε.Ε. πληθαίνουν οι φωνές όσων ζητούν αναστολή της διεύρυνσης λόγω των θεσμικών εκκρεμοτήτων. Ενδεχομένως, τέλος, ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ να θέλησε να κοινοποιήσει στη διεθνή κοινότητα ορισμένα ζητήματα που δεν ήταν γνωστά και να εγκαλέσει εμμέσως την Ελλάδα για τους "σκελετούς" που κρατά στο μπαούλο της. Αναμφίβολα, συνεπώς, η κίνηση Γκρούεφσκι ήταν ανόητη, για τον επιπλέον λόγο ότι η διεθνής κοινότητα μονότονα προτρέπει την ηγεσία της ΠΓΔΜ "να τα βρει" με την Ελλάδα και όχι να εμπλουτίσει και να αναβαθμίσει τη διένεξη. Η διαπίστωση αυτή ωστόσο δεν αίρει την υποχρέωση της Ελλάδας να αποβάλει τα φοβικά σύνδρομα του μετεμφυλιακού κράτους και να αντιμετωπίσει με τις σύγχρονες δημοκρατικές αντιλήψεις τα υπαρκτά προβλήματα που της κληροδότησαν οι ανώμαλες περίοδοι της ιστορίας της.