Επιχειρήματα και προσχήματα
Μιχάλης Παπαγιαννάκης, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2004-10-03
Η Τουρκία δεν είναι ακόμη υποψήφια προς ένταξη χώρα αλλά, σύμφωνα με την αμίμητη ενωσιακή ορολογία, μόνο «επιλέξιμη» για να είναι υποψήφια! Μπορεί να φαίνεται έως και αστεία η ορολογία, αλλά η διαφορά ανάμεσα στις δύο καταστάσεις είναι υπαρκτή και σημαντική: επιλέξιμη μπορεί να είναι εσαεί, υποψήφια όμως όχι, μια και αν αρχίσουν διαπραγματεύσεις κάποτε, έστω και σε πολλά χρόνια (για την Ισπανία και την Πορτογαλία χρειάστηκαν ακριβώς έντεκα...) πρέπει να υπάρξει κάποια κατάληξη, θετική ή ακόμα και αρνητική (έως τώρα ποτέ δεν σημειώθηκε κάτι τέτοιο, αλλά δεν μπορεί να αποκλειστεί). Θα είναι λοιπόν υποψήφια αν αυτές τις μέρες υπάρξει θετική εισήγηση της Κομισιόν στο Συμβούλιο.
**Είναι όμως προφανές ότι περίπου κανείς δεν σκέπτεται με όρους ανοιχτής διαπραγμάτευσης, που όπως και στις προηγούμενες περιπτώσεις διεύρυνσης της Ε.Ε. περιλαμβάνει 31 «φακέλους» ή κεφάλαια που αφορούν όλες τις πτυχές του λεγόμενου «κοινοτικού κεκτημένου», προς το οποίο η Τουρκία πρέπει να προσαρμοστεί ή να εναρμονιστεί.
Σχεδόν οι πάντες σκέπτονται και διαμορφώνουν άποψη με βάση το ενδεχόμενο ότι όντως θα τελειώσουν κάποτε οι διαπραγματεύσεις και τότε θα βρεθούν μπροστά σε πολύ δύσκολες επιλογές: θα τους είναι περίπου αδύνατο να πουν τότε «όχι», ενώ ενδεχομένως δεν θα θέλουν ή δεν θέλουν ήδη από τώρα να πουν «ναι», για άλλους βέβαια και πέρα από τη διαπραγμάτευση λόγους, καλούς ή κακούς, υπαρκτούς ή προσχηματικούς.
**Ηδη τέτοιοι λόγοι προβάλλονται ανοιχτά ή αχνοφαίνονται σε όλο και περισσότερες τοποθετήσεις παραγόντων της ευρωπαϊκής (δηλαδή και της ελληνικής...) πολιτικής ζωής, σε όλα τα επίπεδα. Από αυτούς ένας μόνο βασίζεται στην ίδια τη συνθήκη. Η οποία προβλέπει ότι μπορεί να γίνει μέλος κάθε χώρα που είναι ευρωπαϊκή και δημοκρατική. Αν κάποιος λοιπόν υποστηρίζει ότι η Τουρκία δεν είναι ευρωπαϊκή χώρα, δικαιούται επίσης να ισχυρίζεται ότι είναι περιττό να αρχίσουν οι εν λόγω διαπραγματεύσεις.
Η Τουρκία βέβαια έχει γίνει δεκτή ως μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, και μάλιστα παλαιόθεν, κι αυτό θέτει ένα σοβαρό πρόβλημα σε αυτήν την τοποθέτηση. Οσο για τον μη δημοκρατικό χαρακτήρα του τουρκικού κράτους, ο ισχυρισμός έχει βέβαια σοβαρή βάση, αλλά τα συστατικά του στοιχεία αποτελούν τμήμα της διαπραγμάτευσης και υπόκεινται σην κρίση ως προς την κατάληξή της, εκτός αν κανείς ισχυριστεί ότι εκ φύσεως αποκλείεται ο εκδημοκρατισμός της, πράγμα που πρέπει να εξηγηθεί με επιχειρήματα, που και αυτά πρέπει να κριθούν ορθολογικά...
**Ολοι οι υπόλοιποι λόγοι κατά της έναρξης διαπραγματεύσεων είναι αναγκαστικά συγκυριακοί ή προσχηματικοί. Συγκυριακά είναι τα οικονομικά επιχειρήματα, όπως εκείνο του ύψους των γεωργικών δαπανών που θα προκαλούσε η ένταξη της Τουρκίας, τόσο, λέει ο κ. Φίσλερ, όσο εκείνο που θα απαιτηθεί για τις 10 νέες χώρες της πρόσφατης διεύρυνσης: δεν λέει ότι θα εισπράξουν πολύ λιγότερα από τις παλαιότερες 15, δεν λέει επίσης ότι θεσμικά αυτές οι δαπάνες θα μειωθούν σημαντικότατα για όλη την Ε.Ε. το αργότερο από το 2013 (και πριν καν τεθεί θέμα ένταξης της Τουρκίας...), και δεν λέει τέλος ότι αυτές οι δαπάνες όπως και όλος ο προϋπολογισμός της Ε.Ε. αποτελεί ένα γελοίο ποσοστό του ΑΕΠ της Ε.Ε., γελοίο αν μιλάμε για πορεία πολιτικής ενοποίησης.
Προσχηματικό είναι το επιχείρημα του φιλοαμερικανισμού της Τουρκίας : σημαντικότερος από τον της Πολωνίας ή των βαλτικών χωρών, ή ακόμη από την σχεδόν δομική αμερικανοδουλεία της Βρετανίας;
**Αντίθετα είναι φανερό ότι στην κυρίαρχη προβληματική της γείτονος ο ευρωπαϊσμός και ο ευρωπαϊκός φεντεραλισμός απουσιάζουν εντυπωσιακά, όπως και από άλλες χώρες-μέλη.
Η ανάπτυξή τους, που είναι όρος επιβίωσης και αυτόνομης ανάπτυξης της Ευρώπης, είναι ζήτημα πολιτικού αγώνα και αξιοποίησης των αντιφάσεων που φουντώνουν μέσα στην παγκοσμιοποίηση, όπως και αξιοποίησης των θεσμικών δυνατοτήτων που προσφέρει το νέο, υπό έγκριση, σύνταγμα, κι όλα αυτά με ή χωρίς την Τουρκία...
**Οσο για τα ζητήματα που αφορούν ειδικότερα την Ελλάδα και την Κύπρο, στα οποία συχνά περιορίζεται ο δημόσιος διάλογος, ενώ όλα τα πιο πάνω μάς αφορούν εξίσου ή και παραπάνω, ήδη οι πρώτες εξελίξεις δείχνουν πόσο σωστή ήταν και παραμένει υπό όρους, η τοποθέτηση υπέρ της έναρξης διαπραγματεύσεων με την Τουρκία και τελικά της ένταξής της, εφόσον φυσικά όλα διεξαχθούν όπως και στις προηγούμενες διευρύνσεις. Ηδη η Κύπρος εντάχθηκε ως πλήρες μέλος και η Τουρκία δεν μπορεί να αποφύγει την αναγνώρισή της (η αποτυχία της επανένωσης είναι βέβαια άλλο πρόβλημα που αφορά τη «δική» μας πλευρά...).
Στη λογική της ένταξης, αλλάζει, θεσμικά, πολιτικά και νομικά, η ίδια η ελληνοτουρκική σχέση, ακόμα και στις πιο ευαίσθητες πτυχές της, ιδίως όσο προχωρεί η διαδικασία της πολτικής ενοποίησης. Τα διευρωπαϊκά δίκτυα, ο ευρωπαϊκός εναέριος χώρος, η κοινή αλιευτική πολιτική, η κοινή μεταναστευτική (κακή ή καλή...), πολιτική κ.λπ. κ.λπ. αλλάζουν το πεδίο των αντιθέσεων, τις αλλοιώνουν ή και τις παραμερίζουν.
**Χωρίς μεγάλη δόση υπερβολής, θεωρώ ότι η βασική ανησυχία δεν είναι αν και πόσο θα θελήσουν οι λοιποί Ευρωπαίοι να παίξουν το ιστορικό στοίχημα της ένταξης της Τουρκίας, αλλά το αν η ίδια (οι κυρίαρχες αντιλήψεις εκεί για το μέλλον της κοινωνίας τους) έχει πράγματι καταλάβει τι είδους «δουλείες» πρέπει να δεχθεί οργανικά, όχι ως προς την Ελλάδα ή την Κύπρο, αλλά ως προς το ευρωπαϊκό σύνολο όπου ενδεχομένως θα ενταχθεί. Αν βέβαια αυτό δεν ολοκληρωθεί ή αποσυντεθεί, τα προβλήματα δεν θα είναι μόνο δικά μας...
**Είναι όμως προφανές ότι περίπου κανείς δεν σκέπτεται με όρους ανοιχτής διαπραγμάτευσης, που όπως και στις προηγούμενες περιπτώσεις διεύρυνσης της Ε.Ε. περιλαμβάνει 31 «φακέλους» ή κεφάλαια που αφορούν όλες τις πτυχές του λεγόμενου «κοινοτικού κεκτημένου», προς το οποίο η Τουρκία πρέπει να προσαρμοστεί ή να εναρμονιστεί.
Σχεδόν οι πάντες σκέπτονται και διαμορφώνουν άποψη με βάση το ενδεχόμενο ότι όντως θα τελειώσουν κάποτε οι διαπραγματεύσεις και τότε θα βρεθούν μπροστά σε πολύ δύσκολες επιλογές: θα τους είναι περίπου αδύνατο να πουν τότε «όχι», ενώ ενδεχομένως δεν θα θέλουν ή δεν θέλουν ήδη από τώρα να πουν «ναι», για άλλους βέβαια και πέρα από τη διαπραγμάτευση λόγους, καλούς ή κακούς, υπαρκτούς ή προσχηματικούς.
**Ηδη τέτοιοι λόγοι προβάλλονται ανοιχτά ή αχνοφαίνονται σε όλο και περισσότερες τοποθετήσεις παραγόντων της ευρωπαϊκής (δηλαδή και της ελληνικής...) πολιτικής ζωής, σε όλα τα επίπεδα. Από αυτούς ένας μόνο βασίζεται στην ίδια τη συνθήκη. Η οποία προβλέπει ότι μπορεί να γίνει μέλος κάθε χώρα που είναι ευρωπαϊκή και δημοκρατική. Αν κάποιος λοιπόν υποστηρίζει ότι η Τουρκία δεν είναι ευρωπαϊκή χώρα, δικαιούται επίσης να ισχυρίζεται ότι είναι περιττό να αρχίσουν οι εν λόγω διαπραγματεύσεις.
Η Τουρκία βέβαια έχει γίνει δεκτή ως μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, και μάλιστα παλαιόθεν, κι αυτό θέτει ένα σοβαρό πρόβλημα σε αυτήν την τοποθέτηση. Οσο για τον μη δημοκρατικό χαρακτήρα του τουρκικού κράτους, ο ισχυρισμός έχει βέβαια σοβαρή βάση, αλλά τα συστατικά του στοιχεία αποτελούν τμήμα της διαπραγμάτευσης και υπόκεινται σην κρίση ως προς την κατάληξή της, εκτός αν κανείς ισχυριστεί ότι εκ φύσεως αποκλείεται ο εκδημοκρατισμός της, πράγμα που πρέπει να εξηγηθεί με επιχειρήματα, που και αυτά πρέπει να κριθούν ορθολογικά...
**Ολοι οι υπόλοιποι λόγοι κατά της έναρξης διαπραγματεύσεων είναι αναγκαστικά συγκυριακοί ή προσχηματικοί. Συγκυριακά είναι τα οικονομικά επιχειρήματα, όπως εκείνο του ύψους των γεωργικών δαπανών που θα προκαλούσε η ένταξη της Τουρκίας, τόσο, λέει ο κ. Φίσλερ, όσο εκείνο που θα απαιτηθεί για τις 10 νέες χώρες της πρόσφατης διεύρυνσης: δεν λέει ότι θα εισπράξουν πολύ λιγότερα από τις παλαιότερες 15, δεν λέει επίσης ότι θεσμικά αυτές οι δαπάνες θα μειωθούν σημαντικότατα για όλη την Ε.Ε. το αργότερο από το 2013 (και πριν καν τεθεί θέμα ένταξης της Τουρκίας...), και δεν λέει τέλος ότι αυτές οι δαπάνες όπως και όλος ο προϋπολογισμός της Ε.Ε. αποτελεί ένα γελοίο ποσοστό του ΑΕΠ της Ε.Ε., γελοίο αν μιλάμε για πορεία πολιτικής ενοποίησης.
Προσχηματικό είναι το επιχείρημα του φιλοαμερικανισμού της Τουρκίας : σημαντικότερος από τον της Πολωνίας ή των βαλτικών χωρών, ή ακόμη από την σχεδόν δομική αμερικανοδουλεία της Βρετανίας;
**Αντίθετα είναι φανερό ότι στην κυρίαρχη προβληματική της γείτονος ο ευρωπαϊσμός και ο ευρωπαϊκός φεντεραλισμός απουσιάζουν εντυπωσιακά, όπως και από άλλες χώρες-μέλη.
Η ανάπτυξή τους, που είναι όρος επιβίωσης και αυτόνομης ανάπτυξης της Ευρώπης, είναι ζήτημα πολιτικού αγώνα και αξιοποίησης των αντιφάσεων που φουντώνουν μέσα στην παγκοσμιοποίηση, όπως και αξιοποίησης των θεσμικών δυνατοτήτων που προσφέρει το νέο, υπό έγκριση, σύνταγμα, κι όλα αυτά με ή χωρίς την Τουρκία...
**Οσο για τα ζητήματα που αφορούν ειδικότερα την Ελλάδα και την Κύπρο, στα οποία συχνά περιορίζεται ο δημόσιος διάλογος, ενώ όλα τα πιο πάνω μάς αφορούν εξίσου ή και παραπάνω, ήδη οι πρώτες εξελίξεις δείχνουν πόσο σωστή ήταν και παραμένει υπό όρους, η τοποθέτηση υπέρ της έναρξης διαπραγματεύσεων με την Τουρκία και τελικά της ένταξής της, εφόσον φυσικά όλα διεξαχθούν όπως και στις προηγούμενες διευρύνσεις. Ηδη η Κύπρος εντάχθηκε ως πλήρες μέλος και η Τουρκία δεν μπορεί να αποφύγει την αναγνώρισή της (η αποτυχία της επανένωσης είναι βέβαια άλλο πρόβλημα που αφορά τη «δική» μας πλευρά...).
Στη λογική της ένταξης, αλλάζει, θεσμικά, πολιτικά και νομικά, η ίδια η ελληνοτουρκική σχέση, ακόμα και στις πιο ευαίσθητες πτυχές της, ιδίως όσο προχωρεί η διαδικασία της πολτικής ενοποίησης. Τα διευρωπαϊκά δίκτυα, ο ευρωπαϊκός εναέριος χώρος, η κοινή αλιευτική πολιτική, η κοινή μεταναστευτική (κακή ή καλή...), πολιτική κ.λπ. κ.λπ. αλλάζουν το πεδίο των αντιθέσεων, τις αλλοιώνουν ή και τις παραμερίζουν.
**Χωρίς μεγάλη δόση υπερβολής, θεωρώ ότι η βασική ανησυχία δεν είναι αν και πόσο θα θελήσουν οι λοιποί Ευρωπαίοι να παίξουν το ιστορικό στοίχημα της ένταξης της Τουρκίας, αλλά το αν η ίδια (οι κυρίαρχες αντιλήψεις εκεί για το μέλλον της κοινωνίας τους) έχει πράγματι καταλάβει τι είδους «δουλείες» πρέπει να δεχθεί οργανικά, όχι ως προς την Ελλάδα ή την Κύπρο, αλλά ως προς το ευρωπαϊκό σύνολο όπου ενδεχομένως θα ενταχθεί. Αν βέβαια αυτό δεν ολοκληρωθεί ή αποσυντεθεί, τα προβλήματα δεν θα είναι μόνο δικά μας...
