Κρίσιμος Νοέμβριος

O εντεινόμενος φόβος των επενδυτών ότι επέρχεται βαθιά ύφεση στην παγκόσμια οικονομία είναι η κύρια εξήγηση που προσφέρουν οι αναλυτές αυτές τις ημέρες για τη ραγδαία πτώση στα διεθνή χρηματιστήρια. Δεν έχει σημασία πόσο θεμελιωμένος είναι αυτός ο φόβος. Οι ενδείξεις είναι ισχυρές, ίσως όχι σε βαθμό που να δικαιολογούν μια τόσο μεγάλη πτώση, κάθετη το τελευταίο διάστημα, πάνω από 50% διεθνώς από τις αρχές του έτους. Όταν όμως πανικόβλητοι οι πολλοί πουλάνε και ελάχιστοι βρίσκονται να αγοράσουν, οι τιμές των μετοχών κατακρημνίζονται. Και με τη σειρά της, η μεγάλη απώλεια στην αξία των μετοχών επιδεινώνει τις προοπτικές της ύφεσης, εφόσον λιγοστεύουν τα κεφάλαια που χρειάζονται για να συντηρήσουν και να επεκτείνουν την παραγωγή. Παρατηρούνται και κάποιες αντίθετες κινήσεις, με πιο θεαματική την εκτίναξη της μετοχής της Volkswagen κατά 150% προχθές (ύστερα από τη γνωστοποίηση των προθέσεων της Ρorsche να αποκτήσει πλειοψηφία τριών τετάρτων στο μετοχικό της κεφάλαιο). Η γενική τάση συνεχίζεται όμως έντονα πτωτική: χωρίς αυτό το έκτακτο συμβάν ο δείκτης Dax της Φρανκφούρτης θα είχε χάσει άλλο 9% τη Δευτέρα, ενώ 4% επιπλέον έπεφτε και ο Cac στο Παρίσι. Παράλληλα, η μία μετά την άλλη μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες αναγγέλλουν προσωρινή αναστολή λειτουργίας σε εργοστάσιά τους και απολύσεις, καθώς βλέπουν τη ζήτηση να συρρικνώνεται.

Στη Νέα Υόρκη τον κατήφορο των μετοχών δεν ανέκοψε η αναμενόμενη για σήμερα νέα μείωση του επιτοκίου της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ, κάτω από το ήδη χαμηλό 1,5%. Και μένει να φανεί πόσο θα επιδράσει μια μείωση του επιτοκίου του ευρώ την ερχόμενη εβδομάδα, που ανέφερε ρητά ως πιθανή ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν-Κλοντ Τρισέ, δίνοντας τους πρώτους τίτλους χθες στις μεγάλες ευρωπαϊκές εφημερίδες. Τη μείωση αιτιολογεί η διαγραφόμενη υποχώρηση του πληθωρισμού τους επόμενους μήνες, ένδειξη και αυτή της ύφεσης, όπου συμβάλλει καθοριστικά η κατακόρυφη πτώση των διεθνών τιμών του πετρελαίου. Γίνεται όμως πλέον σαφές ότι ούτε οι τεράστιοι δημόσιοι πόροι που διατίθενται στις ΗΠΑ και την Ευρώπη για τη στήριξη του τραπεζικού συστήματος ούτε η επιβεβλημένη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής αρκούν για να συγκρατήσουν την καθοδική

ΟΙ «27» ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ Ένωσης πρέπει να αποφασίσουν τη λήψη δημοσιονομικών μέτρων για την τόνωση της πραγματικής οικονομίας, τη στήριξη των βιομηχανιών, της απασχόλησης και των εισοδημάτων

πορεία. Η χρηματοοικονομική θύελλα συγκλονίζει άλλωστε και τις αναδυόμενες οικονομίες πλέον, διαψεύδοντας τη θεωρία ότι με τους υψηλούς τους ρυθμούς ανάπτυξης είχαν αποσυνδεθεί από τα προβλήματα των ανεπτυγμένων, των ΗΠΑ ιδίως. Ήδη μία σειρά χωρών καταφεύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για έκτακτη χρηματοδότηση καθώς τα νομίσματά τους καταρρέουν και το εξωτερικό χρέος τους εκρήγνυται.

Απαιτούνται δημόσιες παρεμβάσεις σε διεθνή κλίμακα και κρίσιμος μήνας θα είναι ο Νοέμβριος. Σε μια νέα Σύνοδο Κορυφής την επόμενη εβδομάδα οι «27» της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να αποφασίσουν τη λήψη δημοσιονομικών μέτρων για την τόνωση της πραγματικής οικονομίας, τη στήριξη των βιομηχανιών, της απασχόλησης και των εισοδημάτων, τα οποία είχαν αναβάλει στις 15-16 Οκτωβρίου. Δεδομένου ότι τα φορολογικά έσοδα θα υποχωρούν, αυτό σημαίνει συντονισμένο πρόσθετο δημόσιο δανεισμό για να χρηματοδοτηθούν επενδύσεις στις υποδομές και την παραγωγή, κοινωνικές πολιτικές για τη στήριξη των χαμηλότερων εισοδημάτων. Σημαίνει δηλαδή αναστολή των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας για όσο καιρό διαρκεί η κρίση. Ενώ η λήψη των αναγκαίων αποφάσεων ακόμα δεν έχει εξασφαλιστεί, προς την κατεύθυνση αυτή κινούνται η Γαλλία- που δημιουργεί επενδυτικό ταμείο για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου επιχειρήσεων από το κράτος- και η Βρετανία- που αναθεωρεί τον προϋπολογισμό της αυξάνοντας σημαντικά τις δημόσιες δαπάνες. Θα ακολουθήσει στις 15 Νοεμβρίου στην Ουάσιγκτον η Σύνοδος του G20, των πλούσιων χωρών με τη Ρωσία, την Κίνα, την Ινδία, τη Βραζιλία και άλλες αναδυόμενες χώρες. Αρχικός στόχος ήταν η διαμόρφωση της «νέας χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής» που απαιτείται, αλλά για την άμεση αντιμετώπιση της ύφεσης θα χρειαστεί να συμφωνηθούν νέες πολιτικές σε κάθε περιοχή του κόσμου και ισχυρή χρηματοδότηση μέσω των κεντρικών τραπεζών και των διεθνών οργανισμών. Θα έχουν προηγηθεί οι αμερικανικές εκλογές και, εφόσον επαληθευθούν οι δημοσκοπήσεις και επικρατήσει ο Μπάρακ Ομπάμα, στις ΗΠΑ επίσης θα έχει ενισχυθεί το κλίμα υπέρ των αναγκαίων δημόσιων παρεμβάσεων.

Και στην Ελλάδα όλοι πια βλέπουν ότι η κρίση πλήττει τις επιχειρήσεις, θα αυξήσει την ανεργία και θα συμπιέσει τα εισοδήματα. Ωστόσο η κυβέρνηση μέχρι στιγμής δεν έχει προτείνει παρά ένα αμφιλεγόμενο νομοσχέδιο για τη στήριξη των τραπεζών, που πάντως ακόμα δεν έχει ψηφιστεί, και ένα εξωπραγματικό προσχέδιο προϋπολογισμού σε λάθος κατεύθυνση εξ αρχής, καθώς εισάγει την ύφεση στη χώρα με μεγάλες αυξήσεις φορολογίας και μειώνοντας τις δημόσιες επενδύσεις.