Η ύφεση είναι εδώ!
Ελίζα Παπαδάκη, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2009-04-12
Στάσιμη θα είναι φέτος η ελληνική οικονομία, προβλέπει και επίσημα πλέον η Τράπεζα της Ελλάδος. Η απασχόληση θα συρρικνωθεί, η ανεργία θα ανέβει. Ανατρέπονται έτσι από τον πιο έγκυρο εγχώριο φορέα τα αισιόδοξα κυβερνητικά σενάρια και τα σκόρπια μέτρα που στηρίζονταν σε αυτά. Το ερώτημα τώρα είναι μήπως η πραγματικότητα αποδειχτεί ακόμα χειρότερη. Η κυβέρνηση όμως με άλλα ασχολείται...
Την ανησυχητική πορεία της οικονομίας θα διαγράφουν αναλυτικά οι εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος στην ετήσια έκθεση που δημοσιεύεται την επόμενη Τετάρτη 15 Απριλίου, αλλά ο διοικητής της Τράπεζας Γιώργος Προβόπουλος δεν άφησε το Πάσχα να αμβλύνει τις εντυπώσεις. Μιλώντας την περασμένη εβδομάδα στο Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο ήταν ήδη οδυνηρά σαφής: «Το 2009 αναμένεται στασιμότητα της οικονομικής δραστηριότητας, δηλαδή μηδαμινή ανάπτυξη, κατά μέσο όρο του έτους», είπε, χωρίς διόλου να προσδοκά μιαν αυτόματη βελτίωση κατόπιν. Τόνισε έτσι την επιτακτική ανάγκη να εφαρμοστεί ένα σχέδιο με άμεσα και πιο μακροχρόνια μέτρα για να αντιμετωπιστεί η διεύρυνση εσωτερικών και εξωτερικών ελλειμμάτων, να γίνουν επενδύσεις και να αυξηθεί η παραγωγικότητα.
Με τη δυσμενή τωρινή εξέλιξη ο κ. Προβόπουλος συνέδεσε δύο παράγοντες:
1) Περιορίζεται η πιστωτική επέκταση, καθώς οι τράπεζες δίνουν λιγότερα δάνεια, εφαρμόζοντας αυστηρότερα κριτήρια γιατί φοβούνται άνοδο των επισφαλειών, αδυναμία δηλαδή ολοένα περισσότερων δανειοληπτών να τα αποπληρώνουν, αλλά και η ζήτηση επιχειρήσεων και νοικοκυριών για δάνεια υποχωρεί. Σύμφωνα με τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία, η ετήσια αύξηση της τραπεζικής χρηματοδότησης προς τον ιδιωτικό τομέα είχε υποχωρήσει το Φεβρουάριο σε 12,9%, από 23% ένα χρόνο νωρίτερα, σε 15,3% από 23,7% προς τις επιχειρήσεις, σε 10,3% από 22,2% προς τα νοικοκυριά. Η πτωτική τάση των τελευταίων μηνών αναμένεται να ενταθεί το επόμενο διάστημα, καθώς στη χώρα μας οι αυξητικοί ρυθμοί, αν και κοντά στο μισό των περυσινών, διατηρούνται συγκριτικά υψηλοί. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η ετήσια αύξηση των δανείων προς τις επιχειρήσεις στην Ευρωζώνη το Φεβρουάριο ήταν 7,6%, προς δε τα νοικοκυριά μόλις 0,7%!
2) Η διεθνής ύφεση και η μεγάλη πτώση του διεθνούς εμπορίου θα επηρεάσει αρνητικά τις ελληνικές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (τουρισμός, ναυτιλία). Η Τράπεζα Ελλάδος αναμένει ότι θα μειωθούν φέτος συνολικά πάνω από 10% σε σταθερές τιμές.
Στις συνθήκες αυτές η απασχόληση θα μειωθεί: λιγότερο, γύρω στο 0,5%, ο συνολικός αριθμός των απασχολουμένων (που κατά το ένα τρίτο περίπου είναι αυταπασχολούμενοι), κατά 1% των μισθωτών, πιο έντονα οι ώρες απασχόλησης, καθώς κόβονται υπερωρίες και επιχειρήσεις μειώνουν τα ωράρια εργασίας. Οι «ευπαθέστερες κατηγορίες», αυτοί δηλαδή που θα πληγούν περισσότερο, είναι οι ανειδίκευτοι, οι προσωρινά απασχολούμενοι, που σημαίνει προπάντων οι νέοι/ες, και οι μετανάστες. Και οι κύριοι κλάδοι που πιέζονται να μειώσουν την απασχόληση είναι βέβαια οι κατασκευές, η εξαγωγική βιομηχανία, το εισαγωγικό εμπόριο, ο τουρισμός, αλλά και οι χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (τράπεζες κ.λπ.), όπως ανέφερε ο κ. Προβόπουλος.
Οι στατιστικές ήδη καταγράφουν την αρνητική πορεία: Ετήσια μείωση 22,5% των οικοδομικών αδειών και 33,4% του όγκου των κατασκευών τον Ιανουάριο, τον ίδιο μήνα ετήσια μείωση 10,8% του όγκου των λιανικών πωλήσεων από τα εμπορικά καταστήματα, ιδίως στα διαρκή καταναλωτικά αγαθά και τα συναφή με τα αυτοκίνητα, ακόμα ετήσια μείωση 10% της παραγωγής στη μεταποιητική βιομηχανία το δίμηνο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου, σε όλους τους κλάδους σχεδόν με μοναδική εξαίρεση τη φαρμακοβιομηχανία (που έδειξε αύξηση 5,8%). Ήδη από το τελευταίο τρίμηνο του 2008 άλλωστε ο δείκτης κύκλου εργασιών στον τουρισμό (ξενοδοχεία, εστιατόρια κ.λπ.) παρουσίαζε ετήσια μείωση 1,7%, στο δε εμπόριο αυτοκινήτων η μείωση ξεπερνούσε το 29%. Το Μάρτιο ο αριθμός των αυτοκινήτων που πρωτοκυκλοφόρησαν ήταν 40% χαμηλότερος από πέρυσι.
Αλλά η πιο δραματική ίσως μείωση (δεν αναφέρθηκε ο κ. Προβόπουλος στην ομιλία του) ήταν του αγροτικού εισοδήματος ανά πλήρως απασχολούμενο κατά 8% πέρυσι, μείωση που φτάνει το 19,9% μέσα στην οκταετία 2000-2008.
Ο πληθωρισμός πέφτει, το κόστος ζωής όχι!
Πτωτική, ακολουθώντας την παγκόσμια τάση, διαγράφεται και η πορεία του πληθωρισμού, στο ιστορικό χαμηλό 1,3% το Μάρτιο. Σε μέσα επίπεδα φέτος ενδέχεται να συγκρατηθεί στο 1,6% ή και χαμηλότερα (από 4,2% το 2008), αυτό όμως οφείλεται κατά πρώτο λόγο στην υποχώρηση των διεθνών τιμών του πετρελαίου. Ο κ. Προβόπουλος επέμεινε στο πρόβλημα ότι ο «πυρήνας» του πληθωρισμού, η άνοδος δηλαδή των τιμών καταναλωτή εκτός καυσίμων και νωπών οπωρολαχανικών, εξακολουθεί να τρέχει 1,4% ταχύτερα από την Ευρωζώνη. Αυτό επηρεάζει αρνητικά την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας συνολικά, ενώ εκφράζεται και στην ακρίβεια που νιώθουν τα νοικοκυριά. Το Μάρτιο, σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, η ετήσια άνοδος των τιμών στα τρόφιμα ήταν 3,4%, στα ενδύματα-υποδήματα 3%, στα δίδακτρα 4,7%, στα ξενοδοχεία-καφενεία-εστιατόρια 3,9%, στις ιατρικές υπηρεσίες 3,1%.
Λόγω των επιπτώσεων της διεθνούς επιδείνωσης στην Ελλάδα, και το εξωτερικό έλλειμμα θα περιορισθεί κάπως, από το εκρηκτικό περυσινό 14,4% του ΑΕΠ σε ένα 12,5-13% φέτος, εκτιμά η Τράπεζα της Ελλάδος, επειδή οι εισαγωγές σε απόλυτο μέγεθος θα μειωθούν περισσότερο από τις εξαγωγές. Αλλά και αυτό το επίπεδο είναι πολύ υψηλό, και θα τείνει να αυξηθεί και πάλι όταν αρχίσει η ανάκαμψη, λειτουργώντας περιοριστικά για την ανάπτυξη της χώρας. Το εξωτερικό έλλειμμα συνδέεται άλλωστε άμεσα με τα δημοσιονομικά ελλείμματα, καθώς επιβαρύνεται ολοένα περισσότερο με την πληρωμή τόκων του δημοσίου χρέους.
Δημόσιο έλλειμμα πέρυσι στο 4,4% του ΑΕΠ αναγκάστηκε να παραδεχθεί στο Συμβούλιο της Πράγας ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών Γιάννης Παπαθανασίου, αλλά πού θα φτάσει φέτος; Σε αντίθεση με την παραγωγή, τις τιμές, τα εισοδήματα, την απασχόληση και το εξωτερικό ισοζύγιο, η Τράπεζα της Ελλάδος παγίως απέχει από προβλέψεις για τη διαμόρφωση των δημοσιονομικών μεγεθών διότι αποτελούν αρμοδιότητα της κυβέρνησης. Αλλά το υπουργείο Οικονομικών φρόντισε πρόσφατα να εντείνει εδώ τη γενική συσκότιση, αραιώνοντας τις ανακοινώσεις του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους για την πορεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού. Είμαστε στα μέσα Απριλίου και επίσημη πληροφόρηση για την εξέλιξη εσόδων και δαπανών φέτος δεν έχει δοθεί καμία. Οι τούμπες της περασμένης εβδομάδας γύρω από τις αυξήσεις των συντάξεων καθιστούν άλλωστε εξαιρετικά αμφίβολο αν η κυβερνητική εισοδηματική πολιτική αποφασίστηκε με επίγνωση των επιπτώσεών της.
Ο κ. Προβόπουλος περιορίστηκε έτσι να προειδοποιήσει άλλη μια φορά για τον κίνδυνο να αυξηθεί συνθλιπτκά το κόστος του δανεισμού της χώρας, όσο δεν μειώνονται πειστικά τα ελλείμματα και το δημόσιο χρέος. Και επανέλαβε ότι, ενώ η Ελλάδα δεν έχει τη δυνατότητα δημοσιονομικής ώθησης όπως άλλες χώρες με χαμηλό δημόσιο χρέος, μπορεί να στηρίξει την οικονομική δραστηριότητα ανακατανέμοντας τις δημόσιες δαπάνες και βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητά τους για να στηριχθούν οι πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και για να ενισχυθούν οι δημόσιες επενδύσεις. Για άλλη μια φορά ισχυρίσθηκε ότι τα περιθώρια εδώ είναι μεγάλα.
Υποδηλώνει κυβερνητική κρίση χειρότερη από την οικονομική το γεγονός ότι η θέση αυτή του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος δεν επιχειρείται να ελεγχθεί στα μεγέθη του κρατικού προϋπολογισμού.
Την ανησυχητική πορεία της οικονομίας θα διαγράφουν αναλυτικά οι εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος στην ετήσια έκθεση που δημοσιεύεται την επόμενη Τετάρτη 15 Απριλίου, αλλά ο διοικητής της Τράπεζας Γιώργος Προβόπουλος δεν άφησε το Πάσχα να αμβλύνει τις εντυπώσεις. Μιλώντας την περασμένη εβδομάδα στο Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο ήταν ήδη οδυνηρά σαφής: «Το 2009 αναμένεται στασιμότητα της οικονομικής δραστηριότητας, δηλαδή μηδαμινή ανάπτυξη, κατά μέσο όρο του έτους», είπε, χωρίς διόλου να προσδοκά μιαν αυτόματη βελτίωση κατόπιν. Τόνισε έτσι την επιτακτική ανάγκη να εφαρμοστεί ένα σχέδιο με άμεσα και πιο μακροχρόνια μέτρα για να αντιμετωπιστεί η διεύρυνση εσωτερικών και εξωτερικών ελλειμμάτων, να γίνουν επενδύσεις και να αυξηθεί η παραγωγικότητα.
Με τη δυσμενή τωρινή εξέλιξη ο κ. Προβόπουλος συνέδεσε δύο παράγοντες:
1) Περιορίζεται η πιστωτική επέκταση, καθώς οι τράπεζες δίνουν λιγότερα δάνεια, εφαρμόζοντας αυστηρότερα κριτήρια γιατί φοβούνται άνοδο των επισφαλειών, αδυναμία δηλαδή ολοένα περισσότερων δανειοληπτών να τα αποπληρώνουν, αλλά και η ζήτηση επιχειρήσεων και νοικοκυριών για δάνεια υποχωρεί. Σύμφωνα με τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία, η ετήσια αύξηση της τραπεζικής χρηματοδότησης προς τον ιδιωτικό τομέα είχε υποχωρήσει το Φεβρουάριο σε 12,9%, από 23% ένα χρόνο νωρίτερα, σε 15,3% από 23,7% προς τις επιχειρήσεις, σε 10,3% από 22,2% προς τα νοικοκυριά. Η πτωτική τάση των τελευταίων μηνών αναμένεται να ενταθεί το επόμενο διάστημα, καθώς στη χώρα μας οι αυξητικοί ρυθμοί, αν και κοντά στο μισό των περυσινών, διατηρούνται συγκριτικά υψηλοί. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η ετήσια αύξηση των δανείων προς τις επιχειρήσεις στην Ευρωζώνη το Φεβρουάριο ήταν 7,6%, προς δε τα νοικοκυριά μόλις 0,7%!
2) Η διεθνής ύφεση και η μεγάλη πτώση του διεθνούς εμπορίου θα επηρεάσει αρνητικά τις ελληνικές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (τουρισμός, ναυτιλία). Η Τράπεζα Ελλάδος αναμένει ότι θα μειωθούν φέτος συνολικά πάνω από 10% σε σταθερές τιμές.
Στις συνθήκες αυτές η απασχόληση θα μειωθεί: λιγότερο, γύρω στο 0,5%, ο συνολικός αριθμός των απασχολουμένων (που κατά το ένα τρίτο περίπου είναι αυταπασχολούμενοι), κατά 1% των μισθωτών, πιο έντονα οι ώρες απασχόλησης, καθώς κόβονται υπερωρίες και επιχειρήσεις μειώνουν τα ωράρια εργασίας. Οι «ευπαθέστερες κατηγορίες», αυτοί δηλαδή που θα πληγούν περισσότερο, είναι οι ανειδίκευτοι, οι προσωρινά απασχολούμενοι, που σημαίνει προπάντων οι νέοι/ες, και οι μετανάστες. Και οι κύριοι κλάδοι που πιέζονται να μειώσουν την απασχόληση είναι βέβαια οι κατασκευές, η εξαγωγική βιομηχανία, το εισαγωγικό εμπόριο, ο τουρισμός, αλλά και οι χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (τράπεζες κ.λπ.), όπως ανέφερε ο κ. Προβόπουλος.
Οι στατιστικές ήδη καταγράφουν την αρνητική πορεία: Ετήσια μείωση 22,5% των οικοδομικών αδειών και 33,4% του όγκου των κατασκευών τον Ιανουάριο, τον ίδιο μήνα ετήσια μείωση 10,8% του όγκου των λιανικών πωλήσεων από τα εμπορικά καταστήματα, ιδίως στα διαρκή καταναλωτικά αγαθά και τα συναφή με τα αυτοκίνητα, ακόμα ετήσια μείωση 10% της παραγωγής στη μεταποιητική βιομηχανία το δίμηνο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου, σε όλους τους κλάδους σχεδόν με μοναδική εξαίρεση τη φαρμακοβιομηχανία (που έδειξε αύξηση 5,8%). Ήδη από το τελευταίο τρίμηνο του 2008 άλλωστε ο δείκτης κύκλου εργασιών στον τουρισμό (ξενοδοχεία, εστιατόρια κ.λπ.) παρουσίαζε ετήσια μείωση 1,7%, στο δε εμπόριο αυτοκινήτων η μείωση ξεπερνούσε το 29%. Το Μάρτιο ο αριθμός των αυτοκινήτων που πρωτοκυκλοφόρησαν ήταν 40% χαμηλότερος από πέρυσι.
Αλλά η πιο δραματική ίσως μείωση (δεν αναφέρθηκε ο κ. Προβόπουλος στην ομιλία του) ήταν του αγροτικού εισοδήματος ανά πλήρως απασχολούμενο κατά 8% πέρυσι, μείωση που φτάνει το 19,9% μέσα στην οκταετία 2000-2008.
Ο πληθωρισμός πέφτει, το κόστος ζωής όχι!
Πτωτική, ακολουθώντας την παγκόσμια τάση, διαγράφεται και η πορεία του πληθωρισμού, στο ιστορικό χαμηλό 1,3% το Μάρτιο. Σε μέσα επίπεδα φέτος ενδέχεται να συγκρατηθεί στο 1,6% ή και χαμηλότερα (από 4,2% το 2008), αυτό όμως οφείλεται κατά πρώτο λόγο στην υποχώρηση των διεθνών τιμών του πετρελαίου. Ο κ. Προβόπουλος επέμεινε στο πρόβλημα ότι ο «πυρήνας» του πληθωρισμού, η άνοδος δηλαδή των τιμών καταναλωτή εκτός καυσίμων και νωπών οπωρολαχανικών, εξακολουθεί να τρέχει 1,4% ταχύτερα από την Ευρωζώνη. Αυτό επηρεάζει αρνητικά την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας συνολικά, ενώ εκφράζεται και στην ακρίβεια που νιώθουν τα νοικοκυριά. Το Μάρτιο, σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, η ετήσια άνοδος των τιμών στα τρόφιμα ήταν 3,4%, στα ενδύματα-υποδήματα 3%, στα δίδακτρα 4,7%, στα ξενοδοχεία-καφενεία-εστιατόρια 3,9%, στις ιατρικές υπηρεσίες 3,1%.
Λόγω των επιπτώσεων της διεθνούς επιδείνωσης στην Ελλάδα, και το εξωτερικό έλλειμμα θα περιορισθεί κάπως, από το εκρηκτικό περυσινό 14,4% του ΑΕΠ σε ένα 12,5-13% φέτος, εκτιμά η Τράπεζα της Ελλάδος, επειδή οι εισαγωγές σε απόλυτο μέγεθος θα μειωθούν περισσότερο από τις εξαγωγές. Αλλά και αυτό το επίπεδο είναι πολύ υψηλό, και θα τείνει να αυξηθεί και πάλι όταν αρχίσει η ανάκαμψη, λειτουργώντας περιοριστικά για την ανάπτυξη της χώρας. Το εξωτερικό έλλειμμα συνδέεται άλλωστε άμεσα με τα δημοσιονομικά ελλείμματα, καθώς επιβαρύνεται ολοένα περισσότερο με την πληρωμή τόκων του δημοσίου χρέους.
Δημόσιο έλλειμμα πέρυσι στο 4,4% του ΑΕΠ αναγκάστηκε να παραδεχθεί στο Συμβούλιο της Πράγας ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών Γιάννης Παπαθανασίου, αλλά πού θα φτάσει φέτος; Σε αντίθεση με την παραγωγή, τις τιμές, τα εισοδήματα, την απασχόληση και το εξωτερικό ισοζύγιο, η Τράπεζα της Ελλάδος παγίως απέχει από προβλέψεις για τη διαμόρφωση των δημοσιονομικών μεγεθών διότι αποτελούν αρμοδιότητα της κυβέρνησης. Αλλά το υπουργείο Οικονομικών φρόντισε πρόσφατα να εντείνει εδώ τη γενική συσκότιση, αραιώνοντας τις ανακοινώσεις του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους για την πορεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού. Είμαστε στα μέσα Απριλίου και επίσημη πληροφόρηση για την εξέλιξη εσόδων και δαπανών φέτος δεν έχει δοθεί καμία. Οι τούμπες της περασμένης εβδομάδας γύρω από τις αυξήσεις των συντάξεων καθιστούν άλλωστε εξαιρετικά αμφίβολο αν η κυβερνητική εισοδηματική πολιτική αποφασίστηκε με επίγνωση των επιπτώσεών της.
Ο κ. Προβόπουλος περιορίστηκε έτσι να προειδοποιήσει άλλη μια φορά για τον κίνδυνο να αυξηθεί συνθλιπτκά το κόστος του δανεισμού της χώρας, όσο δεν μειώνονται πειστικά τα ελλείμματα και το δημόσιο χρέος. Και επανέλαβε ότι, ενώ η Ελλάδα δεν έχει τη δυνατότητα δημοσιονομικής ώθησης όπως άλλες χώρες με χαμηλό δημόσιο χρέος, μπορεί να στηρίξει την οικονομική δραστηριότητα ανακατανέμοντας τις δημόσιες δαπάνες και βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητά τους για να στηριχθούν οι πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και για να ενισχυθούν οι δημόσιες επενδύσεις. Για άλλη μια φορά ισχυρίσθηκε ότι τα περιθώρια εδώ είναι μεγάλα.
Υποδηλώνει κυβερνητική κρίση χειρότερη από την οικονομική το γεγονός ότι η θέση αυτή του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος δεν επιχειρείται να ελεγχθεί στα μεγέθη του κρατικού προϋπολογισμού.
