Η έξοδος από την κρίση

Καθώς περιμένουμε σήμερα να δημοσιευθεί η γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το ελληνικό Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης, τρία πράγματα μπορούμε να θεωρούμε δεδομένα: Πρώτον, ότι το Πρόγραμμα γίνεται αποδεκτό («φιλόδοξο αλλά ρεαλιστικό» το χαρακτήριζε προχθές ο επίτροπος Χοακίν Αλμούνια), η θετική αυτή γνώμη συνοδεύεται όμως από προτάσεις πρόσθετων μέτρων και σφικτό χρονοδιάγραμμα στενής παρακολούθησης από τις κοινοτικές αρχές ώστε να διασφαλιστεί η εφαρμογή του.

Δεύτερον, ότι αυτή η εφαρμογή συνεπάγεται τη συμπίεση, την τριετία 2010-2012, όλων των εισοδημάτων που αντλούνται από το Δημόσιομισθών, συντάξεων, επιδομάτων, επιδοτήσεων- και ταυτόχρονα, τη συγκέντρωση πολύ περισσότερων φόρων από το κοινωνικό σύνολο. Πόσο θα μειωθεί το εισόδημα κατά μέσο όρο και πόσο για κάθε επιμέρους κατηγορία, θα πρέπει να αναμένουμε το φορολογικό νομοσχέδιο και την εισοδηματική πολιτική για να το εκτιμήσουμε. Και τρίτον, εφόσον δρομολογηθεί η εφαρμογή του Προγράμματος, η κερδοσκοπική επίθεση των αγορών στη χώρα μας θα έπρεπε να κοπάσει και οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων να υποχωρήσουν χαμηλότερα. Αν όμως αυτό δεν συμβεί, παρά τις προσπάθειες, και το κόστος νέου δανεισμού για το ελληνικό Δημόσιο διατηρηθεί απαγορευτικά υψηλό, ή αν επιδεινωθούν οι συνθήκες για λόγους εκτός του ελέγχου της κυβέρνησης, τότε (αλλά μόνο τότε) θα βρεθεί τρόπος να μας δοθεί οικονομική βοήθεια.

Δίπλα σε αυτά τα δεδομένα, τα οποία διαμορφώνουν μια δύσκολη και επώδυνη πορεία εξόδου από την κρίση, έχουμε δύο μεγάλες αβεβαιότητες. Η πρώτη αφορά την κοινωνική αποδοχή. Δραματικές εκκλήσεις απευθύνει ο Πρωθυπουργός, ενόσω αγροτικά μπλόκα κλείνουν τους δρόμους και συνδικαλιστικές οργανώσεις ετοιμάζουν απεργίες. Χωρίς αμφιβολία, οι απώλειες που καλούνται να υποστούν πλατιές κατηγορίες του πληθυσμού διαψεύδουν όσα επαγγελλόταν το ΠΑΣΟΚ προτού κερδίσει τις εκλογές. Και κατόπιν, παρά τις τόσες πρωτοβουλίες διαλόγου που ανέλαβε η νέα κυβέρνηση, μια συνολική κοινωνική διαπραγμάτευση για την κατανομή του κόστους εξόδου από την κρίση δεν επιχείρησε να διοργανώσει. Δεν την υποστηρίζει καν, οπότε για πολλούς παραμένει αδιανόητη: αγροτικοί εκπρόσωποι από τα μπλόκα αρνούνται να προσέλθουν σε ευρύτερες συναντήσεις γιατί «δεν έχουν τίποτα να πουν με την ΑΔΕΔΥ». Λες και άλλος είναι ο κρατικός προϋπολογισμός που πληρώνει μισθούς στους δημοσίους υπαλλήλους, στους δασκάλους των παιδιών τους, και άλλος εκείνος από τον οποίο διεκδικούν οικονομική ενίσχυση- όχι μια ενιαία ποσότητα πόρων για όλες μας τις ανάγκες που πρέπει να δούμε πώς μοιράζονται.

Εδώ που φτάσαμε όμως το να κρίνουμε τι έγινε στραβά, τι παραλείφθηκε ή πόσος χρόνος χάθηκε, δεν έχει πρακτική αξία. Χρειάζεται να καταλάβουμε ότι αν και τώρα αποτύχουμε να συνεννοηθούμε, το κόστος που κάθε επαγγελματική κατηγορία προσπαθεί να αποκρούσει θα γίνει πολύ μεγαλύτερο ακόμα, για όλους. Δύο αξιόλογοι μελετητές των ευρωπαϊκών πραγμάτων από το κέντρο Βruegel, οι καθηγητές Ζαν Πιζανί-Φερί (επισκέπτης και ομιλητής στη χώρα μας πέρυσι) και Αντρέ Σαπίρ, αμφισβητούσαν την ικανότητα της κυβέρνησης να παρουσιάσει ένα αξιόπιστο δημοσιονομικό σχέδιο προεξοφλώντας ότι θα χρειαστούμε οικονομική βοήθεια 5%-10% του ΑΕΠ μας. Σχετικά εύκολα θα μας την έδιναν οι άλλες χώρες της ευρωζώνης, εκτιμούσαν, με την Επιτροπή να εκπονεί το πρόγραμμα εξυγίανσης. Αμφέβαλλαν όμως ότι κυβερνήσεις και Επιτροπή θα ήταν πολιτικά σε θέση να αντιμετωπίσουν τις οργισμένες διαδηλώσεις στους δρόμους της Αθήνας, ενώ κάποιες ευρωπαϊκές χώρες με παρόμοια προβλήματα ίσως έπρεπε να αποκλεισθούν ως επόμενες υποψήφιες. Γι΄ αυτό εισηγούνται ως καλύτερη λύση να καλέσουμε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο! Το σκεπτικό των δύο αρθρογράφων (στους χθεσινούς Financial Τimes ) ακούγεται εξωφρενικό.

Ωστόσο δεν μπορεί να αγνοηθεί. Μας οδηγεί άλλωστε στη δεύτερη μεγάλη αβεβαιότητα, που δυσκολότερα μπορεί να επηρεαστεί από την εθνική μόνο πολιτική: Πόσο μακρά και πόσο βαθιά θα είναι η ύφεση όπου βρισκόμαστε μαζί με την Ισπανία, ενώ οι λοιπές χώρες της ευρωζώνης μοιάζει να έχουν περάσει στην ανάκαμψη; Το πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι μόνο, ούτε κυρίως το δημόσιο έλλειμμα, παρατηρεί άλλος μελετητής, ο διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Πολιτικών Μελετών Ντάνιελ Γκρος. Είναι η εξαιρετικά χαμηλή αποταμίευση. Από όλη την Ευρώπη μόνο σε μάς μετριέται καθαρά (μετά την ανάλωση κεφαλαίου) αρνητική για σχεδόν μία δεκαετία, που σημαίνει ότι η ελληνική οικονομία δεν κινητοποιεί καθόλου δικούς της πόρους για επενδύσεις. Για να μπούμε σε διατηρήσιμη πορεία θα έπρεπε να μειώσουμε την κατανάλωσή μας κάπου 10%, υπολογίζει. Διαφορετικά η μείωση του δημοσίου ελλείμματος θα μετατρέπεται σε περισσότερο ιδιωτικό χρέος.

Για να πάμε στην ανάπτυξη χρειαζόμαστε ένα σχέδιο ανακατανομής των πόρων και μια κοινωνική συμφωνία που θα το στηρίξει.