Αδικημένοι

Διαβάζω πως η Ευρώπη μάς πιέζει αφάνταστα, πως δεν μας χαρίζεται και δεν μας συγχωρεί για τις αμαρτίες μας, πως ο παλιός ανθελληνισμός επανακάμπτει. Αυτό που μετράει είναι το δικό τους συμφέρον. Κανείς δεν μας αγαπάει και δεν μας προστατεύει πραγματικά και ανιδιοτελώς· όλοι, τώρα στην ανάγκη μας, θέλουν να μας πιουν το αίμα. Στο ίδιο πάνω-κάτω πνεύμα είναι και άλλοι, που θεωρούν ότι ήρθε ο καιρός της ανυπακοής σε μια Ευρώπη που μας καταπιέζει και θέλει να μας δει ρακένδυτους, να ξαναγινόμαστε μετανάστες στις φάμπρικες της Γερμανίας - όπως λέει και το τραγούδι. Υπάρχει βέβαια και μια ακόμα δημοφιλής άποψη, που θέλει, γενικά και αόριστα, να είμαστε όλοι καλομαθημένοι, να ζούμε με δανεικά, να έχουμε τζιπ, να καπνίζουμε πούρα Αβάνας και να κάνουμε ταξίδια σε εξωτικούς προορισμούς, του Ντουμπάι συμπεριλαμβανομένου.

Από την αντίληψη της, εναντίον μας, διεθνούς συνωμοσίας, μέχρι την ισοπέδωση, που μας θέλει όλους καλοζωισμένους, δεν φαίνεται να χωράει κάτι άλλο. Ποιος μας είπε πως οι διεθνείς οικονομικές σχέσεις είναι προϊόντα ηθικολογικής και ιστορικής (ο περιούσιος λαός, ρε παιδιά) αποτίμησης; Ποιος, επίσης, είναι τόσο μύωπας και, χωρίς να το αντιλαμβάνεται, εξίσου επηρμένος με όσους κατηγορεί και χλευάζει, που δεν βλέπει πως κάτω από το Κολωνάκι, την Κηφισιά και την Εκάλη υπάρχει πάντα ένας άλλος κόσμος, του μόχθου, του μεροκάματου, που ματώνει να σπουδάσει τα παιδιά του, που δεν βρίσκει ένα ράντζο όταν αρρωσταίνει, που τον κυνηγάει η ακρίβεια, η ανεργία, η σκληρή ζωή;

Ανάμεσα στην ηθικολογία και το σύνδρομο μοναξιάς, ανάμεσα στον νεοκυνισμό και την τάση εξ ιδίων να κρίνουμε τα αλλότρια, υπάρχει μια πραγματικότητα και επικίνδυνη και οδυνηρή για όλους. Αν γυρίσουμε το κεφάλι προς το πρόσφατο παρελθόν, ένας γλεντζές, αμέριμνος και ανεύθυνος κυβερνήτης συμπυκνώνει όλες τις γελοίες πλευρές της νεοελληνικής μας παθογένειας. Ήταν τότε που νομίζαμε πως μπορούσαμε να κοροϊδεύουμε τον κοσμάκη με ταπεινότητες και σεμνότητες και τους Ευρωπαίους χρηματοδότες μας με πλαστογραφίες. Όσο κι αν μοιάζει σχηματικό, αυτός εξέφρασε περισσότερο απʼ όλους τη μεταπολιτευτική μας κακοδαιμονία, την αντίληψη ενός κόσμου που μπερδεύει την πραγματικότητα, το σχέδιο και την ανάγκη, με κούφιες, ηθικολογικές φλυαρίες.

Το ζήτημα όμως, που δεν παίρνει άλλη αναβολή, είναι τι κάνουμε τώρα. Η χώρα, περισσότερο από την δημοσιονομική πειθαρχία, νομίζω πως έχει ανάγκη την αυτογνωσία της. Να εξετάσει δηλαδή με θάρρος και ειλικρίνεια τη σχέση της με τα πραγματικά της μεγέθη, τι παράγει, τι εξάγει, τι εισάγει, πώς καλλιεργεί τα χωράφια της, πώς εκπαιδεύει τα παιδιά της, γιατί έχουν δημιουργηθεί κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές στρεβλώσεις που την οδηγούν στην ανυποληψία. Η εποχή που η Ελλάδα παρίστανε με τον οβολό των άλλων την κακομαθημένη έφηβη, που έχει κατοχυρώσει την ασυλία και την ασυδοσία της σαν αναφαίρετο δικαίωμα, μάλλον έχει λήξει.

Υπάρχει όμως ένα σοβαρό έλλειμμα για να οδηγηθούμε στον δύσκολο δρόμο της αυτογνωσίας και της νέας αρχής. Η σημερινή πολιτική τάξη της Ελλάδας συνέχεια μετεωρίζεται ανάμεσα σε έναν αναγκαστικό και κυρίως ανεπεξέργαστο πραγματισμό (η κυβέρνηση σήμερα), σε μια αδυναμία αυτοκριτικής (η Ν.Δ.), στον αριστερό και δεξιό λαϊκισμό. Όλα αυτά είναι ελάχιστα πειστικά, δημιουργούν ένα κλίμα αμηχανίας και επίπλαστης, για την ώρα, πολιτικής και κοινωνικής ανοχής και δεν φαίνεται ότι έχουν την ικανότητα και τη δύναμη να στρίψουν το καράβι.

Από την άλλη πλευρά, η Ευρώπη παραμένει μακάρια στις αγκυλώσεις της. Κι εδώ υπάρχει βασικό έλλειμμα ενός νέου οραματικού στοιχείου, που θα υπερβαίνει τις οικονομίστικες και αγοραίες ιδρυτικές καταγωγές του ενιαίου νομίσματος· η ευρωπαϊκή πολιτική ολοκλήρωση είναι ακόμα ένα πεδίο μακρινό και σκοτεινό. Μένουν έτσι ανοιχτά τα μέτωπα για τη διαμόρφωση συνθηκών σύγκρουσης ανάμεσα στις πλούσιες και τις προβληματικές χώρες και η Ελλάδα είναι η αρχή. Η ευρωπαϊκή αναπηρία και η ελληνική υπανάπτυξη δημιουργούν σήμερα ένα εκρηκτικό μείγμα, που, δεν νομίζω, ότι είναι σε θέση κάποιος να προβλέψει το αποτέλεσμα.