Το αβέβαιο αποτέλεσμα των βρετανικών εκλογών

Πάνω που όλα έδειχναν ότι το αποτέλεσμα των προσεχών βρετανικών εκλογών ήταν προδιαγεγραμμένο και ο ηγέτης των Συντηρητικών, Ντέιβιντ Κάμερον, θα γινόταν ο επόμενος πρωθυπουργός, τα δεδομένα άλλαξαν. Σε ρόλο αναστημένου Λαζάρου, ο απερχόμενος πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν φαίνεται ικανός να προσδώσει νέο ενδιαφέρον στην αναμέτρηση.

Οπως στην Ελλάδα, έτσι και στη Βρετανία, ο πρωθυπουργός έχει το προνόμιο να αποφασίζει για την ημερομηνία των εκλογών. Το συνταγματικό όριο είναι η 3η Ιουνίου, αλλά οι περισσότεροι προεξοφλούν ότι οι κάλπες θα στηθούν στις 6 Μαΐου. Ο Μπράουν φλέρταρε με την ιδέα να προκηρύξει εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2007, λίγους μήνες αφότου ανέλαβε τα καθήκοντά του, διαδεχόμενος τον Τόνι Μπλερ. Η αναποφασιστικότητά του, όμως, έπληξε την εικόνα του στην κοινή γνώμη και έδωσε μεγάλη ώθηση στους Τόρηδες. Εκτοτε, ο κ. Μπράουν δεν έχει ανακάμψει ουσιαστικά.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός αποτελεί μια αινιγματική φυσιογνωμία. Οι χειρισμοί του στη σύνοδο των 20 (G20) πέρυσι τον Απρίλιο, στο Λονδίνο, συγκέντρωσαν τους επαίνους των διεθνών μέσων ενημέρωσης. Στη διάρκεια της συνόδου, διακήρυξε τη δημιουργία «μιας Νέας Παγκόσμιας Τάξης», ώστε να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης. Επίσης, οι νηφάλιες κινήσεις του κατάφεραν να περιορίσουν τις ζημιές από την κρίση του βρετανικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, το οποίο ήταν πλέον «πολύ μεγάλο για να αφεθεί να καταρρεύσει».

Ωστόσο, παρά τις επιτυχίες αυτές, ο Μπράουν και το Εργατικό Κόμμα δεν είδαν τα ποσοστά τους να βελτιώνονται στις δημοσκοπήσεις. Οι Βρετανοί ψηφοφόροι φαίνονταν να τους είχαν βαρεθεί και ο Κάμερον ήταν ένας φρέσκος και άφθαρτος αντίπαλος. Νέος, ωραίος και «καλός πωλητής», θεωρείτο το τέλειο αντίδοτο στον βλοσυρό Σκωτσέζο πρωθυπουργό. Πολλές φορές ο Κάμερον γελοιοποιούσε τον Μπράουν στο Κοινοβούλιο και η κυβέρνηση φαινόταν να τελεί υπό συνεχή διάλυση.

Φέτος, τα πράγματα έμοιαζαν να πηγαίνουν ακόμη χειρότερα. Η μητέρα ενός Βρετανού στρατιώτη που σκοτώθηκε στο Αφγανιστάν κατήγγειλε ότι στη συλλυπητήρια επιστολή του, ο Βρετανός πρωθυπουργός έγραψε λάθος το όνομα του γιου της. Δύο πρώην υπουργοί ζήτησαν δημοσίως την αντικατάσταση του Μπράουν από την κοινοβουλευτική ομάδα των Εργατικών. Με λίγα λόγια, ο πρωθυπουργός ήταν για λύπηση. Σαν να μην έφταναν όλα τα παραπάνω, ένας έγκριτος Βρετανός δημοσιογράφος ανέφερε σε βιβλίο του ότι ο Μπράουν φερόταν άσχημα στο προσωπικό του. Οι ιστορίες που περιέγραψε ήταν γαργαλιστικές: Ο Μπράουν σπρώχνει και βρίζει τους υφισταμένους του, παθαίνει παράνοια όταν του γίνεται κριτική και διαρρέει συκοφαντίες για τους ίδιους του τους υπουργούς. Η εικόνα που έβγαινε από το βιβλίο έδειχνε έναν πρωθυπουργό εκτός ελέγχου και η φράση «Μάλιστα, κύριε πρωθυπουργέ» αποκτούσε μαζοχιστικό νόημα.

Είτε από σύμπτωση είτε όχι, η βρετανική κοινή γνώμη συμπάθησε περισσότερο τον πρωθυπουργό της έπειτα απ’ όλα αυτά. Αποκαλύφθηκε ότι το λάθος στην επιστολή οφειλόταν σε πρόβλημα όρασης που αντιμετωπίζει ο Μπράουν από τα νεανικά του χρόνια. Η ανταρσία των πρώην υπουργών φάνηκε χαζή κίνηση λίγους μήνες πριν από τις εκλογές. Και, τέλος, οι λεπτομέρειες για την προσωπική του ζωή τον έκαναν να μοιάζει όχι με τον Αρνολντ Σβαρτσενέγκερ, αλλά με έναν απλό και καθημερινό άνθρωπο.

Τον περασμένο Οκτώβριο, οι Συντηρητικοί προηγούνταν κατά 17% των Εργατικών στις δημοσκοπήσεις. Μέχρι τον Δεκέμβρη, η ψαλίδα είχε κλείσει στο 9%, ενώ οι πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν τη διαφορά να έχει εκμηδενιστεί σχεδόν στο 2%. Λόγω του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος της Βρετανίας και με δεδομένη τη συντριπτική νίκη των Εργατικών στις περασμένες εκλογές, εκτιμάται ότι οι Συντηρητικοί θα χρειαστούν διαφορά 9%, προκειμένου να συγκεντρώσουν αρκετές έδρες για τον σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης. Αν όμως επιβεβαιωθούν οι σημερινές δημοσκοπήσεις, κανένα κόμμα δεν θα έχει αυτοδυναμία μετά τις εκλογές.

Παράλληλα, τα μέσα ενημέρωσης έχουν στρέψει την προσοχή τους στους Συντηρητικούς, εκθέτοντας τη σύγχυση που επικρατεί στο πρόγραμμά τους. Ενώ ο Μπράουν επιμένει στην κεϊνσιανή μέθοδο της αύξησης των δημοσίων δαπανών για να καταπολεμηθεί η ύφεση, οι Συντηρητικοί εισηγούνται άμεσες περικοπές. Εντούτοις, όπως ανακοινώθηκε, η βρετανική οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμό μόλις 0,1% το τελευταίο τρίμηνο του 2009, γεγονός που αποδεικνύει πόσο εύθραυστη είναι η ανάκαμψη. Τα μίντια, λοιπόν, διερωτώνται όλο και πιο έντονα αν οι Συντηρητικοί θα ακολουθήσουν το σχέδιό τους για περικοπή δαπανών. Φοβούμενος τις αντιδράσεις –αλλά και τις αιτιάσεις του Μπράουν για προσπάθεια επιστροφής στον Θατσερισμό– ο Κάμερον λέει τώρα ότι θα προχωρήσει πιο σταδιακά στις περικοπές που εισηγείται.

Εχουμε φτάσει, λοιπόν, σ’ ένα σημείο που δεν μετρούν πια τόσο πολύ τα χαμόγελα και η εμφάνιση, αφού ο κόσμος ενδιαφέρεται για πολιτικές επιλογές. Για ορισμένους, οι εκλογές αποτελούν ευκαιρία επιλογής ανάμεσα σε δύο θεωρήσεις για τον ρόλο του κράτους. Είναι ενδεικτικό το παράδειγμα ενός δήμου που βρίσκεται στα χέρια των Τόρηδων, οι επιτελείς του οποίου λένε ότι θέλουν να ακολουθήσουν το μοντέλο της «Easyjet», προσφέροντας μόνο βασικές υπηρεσίες στους πολίτες τους, με μικρό κόστος. Αντίθετα, ένας δήμος που ελέγχεται από τους Εργατικούς μοιάζει περισσότερο με το πολυκατάστημα «Αττικα» στην Αθήνα. Προσφέρει, δηλαδή, υπηρεσίες υψηλής ποιότητας για όλους. Εάν έχουν έτσι τα πράγματα, λοιπόν, ο Γκόρντον Μπράουν μπορεί να ελπίζει ότι τα αγαθά που προσφέρει είναι πιο σημαντικά από την εμφάνισή του, ενώ ο Ντέιβιντ Κάμερον εύχεται ότι η προσωπική του γοητεία θα διαβεβαιώσει τον κόσμο ότι δεν είναι μία μεταμφιεσμένη Θάτσερ.

* O Kevin Featherstone είναι καθηγητής στο London School of Economics, όπου διευθύνει το Ελληνικό Παρατηρητήριο.