Το Μέτωπο θέλει να συσπειρώσει όλη την Αριστερά
Πιέρ Λωράν, Συνέντευξη στην Ελένη Τσερεζόλε, Κυριακάτικη Αυγή, Δημοσιευμένο: 2010-04-18
Ο Πιέρ Λωράν, επί χρόνια διευθυντής της "Ουμανιτέ", εγκατέλειψε τη θέση του για να γίνει νο 2 στο Κομμουνιστικό Κόμμα, όπου έχει ενταχθεί από τα φοιτητικά του χρόνια. Επικεφαλής του συνδυασμού του Αριστερού Μετώπου στην περιφέρεια Ιλ ντε Φρανς κατά τις πρόσφατες περιφερειακές εκλογές (απέσπασε στον πρώτο γύρο 6,55% έναντι 3,13% του Νέου Αντικαπιταλιστικού Κόμματος, με επικεφαλής τον Ολιβιέ Μπεζανσενό), αναμένεται να διαδεχθεί τη Μαρί Ζωρζ Μπιφέ στη θέση του εθνικού γραμματέα του ΚΚΓ τον Ιούνιο στο συνέδριο του κόμματος.
* Ποια διδάγματα μπορούν να βγουν από τις πρόσφατες περιφερειακές εκλογές, κυρίως ενόψει των προεδρικών του 2012;
Το ενδιαφέρον είναι ότι, για πρώτη φορά από την άνοδό του στην εξουσία, ο Νικολά Σαρκοζί υπέστη μια τόσο σοβαρή ήττα. Η δεξιά βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Το γεγονός ότι η νίκη της αριστεράς ήταν τόσο σαφής, χωρίς δηλαδή την ύπαρξη συμμάχων από τον κεντρώο χώρο, δημιουργεί ξανά νέες ελπίδες ήττας του Νικολά Σαρκοζί το 2012. Δεύτερον, το Αριστερό Μέτωπο, όπου μετέχει το ΚΚΓ με το Αριστερό Κόμμα και την Ενωτική Αριστερά, συνεχίζει να ριζώνει στο γαλλικό πολιτικό τοπίο. Μετά από τα πρώτα καλά αποτελέσματα των ευρωεκλογών, είχαμε ξανά θετικά νούμερα. Κι αυτό δημιουργεί ελπίδες για ανάδειξη στην αριστερά μιας νέας φωνής με στόχο να κυριαρχήσουν στο εσωτερικό της οι επιλογές της κοινωνικής μεταρρύθμισης.
* Και πώς θα αποφευχθεί ο ιός των πολλαπλών διαιρέσεων ενόψει, για παράδειγμα, του πρώτου γύρου των προεδρικών; Ποια θα είναι η στρατηγική του ΚΚΓ;
Πιστεύω ότι πρέπει να συνεχίσουμε τη στρατηγική συσπείρωσης, όχι όμως με αφετηρία τις υποψηφιότητες, αλλά στη βάση προγράμματος. Θεωρώ ότι η βασική αδυναμία της αριστεράς παραμένει ακόμη το γεγονός ότι δεν καταφέρνει να επιβάλει ένα πρόγραμμα κοινωνικής μεταρρύθμισης το οποίο να ανταποκρίνεται στα προβλήματα της κρίσης, που είναι εξαιρετικά σοβαρή και διευρύνεται στη Γαλλία όπως και σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Πρέπει λοιπόν να χτίσουμε τη συσπείρωση γύρω από ένα πρόγραμμα απάντησης στην κρίση, υπέρ της κοινωνικής προστασίας, κατά του σχεδίου Σαρκοζί για μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος. Έτσι, γύρω από τον διάλογο για ένα πρόγραμμα, θα μπορέσουμε να χτίσουμε συγκλίσεις μεταξύ των αριστερών πολιτικών δυνάμεων που αναζητούν εναλλακτική λύση και των δυνάμεων του κοινωνικού κινήματος που αναζητούν νέα πολιτική διέξοδο στην αριστερά.
- Κάποιοι προσάπτουν πάντως στο ΚΚΓ την τωρινή του ενωτική στρατηγική στις περιφερειακές, προβάλλοντας το γεγονός ότι σε αριθμούς έχασε περιφερειακούς συμβούλους σε σχέση με το 2004...
Το 2004 αποκτήσαμε τους συμβούλους μας, ως επί το πλείστον, με ενωτικούς συνδυασμούς με το Σοσιαλιστικό Κόμμα, από τον πρώτο γύρο. Αυτή τη φορά, φέτος, επιλέξαμε στον πρώτο γύρο να προβάλουμε την επιλογή του Αριστερού Μετώπου, που είναι πιο σαφής αναφορικά με το περιεχόμενο των πολιτικών που μπορούν να εφαρμοστούν. Πρόκειται για στρατηγική που εμπεριείχε και ένα ποσοστό κινδύνου αναφορικά με τον αριθμό των συμβούλων... Πιστεύω ωστόσο ότι πολιτικά άξιζε η ανάληψη του ρίσκου αυτού και θέλουμε να συνεχίσουμε και να ενισχύσουμε αυτή τη στρατηγική συσπείρωσης. Έχουμε δρόμο μπροστά μας, αλλά το πολιτικό στοίχημα με την εμπειρία του Αριστερού Μετώπου είναι στοίχημα έχει πετύχει και υπόσχεται πολλά και για το μέλλον.
* Αμέσως μετά τον δεύτερο γύρο σημειώθηκε ωστόσο αποχώρηση εκλεγμένων, στελεχών και διανοουμένων από το ΚΚΓ. Πώς τη σχολιάζετε;
Μας θλίβει. Έχω, έχουμε δηλώσει ότι η θέση των συντρόφων μας είναι στο Κομμουνιστικό Κόμμα, γιατί αυτή τη στιγμή προωθούμε μια στρατηγική συσπείρωσης που έχει τις πρώτες της επιτυχίες, διευρύνουμε την αλλαγή του Κομμουνιστικού Κόμματος, τον Ιούνιο έχουμε το συνέδριο που θα ασχοληθεί με τις αλλαγές αυτές, με την ανανέωση του κόμματος... Άρα, κατά τη γνώμη μου, οι σύντροφοί μας δεν επέλεξαν την καταλληλότερη στιγμή για να φύγουν, τη στιγμή ακριβώς που προωθούνται αλλαγές, τις οποίες οι ίδιοι λένε ότι επιδίωκαν εδώ και χρόνια.
* Κατά τη γνώμη σας, το ΚΚΓ είναι στη φάση αναθεώρησής του, αναζήτησης νέων, σύγχρονων στόχων; Κάποιοι φέρνουν ως παράδειγμα τον συνδυασμό Ευρώπη - Οικολογία...
Όλοι αναγνωρίζουν ότι η στρατηγική του Αριστερού Μετώπου κερδίζει πόντους, είναι στρατηγική την οποία ξεκίνησε το Κομμουνιστικό Κόμμα. Άρα είμαστε ακόμη ικανοί να λαμβάνουμε πολιτικές πρωτοβουλίες που βαραίνουν στο γαλλικό πολιτικό πεδίο. Αποδεικνύουμε ότι το ΚΚ, όσο συνεχίζει να αλλάζει, δεν έχει πει την τελευταία του κουβέντα στη γαλλική πολιτική.
* Υπό ποιες προϋποθέσεις η εμπειρία της «πλουραλιστικής αριστεράς» της περιόδου Ζοσπέν μπορεί να επαναληφθεί;
Η εμπειρία αυτή δεν θα επαναληφθεί με τον ίδιο τρόπο - εξάλλου δεν το επιθυμούμε, γιατί τελείωσε άσχημα. Πιστεύω λοιπόν ότι το θέμα είναι αν οι παράγοντες των κοινωνικών κινημάτων, οι συνδικαλιστές, όσοι από το 2009 προωθούν μεγάλες κοινωνικές κινητοποιήσεις στη Γαλλία, οι μισθωτοί, θα γίνουν και δραστήριοι παράγοντες του λαϊκού κινήματος, των νέων πολιτικών οικοδομημάτων. Κατά τη γνώμη μου, αυτή είναι η μόνη εγγύηση για να μη χαθεί η αριστερά σε εμπειρίες όπου κυριαρχούν αρχικά οι υποσχέσεις ενότητας που μετά ξεχνιούνται. Εμείς θεωρούμε ότι εισερχόμαστε σε νέα φάση του Αριστερού Μετώπου για την οικοδόμηση ενός νέου Λαϊκού Μετώπου του 21ου αιώνα.
* Θα υπάρξουν «γέφυρες» μεταξύ του Αριστερού Μετώπου και του Σοσιαλιστικού Κόμματος;
Η οικοδόμηση που θέλουμε να προωθήσουμε σκοπεύει σε όλη την αριστερά. Δεν επιδιώκουμε να μείνουμε στο περιθώριο, την περιφέρεια της αριστεράς, θέλουμε να αρδεύσουμε όλον τον αριστερό χώρο. Θέλουμε να κυριαρχήσει στην αριστερά ένα πρόγραμμα κοινωνικής ανοικοδόμησης. Και θεωρούμε ότι αυτή πρέπει να είναι η φιλοδοξία της στρατηγικής του Αριστερού Μετώπου. Επιδιώκουμε δημόσια και λαϊκή αντιπαράθεση με το Σοσιαλιστικό Κόμμα, και με άλλες δυνάμεις, όπως την Ευρώπη - Οικολογία, σχετικά με το περιεχόμενο του προγράμματος. Και θα συνεχίσουμε αυτή τη δημόσια αντιπαράθεση.
* Πώς αντιμετωπίζετε την περίπτωση του Νέου Αντικαπιταλιστικού Κόμματος, που συστηματικά απορρίπτει κάθε ενωτική πρόταση;
Τα αποτελέσματα των εκλογών δείχνουν ότι αν συνεχίσει να απορρίπτει ενωτικές προτάσεις, θα αυτοπεριθωριοποιηθεί. Και αυτό συμβαίνει σήμερα. Τα πρόσφατα αποτελέσματά του είναι πολύ άσχημα, γιατί αρνήθηκε κάθε λογική συσπείρωσης. Κι έτσι το ΝΑΚ μοιάζει όλο και περισσότερο άχρηστο στους μισθωτούς, που θέλουν λύσεις στα κοινωνικά προβλήματα. Μια αριστερή δύναμη που αρνείται τη λογική της συσπείρωσης, κατά τη γνώμη μου, δεν έχει μέλλον.
* Μιλώντας για την αριστερά, περιλαμβάνετε σε αυτήν και την Ευρώπη - Οικολογία του Κον Μπεντίτ;
Το κίνημα Ευρώπη - Οικολογία είναι πολύ ετερογενές, με ισχυρές κεντρώες και σοσιαλφιλελεύθερες τάσεις. Αλλά διαπιστώνω ότι όσοι το ψηφίζουν πιστεύουν ότι ψηφίζουν αριστερά... Άρα δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι σημερινοί ψηφοφόροι του Αριστερού Μετώπου, του Σ.Κ. και της Ευρώπη - Οικολογία δηλώνουν σε όλες τις δημοσκοπήσεις ότι θέλουν να δώσουν έμφαση στη συσπείρωση της αριστεράς και όχι σε κεντρώα οικοδομήματα. Σε αυτό ακριβώς το στοιχείο πρέπει να δώσουμε έμφαση, προκειμένου να τραβήξουμε το σύνολο των δυνάμεων αυτών προς την κοινωνική μεταρρύθμιση. Πρέπει να διακρίνουμε όσα μας ενώνουν σε πολλά θέματα έστω κι αν θεωρούμε ότι πολλές από τις απαντήσεις αυτών των πολιτικών σχηματισμών είναι γεμάτες ασάφειες. Και ακόμη περισσότερο εκείνες του Ντανιέλ Κον Μπεντίτ. Αλλά πρόκειται για πολιτικά κινήματα που δεν είναι στατικά. Υπάρχει μεγάλη αστάθεια στη γαλλική πολιτική ζωή, όπως παντού στην Ευρώπη, γιατί πολύς κόσμος αναζητεί δρόμους πολιτικής ανανέωσης και μερικές φορές περνά από τη μια στην άλλη πλευρά, σε διαδοχικές εκλογές.
* Σε ένα άρθρο της η "Ουμανιτέ" παρατηρούσε ότι η σημερινή κρίση του καπιταλισμού μπορεί να καταστεί ευκαιρία για την αριστερά, αρκεί αυτή να αρχίσει να παράγει τα κατάλληλα εργαλεία…
Πρέπει πάντως να είμαστε προσεκτικοί. Γιατί η ιστορία μάς δείχνει ότι η κρίση μπορεί να οδηγήσει στο καλύτερο όπως και στο χειρότερο. Μπορεί να οδηγήσει σε ενίσχυση του λαϊκισμού ή της ακροδεξιάς, όπως βλέπουμε στην Ευρώπη. Πιστεύω ότι αν η αριστερά θέλει να είναι στο ύψος των περιστάσεων, πρέπει πράγματι να παραγάγει νέες ιδέες για να ανταποκριθεί στην κρίση, προκειμένου να εμφανιστεί ως δυναμική και αξιόπιστη πολιτική απάντηση σε ό,τι αναζητούν σήμερα οι άνθρωποι.
* Ποια διδάγματα μπορούν να βγουν από τις πρόσφατες περιφερειακές εκλογές, κυρίως ενόψει των προεδρικών του 2012;
Το ενδιαφέρον είναι ότι, για πρώτη φορά από την άνοδό του στην εξουσία, ο Νικολά Σαρκοζί υπέστη μια τόσο σοβαρή ήττα. Η δεξιά βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Το γεγονός ότι η νίκη της αριστεράς ήταν τόσο σαφής, χωρίς δηλαδή την ύπαρξη συμμάχων από τον κεντρώο χώρο, δημιουργεί ξανά νέες ελπίδες ήττας του Νικολά Σαρκοζί το 2012. Δεύτερον, το Αριστερό Μέτωπο, όπου μετέχει το ΚΚΓ με το Αριστερό Κόμμα και την Ενωτική Αριστερά, συνεχίζει να ριζώνει στο γαλλικό πολιτικό τοπίο. Μετά από τα πρώτα καλά αποτελέσματα των ευρωεκλογών, είχαμε ξανά θετικά νούμερα. Κι αυτό δημιουργεί ελπίδες για ανάδειξη στην αριστερά μιας νέας φωνής με στόχο να κυριαρχήσουν στο εσωτερικό της οι επιλογές της κοινωνικής μεταρρύθμισης.
* Και πώς θα αποφευχθεί ο ιός των πολλαπλών διαιρέσεων ενόψει, για παράδειγμα, του πρώτου γύρου των προεδρικών; Ποια θα είναι η στρατηγική του ΚΚΓ;
Πιστεύω ότι πρέπει να συνεχίσουμε τη στρατηγική συσπείρωσης, όχι όμως με αφετηρία τις υποψηφιότητες, αλλά στη βάση προγράμματος. Θεωρώ ότι η βασική αδυναμία της αριστεράς παραμένει ακόμη το γεγονός ότι δεν καταφέρνει να επιβάλει ένα πρόγραμμα κοινωνικής μεταρρύθμισης το οποίο να ανταποκρίνεται στα προβλήματα της κρίσης, που είναι εξαιρετικά σοβαρή και διευρύνεται στη Γαλλία όπως και σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Πρέπει λοιπόν να χτίσουμε τη συσπείρωση γύρω από ένα πρόγραμμα απάντησης στην κρίση, υπέρ της κοινωνικής προστασίας, κατά του σχεδίου Σαρκοζί για μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος. Έτσι, γύρω από τον διάλογο για ένα πρόγραμμα, θα μπορέσουμε να χτίσουμε συγκλίσεις μεταξύ των αριστερών πολιτικών δυνάμεων που αναζητούν εναλλακτική λύση και των δυνάμεων του κοινωνικού κινήματος που αναζητούν νέα πολιτική διέξοδο στην αριστερά.
- Κάποιοι προσάπτουν πάντως στο ΚΚΓ την τωρινή του ενωτική στρατηγική στις περιφερειακές, προβάλλοντας το γεγονός ότι σε αριθμούς έχασε περιφερειακούς συμβούλους σε σχέση με το 2004...
Το 2004 αποκτήσαμε τους συμβούλους μας, ως επί το πλείστον, με ενωτικούς συνδυασμούς με το Σοσιαλιστικό Κόμμα, από τον πρώτο γύρο. Αυτή τη φορά, φέτος, επιλέξαμε στον πρώτο γύρο να προβάλουμε την επιλογή του Αριστερού Μετώπου, που είναι πιο σαφής αναφορικά με το περιεχόμενο των πολιτικών που μπορούν να εφαρμοστούν. Πρόκειται για στρατηγική που εμπεριείχε και ένα ποσοστό κινδύνου αναφορικά με τον αριθμό των συμβούλων... Πιστεύω ωστόσο ότι πολιτικά άξιζε η ανάληψη του ρίσκου αυτού και θέλουμε να συνεχίσουμε και να ενισχύσουμε αυτή τη στρατηγική συσπείρωσης. Έχουμε δρόμο μπροστά μας, αλλά το πολιτικό στοίχημα με την εμπειρία του Αριστερού Μετώπου είναι στοίχημα έχει πετύχει και υπόσχεται πολλά και για το μέλλον.
* Αμέσως μετά τον δεύτερο γύρο σημειώθηκε ωστόσο αποχώρηση εκλεγμένων, στελεχών και διανοουμένων από το ΚΚΓ. Πώς τη σχολιάζετε;
Μας θλίβει. Έχω, έχουμε δηλώσει ότι η θέση των συντρόφων μας είναι στο Κομμουνιστικό Κόμμα, γιατί αυτή τη στιγμή προωθούμε μια στρατηγική συσπείρωσης που έχει τις πρώτες της επιτυχίες, διευρύνουμε την αλλαγή του Κομμουνιστικού Κόμματος, τον Ιούνιο έχουμε το συνέδριο που θα ασχοληθεί με τις αλλαγές αυτές, με την ανανέωση του κόμματος... Άρα, κατά τη γνώμη μου, οι σύντροφοί μας δεν επέλεξαν την καταλληλότερη στιγμή για να φύγουν, τη στιγμή ακριβώς που προωθούνται αλλαγές, τις οποίες οι ίδιοι λένε ότι επιδίωκαν εδώ και χρόνια.
* Κατά τη γνώμη σας, το ΚΚΓ είναι στη φάση αναθεώρησής του, αναζήτησης νέων, σύγχρονων στόχων; Κάποιοι φέρνουν ως παράδειγμα τον συνδυασμό Ευρώπη - Οικολογία...
Όλοι αναγνωρίζουν ότι η στρατηγική του Αριστερού Μετώπου κερδίζει πόντους, είναι στρατηγική την οποία ξεκίνησε το Κομμουνιστικό Κόμμα. Άρα είμαστε ακόμη ικανοί να λαμβάνουμε πολιτικές πρωτοβουλίες που βαραίνουν στο γαλλικό πολιτικό πεδίο. Αποδεικνύουμε ότι το ΚΚ, όσο συνεχίζει να αλλάζει, δεν έχει πει την τελευταία του κουβέντα στη γαλλική πολιτική.
* Υπό ποιες προϋποθέσεις η εμπειρία της «πλουραλιστικής αριστεράς» της περιόδου Ζοσπέν μπορεί να επαναληφθεί;
Η εμπειρία αυτή δεν θα επαναληφθεί με τον ίδιο τρόπο - εξάλλου δεν το επιθυμούμε, γιατί τελείωσε άσχημα. Πιστεύω λοιπόν ότι το θέμα είναι αν οι παράγοντες των κοινωνικών κινημάτων, οι συνδικαλιστές, όσοι από το 2009 προωθούν μεγάλες κοινωνικές κινητοποιήσεις στη Γαλλία, οι μισθωτοί, θα γίνουν και δραστήριοι παράγοντες του λαϊκού κινήματος, των νέων πολιτικών οικοδομημάτων. Κατά τη γνώμη μου, αυτή είναι η μόνη εγγύηση για να μη χαθεί η αριστερά σε εμπειρίες όπου κυριαρχούν αρχικά οι υποσχέσεις ενότητας που μετά ξεχνιούνται. Εμείς θεωρούμε ότι εισερχόμαστε σε νέα φάση του Αριστερού Μετώπου για την οικοδόμηση ενός νέου Λαϊκού Μετώπου του 21ου αιώνα.
* Θα υπάρξουν «γέφυρες» μεταξύ του Αριστερού Μετώπου και του Σοσιαλιστικού Κόμματος;
Η οικοδόμηση που θέλουμε να προωθήσουμε σκοπεύει σε όλη την αριστερά. Δεν επιδιώκουμε να μείνουμε στο περιθώριο, την περιφέρεια της αριστεράς, θέλουμε να αρδεύσουμε όλον τον αριστερό χώρο. Θέλουμε να κυριαρχήσει στην αριστερά ένα πρόγραμμα κοινωνικής ανοικοδόμησης. Και θεωρούμε ότι αυτή πρέπει να είναι η φιλοδοξία της στρατηγικής του Αριστερού Μετώπου. Επιδιώκουμε δημόσια και λαϊκή αντιπαράθεση με το Σοσιαλιστικό Κόμμα, και με άλλες δυνάμεις, όπως την Ευρώπη - Οικολογία, σχετικά με το περιεχόμενο του προγράμματος. Και θα συνεχίσουμε αυτή τη δημόσια αντιπαράθεση.
* Πώς αντιμετωπίζετε την περίπτωση του Νέου Αντικαπιταλιστικού Κόμματος, που συστηματικά απορρίπτει κάθε ενωτική πρόταση;
Τα αποτελέσματα των εκλογών δείχνουν ότι αν συνεχίσει να απορρίπτει ενωτικές προτάσεις, θα αυτοπεριθωριοποιηθεί. Και αυτό συμβαίνει σήμερα. Τα πρόσφατα αποτελέσματά του είναι πολύ άσχημα, γιατί αρνήθηκε κάθε λογική συσπείρωσης. Κι έτσι το ΝΑΚ μοιάζει όλο και περισσότερο άχρηστο στους μισθωτούς, που θέλουν λύσεις στα κοινωνικά προβλήματα. Μια αριστερή δύναμη που αρνείται τη λογική της συσπείρωσης, κατά τη γνώμη μου, δεν έχει μέλλον.
* Μιλώντας για την αριστερά, περιλαμβάνετε σε αυτήν και την Ευρώπη - Οικολογία του Κον Μπεντίτ;
Το κίνημα Ευρώπη - Οικολογία είναι πολύ ετερογενές, με ισχυρές κεντρώες και σοσιαλφιλελεύθερες τάσεις. Αλλά διαπιστώνω ότι όσοι το ψηφίζουν πιστεύουν ότι ψηφίζουν αριστερά... Άρα δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι σημερινοί ψηφοφόροι του Αριστερού Μετώπου, του Σ.Κ. και της Ευρώπη - Οικολογία δηλώνουν σε όλες τις δημοσκοπήσεις ότι θέλουν να δώσουν έμφαση στη συσπείρωση της αριστεράς και όχι σε κεντρώα οικοδομήματα. Σε αυτό ακριβώς το στοιχείο πρέπει να δώσουμε έμφαση, προκειμένου να τραβήξουμε το σύνολο των δυνάμεων αυτών προς την κοινωνική μεταρρύθμιση. Πρέπει να διακρίνουμε όσα μας ενώνουν σε πολλά θέματα έστω κι αν θεωρούμε ότι πολλές από τις απαντήσεις αυτών των πολιτικών σχηματισμών είναι γεμάτες ασάφειες. Και ακόμη περισσότερο εκείνες του Ντανιέλ Κον Μπεντίτ. Αλλά πρόκειται για πολιτικά κινήματα που δεν είναι στατικά. Υπάρχει μεγάλη αστάθεια στη γαλλική πολιτική ζωή, όπως παντού στην Ευρώπη, γιατί πολύς κόσμος αναζητεί δρόμους πολιτικής ανανέωσης και μερικές φορές περνά από τη μια στην άλλη πλευρά, σε διαδοχικές εκλογές.
* Σε ένα άρθρο της η "Ουμανιτέ" παρατηρούσε ότι η σημερινή κρίση του καπιταλισμού μπορεί να καταστεί ευκαιρία για την αριστερά, αρκεί αυτή να αρχίσει να παράγει τα κατάλληλα εργαλεία…
Πρέπει πάντως να είμαστε προσεκτικοί. Γιατί η ιστορία μάς δείχνει ότι η κρίση μπορεί να οδηγήσει στο καλύτερο όπως και στο χειρότερο. Μπορεί να οδηγήσει σε ενίσχυση του λαϊκισμού ή της ακροδεξιάς, όπως βλέπουμε στην Ευρώπη. Πιστεύω ότι αν η αριστερά θέλει να είναι στο ύψος των περιστάσεων, πρέπει πράγματι να παραγάγει νέες ιδέες για να ανταποκριθεί στην κρίση, προκειμένου να εμφανιστεί ως δυναμική και αξιόπιστη πολιτική απάντηση σε ό,τι αναζητούν σήμερα οι άνθρωποι.
