Τοπική Αυτοδιοίκηση και σύγχρονη ανανεωτική αριστερά
Ανδρέας Νεφελούδης, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2005-10-08
Οι δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές του 2006 έχουν από τώρα αρχίσει να ανεβάζουν το πολιτικό θερμόμετρο, να αποτελούν αντικείμενο αντιπαραθέσεων για το χαρακτήρα, το νόημα και τη σημασία τους.
Ο ΣΥΝ από την πλευρά του μέσα απο τις καταστατικά προβλεπόμενες διαδικασίες έχει καταλήξει στις βασικές πλευρές τόσο της εκλογικής του τακτικής όσο και των βασικών προγραμματικών στοιχείων που θέλει να αναδείξει. Η αλλαγή του εκλογικού συστήματος, η φορολογική αποκέντρωση, η ανάπτυξη των μητροπολιτικών κέντρων είναι βασικές πλευρές αυτής της πολιτικής που ήδη έχει αναλυθεί και θα αναλυθεί ακόμη περισσότερο τόσο στις οργανώσεις όσο και στις τοπικές κοινωνίες.
Αυτό που έχει σημασία να συζητήσει κανείς με περισσότερη προσοχή και συστηματικότητα είναι το τι σημαίνει για την ανανεωτική αριστερά, η συμμετοχή στο θεσμό της αυτοδιοίκησης, πώς ταυτοποιείται αυτή η σχέση, τι διαφορετικό έχει να συνεισφέρει στο θεσμό ένας δήμαρχος της ανανεωτικής αριστεράς, μια δημοτική πλειοψηφία που να πρόσκειται στο χώρο.
Είναι προφανές ότι η παραπάνω αναζήτηση δεν έρχεται σε αντίθεση με τη λειτουργία της δημοτικής αρχής ΚΑΙ ως άριστου διαχειριστή των τοπικών υποθέσεων. Δηλαδή της καθημερινότητας του πολίτη, της συντήρησης και αναβάθμισης των υποδομών και όλων εν γένει εκείνων των λειτουργιών που έχουν καταστήσει την Τ.Α. ένα κοινωνικό και πολιτικό θεσμό φιλικό και πρωτίστως χρήσιμο προς το πολίτη.
Η αριστερά όμως έχει να συνεισφέρει στο χώρο και ένα άλλο στίγμα.
Για την αριστερά είναι νομοτέλεια η καθιέρωση των πιο πλατιών μορφών δημοκρατίας, το ήθος, η έμπνευση, ο σχεδιασμός και ο προγραμματισμός για την επίτευξη της κοινωνικής συνοχής σε τοπικό επίπεδο.
\Σήμερα η ανανεωτική αριστερά πρέπει να αναγνωρίσει\ στο θεωρητικό και στο πολιτικό πεδίο ότι μια από τις πιο σοβαρές αντιθέσεις στο σύγχρονο κράτος είναι η αντίθεση Αυτοδιοίκησης και Κεντρικής διοίκησης. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, για την σύγχρονη αριστερά της αναζήτησης, ήταν πάντα ένα διακριτό πεδίο αντιθέσεων, συγκρούσεων και παραγωγής πολιτικών για την επίλυση των προβλημάτων της καθημερινότητας. Προβλήματα που ούτε η αντίληψη για το βαθύ κράτος (κρατισμός), ούτε οι λατρεία της κυριαρχίας της αγοράς (νεοφιλελευθερισμός) μπορούν να τα αντιμετωπίσουν.
\Σήμερα η ανανεωτική αριστερά δεν φτάνει να μιλά για το εφικτό\. Στην κοινωνία της σκληρότητας και της απαξίωσης των ιδεών, η αριστερά οφείλει να μιλήσει για το όνειρο, το όραμα της σε τοπικό επίπεδο και για να μη θεωρηθεί ουτοπική και εξωπραγματική πρέπει να δώσει πολιτική διάσταση και τεχνοκρατική υφή στο όνειρο.
\Σήμερα η ανανεωτική αριστερά δε φτάνει να εκφωνεί συνθήματα για τη συμμετοχή του πολίτη\. Στην κοινωνία του ατομικισμού και της αποξένωσης η ανανεωτική αριστερά πρέπει να εφαρμόσει πολιτικές που να θρυμματίζουν το άβατον της γραφειοκρατικής σε ένα βαθμό οργάνωσης του θεσμού και να δώσουν άμεσα την ευκαιρία στους πολίτες να συμμετέχουν αποφασιστικά σε ό,τι τους αφορά.
* Η καθιέρωση του συμμετοχικού προυπολογισμού, όπως αυτός εφαρμόζεται στο Πόρτο Αλέγκρε, σε πόλεις της Ιταλίας ή και στη Γερμανία κατά τη διαδικασία κατάρτισης του ετήσιου προϋπολογισμού, είναι ένα δείγμα εφαρμογής μιάς τέτοιας πολιτικής δέσμευσης.
* Η θεσμοθέτηση του συμβουλίου των τοπικών φορέων, σωματείων και οργανώσεων για τη συνδιαμόρφωση των ετήσιων τεχνικών προγραμμάτων είναι μιά άλλη ιδέα.
* Το συμβούλιο των νέων με αποφασιστική αρμοδιότητα σε ότι αφορά νεολαιίστικα θέματα και πρωτοβουλίες, το συμβούλιο των γυναικών.
Όλα αυτά είναι στην κατεύθυνση της δημιουργίας ενός πρωτότυπου δίκτυου φορέων που σε τοπικό επίπεδο περιλαμβάνουν όλη τη τοπική κοινωνία, τη θέτουν σε κίνηση και τιμούν την έννοια και το χαρακτήρα της αριστεράς της ανανέωσης.
\Σήμερα η ανανεωτική αριστερά δεν φτάνει να καταγγέλει τη διαπλοκή\. Στην κοινωνία που βάλλεται διαρκώς απο οσμές σκανδάλων, από ρουσφέτια, από πελατειακού τύπου σχέσεις και από ό,τι σάπιο κουβαλά το πολιτικό μας σύστημα, η ανανεωτική αριστερά όπου έχει τη δυνατότητα επιβάλλεται να εφαρμόσει πολιτικές και να εισάγει ένα σύστημα μέτρων που να αποτελεί ασπίδα για το δημόσιο χρήμα, να διασφαλίζει την ΑΠΟΛΥΤΗ διαφάνεια στη δημοτική και νομαρχιακή διαχείριση, να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς και στους εκπροσώπους τους. Το θεσμικό πλαίσιο υπάρχει, δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία για την παραβίασή του η σαθρή επίκληση του "κατεπείγοντος", και η συναλλαγή της "μελετοκατασκευής". Η κάθε δημοτική αρχή ακόμη αντί να φοβάται τον έλεγχο θα έπρεπε να τον επιζητά, να δημιουργήσει ένα σώμα σε τοπικό επίπεδο εσωτερικών ελεγκτών που δεν θα έχουν κατασταλτικό άλλα προληπτικό χαρακτήρα στη λειτουργία των ελέγχων τους.
\Σήμερα η ανανεωτική αριστερά δεν φτάνει να διακηρύσσει τον πλουραλισμό\. Στην κοινωνία που βάλλεται από το δικομματισμό, από την έλλειψη ουσιαστικού διαλόγου μεταξύ των πολιτικών τάσεων αλλά και των δημοτικών παρατάξεων, που ζούμε τη μηχανιστική εναλλαγή ρόλων συμπολίτευσης – αντιπολίτευσης, όπου η αντιπολίτευση ακόμα και όταν συμφωνεί καταγγέλει, πρέπει να τεθούν οι όροι και οι προϋποθέσεις για τη δημιουργική συνύπαρξη όλων των δημοτικών τάσεων στη διοίκηση της δημοτικής "μηχανής". Πολυτασικά προεδρεία, αντιδημαρχίες στις αντιπολιτεύσεις, πολυφωνία στη δημαρχιακή επιτροπή, χωρίς παραταξιακά κριτήρια ο ορισμός των "λαϊκών" μελών στις δημοτικές επιτροπές και σε άλλους θεσμούς. Αυτή μπορεί να είναι η αρχή για να αλλάξει σταδιακά το κλίμα της πόλωσης που νοθεύει το διάλογο, τη συμμετοχή και την δημιουργική επικοινωνία των πολιτών με τις πολιτικές των εκπροσώπων τους. Το σημερινό δημαρχοκεντρικό μοντέλο της Ελληνικής Αυτοδιοίκησης έχει εξαντλήσει τα όρια του και έρχεται σε αντίθεση με την ίδια την έννοια της συλλογικότητας και τη λογική των συνθέσεων που πρέπει να κυριαρχεί στο επίπεδο της διαχείρισης των τοπικών υποθέσεων. Νομίζω πως πρέπει να διερευνήσουμε τις πολύ χρήσιμες εμπειρίες της ευρωπαϊκής αριστεράς στον τομέα αυτό.
\Σήμερα, τέλος, η αριστερά δεν αρκεί απλά να καταγγέλλει περιβαλλοντικές ή πολεοδομικές παραβιάσεις\. Στην κοινωνία της επέλασης της κάθε μορφής ιδιωτικού συμφέροντος ακόμα και στον ευαίσθητο τομέα των κοινωνικών υποθέσεων, της επέλασης της εκμετάλλευσης σε κάθε μορφή δημόσιας ή ιδιωτικής περιουσίας, η αριστερά πρέπει όπου αυτή είναι πλειοψηφία να συνδιαμορφώσει ένα πλαίσιο πολιτικής για την προστασία και διεύρυνση του δημόσιου χώρου, ως χώρου, μόνο για τους πολίτες. Στο πεδίο αυτό αναδεικνύεται η δυνατότητα της αριστεράς να αντιπαλεύει τον νεοφιλελευθερισμό στην καθημερινότητα. Γιατί τι άλλο από πολιτική υποταγής στα κελεύσματα της αγοράς είναι η αλόγιστη εκχώρηση δημοτικών περιουσιακών στοιχείων στον ιδιωτικό τομέα;
Η αριστερά ακόμα θα πρέπει:
* να αποκαθιστά κάθε μορφή πολεοδομικής και άλλης αταξίας και ανομίας,
* να εφαρμόζει μέτρα για την προστασία και τη βελτίωση του περιβάλλοντος,
* να εφαρμόζει επαναστατικές πολιτικές πολεοδομικών παρεμβάσεων που θα έχουν ως στόχο τους τη χαρά στην πόλη,
* να θυμηθεί ξανά πολιτικές που θα αναζωογονούν και θα ξαναφτιάχνουν τη γειτονιά με την ενοποίηση ακαλύπτων των πολυκατοικιών,
* να πάρει μέτρα για να βάλει τα αυτοκίνητα κάτω από τη γη και να προστατεύσει τον άνθρωπο και τα ήπια μέσα μεταφοράς.
Όλα τα παραπάνω μπορεί να αποτελέσουν το πολιτικό πρόταγμα μιάς απόλυτα ριζοσπαστικής πολιτικής, όχι μόνο ως διεκδίκηση, αλλά και ως πεδίο εφαρμογής όπου μπορεί η ανανεωτική αριστερά να αποτελεί την πλειοψηφία.
\Όλοι και όλα κρίνονται στο πεδίο της εφαρμογής.
Ας είμαστε τολμηροί, ας εμπιστευθούμε τους πολίτες, ας έχουμε εμπιστοσύνη στις ιδέες και στις δυνατότητές μας\.
* Ο Ανδρέας Νεφελούδης είναι μέλος της ΚΠΕ του ΣΥΝ
Ο ΣΥΝ από την πλευρά του μέσα απο τις καταστατικά προβλεπόμενες διαδικασίες έχει καταλήξει στις βασικές πλευρές τόσο της εκλογικής του τακτικής όσο και των βασικών προγραμματικών στοιχείων που θέλει να αναδείξει. Η αλλαγή του εκλογικού συστήματος, η φορολογική αποκέντρωση, η ανάπτυξη των μητροπολιτικών κέντρων είναι βασικές πλευρές αυτής της πολιτικής που ήδη έχει αναλυθεί και θα αναλυθεί ακόμη περισσότερο τόσο στις οργανώσεις όσο και στις τοπικές κοινωνίες.
Αυτό που έχει σημασία να συζητήσει κανείς με περισσότερη προσοχή και συστηματικότητα είναι το τι σημαίνει για την ανανεωτική αριστερά, η συμμετοχή στο θεσμό της αυτοδιοίκησης, πώς ταυτοποιείται αυτή η σχέση, τι διαφορετικό έχει να συνεισφέρει στο θεσμό ένας δήμαρχος της ανανεωτικής αριστεράς, μια δημοτική πλειοψηφία που να πρόσκειται στο χώρο.
Είναι προφανές ότι η παραπάνω αναζήτηση δεν έρχεται σε αντίθεση με τη λειτουργία της δημοτικής αρχής ΚΑΙ ως άριστου διαχειριστή των τοπικών υποθέσεων. Δηλαδή της καθημερινότητας του πολίτη, της συντήρησης και αναβάθμισης των υποδομών και όλων εν γένει εκείνων των λειτουργιών που έχουν καταστήσει την Τ.Α. ένα κοινωνικό και πολιτικό θεσμό φιλικό και πρωτίστως χρήσιμο προς το πολίτη.
Η αριστερά όμως έχει να συνεισφέρει στο χώρο και ένα άλλο στίγμα.
Για την αριστερά είναι νομοτέλεια η καθιέρωση των πιο πλατιών μορφών δημοκρατίας, το ήθος, η έμπνευση, ο σχεδιασμός και ο προγραμματισμός για την επίτευξη της κοινωνικής συνοχής σε τοπικό επίπεδο.
\Σήμερα η ανανεωτική αριστερά πρέπει να αναγνωρίσει\ στο θεωρητικό και στο πολιτικό πεδίο ότι μια από τις πιο σοβαρές αντιθέσεις στο σύγχρονο κράτος είναι η αντίθεση Αυτοδιοίκησης και Κεντρικής διοίκησης. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, για την σύγχρονη αριστερά της αναζήτησης, ήταν πάντα ένα διακριτό πεδίο αντιθέσεων, συγκρούσεων και παραγωγής πολιτικών για την επίλυση των προβλημάτων της καθημερινότητας. Προβλήματα που ούτε η αντίληψη για το βαθύ κράτος (κρατισμός), ούτε οι λατρεία της κυριαρχίας της αγοράς (νεοφιλελευθερισμός) μπορούν να τα αντιμετωπίσουν.
\Σήμερα η ανανεωτική αριστερά δεν φτάνει να μιλά για το εφικτό\. Στην κοινωνία της σκληρότητας και της απαξίωσης των ιδεών, η αριστερά οφείλει να μιλήσει για το όνειρο, το όραμα της σε τοπικό επίπεδο και για να μη θεωρηθεί ουτοπική και εξωπραγματική πρέπει να δώσει πολιτική διάσταση και τεχνοκρατική υφή στο όνειρο.
\Σήμερα η ανανεωτική αριστερά δε φτάνει να εκφωνεί συνθήματα για τη συμμετοχή του πολίτη\. Στην κοινωνία του ατομικισμού και της αποξένωσης η ανανεωτική αριστερά πρέπει να εφαρμόσει πολιτικές που να θρυμματίζουν το άβατον της γραφειοκρατικής σε ένα βαθμό οργάνωσης του θεσμού και να δώσουν άμεσα την ευκαιρία στους πολίτες να συμμετέχουν αποφασιστικά σε ό,τι τους αφορά.
* Η καθιέρωση του συμμετοχικού προυπολογισμού, όπως αυτός εφαρμόζεται στο Πόρτο Αλέγκρε, σε πόλεις της Ιταλίας ή και στη Γερμανία κατά τη διαδικασία κατάρτισης του ετήσιου προϋπολογισμού, είναι ένα δείγμα εφαρμογής μιάς τέτοιας πολιτικής δέσμευσης.
* Η θεσμοθέτηση του συμβουλίου των τοπικών φορέων, σωματείων και οργανώσεων για τη συνδιαμόρφωση των ετήσιων τεχνικών προγραμμάτων είναι μιά άλλη ιδέα.
* Το συμβούλιο των νέων με αποφασιστική αρμοδιότητα σε ότι αφορά νεολαιίστικα θέματα και πρωτοβουλίες, το συμβούλιο των γυναικών.
Όλα αυτά είναι στην κατεύθυνση της δημιουργίας ενός πρωτότυπου δίκτυου φορέων που σε τοπικό επίπεδο περιλαμβάνουν όλη τη τοπική κοινωνία, τη θέτουν σε κίνηση και τιμούν την έννοια και το χαρακτήρα της αριστεράς της ανανέωσης.
\Σήμερα η ανανεωτική αριστερά δεν φτάνει να καταγγέλει τη διαπλοκή\. Στην κοινωνία που βάλλεται διαρκώς απο οσμές σκανδάλων, από ρουσφέτια, από πελατειακού τύπου σχέσεις και από ό,τι σάπιο κουβαλά το πολιτικό μας σύστημα, η ανανεωτική αριστερά όπου έχει τη δυνατότητα επιβάλλεται να εφαρμόσει πολιτικές και να εισάγει ένα σύστημα μέτρων που να αποτελεί ασπίδα για το δημόσιο χρήμα, να διασφαλίζει την ΑΠΟΛΥΤΗ διαφάνεια στη δημοτική και νομαρχιακή διαχείριση, να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς και στους εκπροσώπους τους. Το θεσμικό πλαίσιο υπάρχει, δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία για την παραβίασή του η σαθρή επίκληση του "κατεπείγοντος", και η συναλλαγή της "μελετοκατασκευής". Η κάθε δημοτική αρχή ακόμη αντί να φοβάται τον έλεγχο θα έπρεπε να τον επιζητά, να δημιουργήσει ένα σώμα σε τοπικό επίπεδο εσωτερικών ελεγκτών που δεν θα έχουν κατασταλτικό άλλα προληπτικό χαρακτήρα στη λειτουργία των ελέγχων τους.
\Σήμερα η ανανεωτική αριστερά δεν φτάνει να διακηρύσσει τον πλουραλισμό\. Στην κοινωνία που βάλλεται από το δικομματισμό, από την έλλειψη ουσιαστικού διαλόγου μεταξύ των πολιτικών τάσεων αλλά και των δημοτικών παρατάξεων, που ζούμε τη μηχανιστική εναλλαγή ρόλων συμπολίτευσης – αντιπολίτευσης, όπου η αντιπολίτευση ακόμα και όταν συμφωνεί καταγγέλει, πρέπει να τεθούν οι όροι και οι προϋποθέσεις για τη δημιουργική συνύπαρξη όλων των δημοτικών τάσεων στη διοίκηση της δημοτικής "μηχανής". Πολυτασικά προεδρεία, αντιδημαρχίες στις αντιπολιτεύσεις, πολυφωνία στη δημαρχιακή επιτροπή, χωρίς παραταξιακά κριτήρια ο ορισμός των "λαϊκών" μελών στις δημοτικές επιτροπές και σε άλλους θεσμούς. Αυτή μπορεί να είναι η αρχή για να αλλάξει σταδιακά το κλίμα της πόλωσης που νοθεύει το διάλογο, τη συμμετοχή και την δημιουργική επικοινωνία των πολιτών με τις πολιτικές των εκπροσώπων τους. Το σημερινό δημαρχοκεντρικό μοντέλο της Ελληνικής Αυτοδιοίκησης έχει εξαντλήσει τα όρια του και έρχεται σε αντίθεση με την ίδια την έννοια της συλλογικότητας και τη λογική των συνθέσεων που πρέπει να κυριαρχεί στο επίπεδο της διαχείρισης των τοπικών υποθέσεων. Νομίζω πως πρέπει να διερευνήσουμε τις πολύ χρήσιμες εμπειρίες της ευρωπαϊκής αριστεράς στον τομέα αυτό.
\Σήμερα, τέλος, η αριστερά δεν αρκεί απλά να καταγγέλλει περιβαλλοντικές ή πολεοδομικές παραβιάσεις\. Στην κοινωνία της επέλασης της κάθε μορφής ιδιωτικού συμφέροντος ακόμα και στον ευαίσθητο τομέα των κοινωνικών υποθέσεων, της επέλασης της εκμετάλλευσης σε κάθε μορφή δημόσιας ή ιδιωτικής περιουσίας, η αριστερά πρέπει όπου αυτή είναι πλειοψηφία να συνδιαμορφώσει ένα πλαίσιο πολιτικής για την προστασία και διεύρυνση του δημόσιου χώρου, ως χώρου, μόνο για τους πολίτες. Στο πεδίο αυτό αναδεικνύεται η δυνατότητα της αριστεράς να αντιπαλεύει τον νεοφιλελευθερισμό στην καθημερινότητα. Γιατί τι άλλο από πολιτική υποταγής στα κελεύσματα της αγοράς είναι η αλόγιστη εκχώρηση δημοτικών περιουσιακών στοιχείων στον ιδιωτικό τομέα;
Η αριστερά ακόμα θα πρέπει:
* να αποκαθιστά κάθε μορφή πολεοδομικής και άλλης αταξίας και ανομίας,
* να εφαρμόζει μέτρα για την προστασία και τη βελτίωση του περιβάλλοντος,
* να εφαρμόζει επαναστατικές πολιτικές πολεοδομικών παρεμβάσεων που θα έχουν ως στόχο τους τη χαρά στην πόλη,
* να θυμηθεί ξανά πολιτικές που θα αναζωογονούν και θα ξαναφτιάχνουν τη γειτονιά με την ενοποίηση ακαλύπτων των πολυκατοικιών,
* να πάρει μέτρα για να βάλει τα αυτοκίνητα κάτω από τη γη και να προστατεύσει τον άνθρωπο και τα ήπια μέσα μεταφοράς.
Όλα τα παραπάνω μπορεί να αποτελέσουν το πολιτικό πρόταγμα μιάς απόλυτα ριζοσπαστικής πολιτικής, όχι μόνο ως διεκδίκηση, αλλά και ως πεδίο εφαρμογής όπου μπορεί η ανανεωτική αριστερά να αποτελεί την πλειοψηφία.
\Όλοι και όλα κρίνονται στο πεδίο της εφαρμογής.
Ας είμαστε τολμηροί, ας εμπιστευθούμε τους πολίτες, ας έχουμε εμπιστοσύνη στις ιδέες και στις δυνατότητές μας\.
* Ο Ανδρέας Νεφελούδης είναι μέλος της ΚΠΕ του ΣΥΝ