Η ανθρώπινη φύση
Μιχάλης Μητσός, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2016-07-02
Στο περίφημο βιβλίο του «Η άνοδος και η πτώση των μεγάλων δυνάμεων» που κυκλοφόρησε το 1987, ο βρετανός ιστορικός Πολ Κένεντι δεν προέβλεψε απλώς την πορεία που θα ακολουθούσε τις επόμενες δεκαετίες η Ευρώπη. Συνέδεσε αυτή την πορεία με κάτι που ένας διανοούμενος του δικού του διαμετρήματος ξέρει καλά πόσο αποφασιστικό ρόλο παίζει στην ανθρώπινη ιστορία. «Αν η Ευρωπαϊκή Κοινότητα κατορθώσει να αποκτήσει συνοχή, θα ενισχύσει το κύρος της στον πλανήτη τόσο από στρατιωτική όσο και από οικονομική πλευρά. Αν δεν το κατορθώσει - που είναι και το πιθανότερο, με δεδομένη την ανθρώπινη φύση -, η σχετική παρακμή της μοιάζει βέβαιο ότι θα συνεχιστεί» έγραφε.
Εναν ανάλογο υπαινιγμό κάνει και ο ιταλός γλωσσολόγος Ραφαέλε Σιμόνε στο βιβλίο του «Το μειλίχιο τέρας». Μήπως τελικά - αναρωτιέται αυτός ο απογοητευμένος αριστερός - ο κόσμος είναι «εκ φύσεως» δεξιός; Μήπως δηλαδή οι θέσεις της Αριστεράς περί ισότητας, αλληλεγγύης και αυταπάρνησης είναι επινοήματα και συνιστούν απομάκρυνση από τη φυσική αφετηρία των πραγμάτων, αν όχι κατάφωρη άρνησή της;
Η απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ενωση δεν μπορεί παρά να έχει να κάνει σε έναν βαθμό με την «ανθρώπινη φύση». Οι Βρετανοί, ή μάλλον οι Αγγλοι, νοσταλγούν τα χρόνια της αυτοκρατορίας και θέλουν να πορευτούν στο εξής μόνοι τους, χωρίς να μπλέκονται στα πόδια τους ούτε οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών ούτε οι μετανάστες. Αυταπατώνται, αλλά δεν έχει σημασία: ρωτήθηκαν και απάντησαν. Οι Ευρωπαίοι, πάλι, αδυνατούν από τη «φύση» τους να συνεννοηθούν στα μεγάλα ζητήματα, όπως για παράδειγμα η οικονομική κρίση ή το Προσφυγικό, καθώς ο εγωισμός και ο εθνικισμός υπερισχύουν του πνεύματος συνεργασίας. Πλέον, ακόμη και οι πιο ένθερμοι ευρωπαϊστές αναρωτιούνται μήπως είναι μάταιο - ή, ακόμη χειρότερα, μήπως είναι λάθος να επιμένουν σε ένα επινόημα.
Για να έρθουμε στα δικά μας: η σημερινή αριστεροδεξιά κυβέρνηση κατηγορείται ότι λέει συστηματικά ψέματα και κοροϊδεύει τους πάντες τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Ισχυρίζεται ότι δεν έχει προβεί σε μειώσεις μισθών και συντάξεων όταν η πραγματικότητα τη διαψεύδει. Αλλοιώνει χωρίς δισταγμό το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και στη συνέχεια κάνει και πλάκα στους Βρετανούς που δεν σκέπτονται κάτι παρόμοιο. Πολλοί αναρωτιούνται γιατί τα κάνουν όλα αυτά οι συριζαίοι, αφού στο τέλος η αλήθεια λάμπει. Ισως η απάντηση να είναι απλή: επειδή είναι στη φύση τους. Ετσι έμαθαν, έτσι κάνουν. Κι αφού επιβραβεύονται τόσο από τους ταπεινούς ψηφοφόρους όσο και από τους υψηλούς ξένους επισκέπτες, δεν έχουν λόγο να αλλάξουν.
Ολα αυτά αναδίδουν ασφαλώς ένα πνεύμα παρακμής. Ή, πάλι, μπορεί να είναι η φυσιολογική ροή των πραγμάτων. Για να παραφράσουμε τον Σιμόνε, το να είσαι μεταρρυθμιστής, προοδευτικός, ευρωπαϊστής, είναι σαν να προσπαθείς να εναντιωθείς στην τάση ενός συμπιεσμένου ελατηρίου. Το ελατήριο ασκεί πίεση, εσύ προβάλλεις αντίσταση, αλλά ανά πάσα στιγμή κινδυνεύεις να παρασυρθείς. Στο τέλος θα παρασυρθείς, ηττημένος από την ανθρώπινη φύση. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είχες άδικο να αντισταθείς.
Εναν ανάλογο υπαινιγμό κάνει και ο ιταλός γλωσσολόγος Ραφαέλε Σιμόνε στο βιβλίο του «Το μειλίχιο τέρας». Μήπως τελικά - αναρωτιέται αυτός ο απογοητευμένος αριστερός - ο κόσμος είναι «εκ φύσεως» δεξιός; Μήπως δηλαδή οι θέσεις της Αριστεράς περί ισότητας, αλληλεγγύης και αυταπάρνησης είναι επινοήματα και συνιστούν απομάκρυνση από τη φυσική αφετηρία των πραγμάτων, αν όχι κατάφωρη άρνησή της;
Η απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ενωση δεν μπορεί παρά να έχει να κάνει σε έναν βαθμό με την «ανθρώπινη φύση». Οι Βρετανοί, ή μάλλον οι Αγγλοι, νοσταλγούν τα χρόνια της αυτοκρατορίας και θέλουν να πορευτούν στο εξής μόνοι τους, χωρίς να μπλέκονται στα πόδια τους ούτε οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών ούτε οι μετανάστες. Αυταπατώνται, αλλά δεν έχει σημασία: ρωτήθηκαν και απάντησαν. Οι Ευρωπαίοι, πάλι, αδυνατούν από τη «φύση» τους να συνεννοηθούν στα μεγάλα ζητήματα, όπως για παράδειγμα η οικονομική κρίση ή το Προσφυγικό, καθώς ο εγωισμός και ο εθνικισμός υπερισχύουν του πνεύματος συνεργασίας. Πλέον, ακόμη και οι πιο ένθερμοι ευρωπαϊστές αναρωτιούνται μήπως είναι μάταιο - ή, ακόμη χειρότερα, μήπως είναι λάθος να επιμένουν σε ένα επινόημα.
Για να έρθουμε στα δικά μας: η σημερινή αριστεροδεξιά κυβέρνηση κατηγορείται ότι λέει συστηματικά ψέματα και κοροϊδεύει τους πάντες τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Ισχυρίζεται ότι δεν έχει προβεί σε μειώσεις μισθών και συντάξεων όταν η πραγματικότητα τη διαψεύδει. Αλλοιώνει χωρίς δισταγμό το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και στη συνέχεια κάνει και πλάκα στους Βρετανούς που δεν σκέπτονται κάτι παρόμοιο. Πολλοί αναρωτιούνται γιατί τα κάνουν όλα αυτά οι συριζαίοι, αφού στο τέλος η αλήθεια λάμπει. Ισως η απάντηση να είναι απλή: επειδή είναι στη φύση τους. Ετσι έμαθαν, έτσι κάνουν. Κι αφού επιβραβεύονται τόσο από τους ταπεινούς ψηφοφόρους όσο και από τους υψηλούς ξένους επισκέπτες, δεν έχουν λόγο να αλλάξουν.
Ολα αυτά αναδίδουν ασφαλώς ένα πνεύμα παρακμής. Ή, πάλι, μπορεί να είναι η φυσιολογική ροή των πραγμάτων. Για να παραφράσουμε τον Σιμόνε, το να είσαι μεταρρυθμιστής, προοδευτικός, ευρωπαϊστής, είναι σαν να προσπαθείς να εναντιωθείς στην τάση ενός συμπιεσμένου ελατηρίου. Το ελατήριο ασκεί πίεση, εσύ προβάλλεις αντίσταση, αλλά ανά πάσα στιγμή κινδυνεύεις να παρασυρθείς. Στο τέλος θα παρασυρθείς, ηττημένος από την ανθρώπινη φύση. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είχες άδικο να αντισταθείς.
