Με αφορμή το νέο ξεκίνημα με τη Νέα Αριστερά, αλλά και την κλαγγή των όπλων που αντηχεί διεθνώς, διατυπώνω εν συντομία και με κάποια απλούστευση τις κατευθύνσεις που, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να διέπουν την αμυντική πολιτική μας.

1. Η άμυνα της χώρας δεν είναι αποκλειστικά στρατιωτική. Περιλαμβάνει μια αποτελεσματική ειρηνόφιλη εξωτερική πολιτική, μια ισχυρή οικονομία και την κοινωνική συνοχή. Δεν είμαστε αφελώς πασιφιστές, ούτε όμως και βλέπουμε τα πάντα μονοδιάστατα στη λογική της στρατιωτικής αντιπαράθεσης.

Όταν πέρσι τον Ιούνιο οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποφάσισαν να ονομάσουν την Ουκρανία και τη Μολδαβία υποψήφιες για ένταξη χώρες, η συμβατική σοφία ήταν πως επρόκειτο για μια συμβολική κίνηση αλληλεγγύης προς την αντιστεκόμενη στη βάρβαρη ρωσική επίθεση Ουκρανία.

Η απόφαση προκάλεσε κάποιες ανησυχίες σχετικά με τον κίνδυνο παραπέρα κλιμάκωσης της σύγκρουσης με τη Μόσχα, την κραυγαλέα καταπάτηση των κριτηρίων της Κοπεγχάγης για να θεμελιωθούν οι νέες υποψηφιότητες, και τις συνέπειες της απόφασης αυτής για τον ευρωπαϊκό δρόμο των Δυτικών Βαλκανίων.

Στη συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν στο Βίλνιους στις 12/7 συμφωνήθηκε η επανεκκίνηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, με προγραμματισμό σειράς διμερών συναντήσεων στο πλαίσιο ενός «θετικού μομέντουμ» που έχει διαμορφωθεί τον τελευταίο καιρό, με αποφυγή και από τις δύο πλευρές προκλητικών κινήσεων και ρητορικής.

Εντύπωση προκάλεσαν ορισμένες διατυπώσεις στις δηλώσεις του Έλληνα πρωθυπουργού: η σαφής αναφορά πως στόχος είναι οι δύο χώρες να προσφύγουν στη Χάγη, η εκτίμηση πως «στον πολιτικό διάλογο θα τεθούν τα σημαντικά γεωπολιτικά [και όχι απλά νομικά] ζητήματα, με σημαντικότερο [και άρα όχι μόνο] το βασικό ζήτημα το οποίο αναγνωρίζουμε ότι είναι η διαφορά μας με την Τουρκία, δηλαδή η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο».

Πριν μερικά χρόνια είχε ξεσηκωθεί μεγάλος αχός όταν ο Γιάννης Τσιρώνης, συνεργαζόμενος τότε με τον ΣΥΡΙΖΑ, υποστήριξε πως το Καστελόριζο δεν βρίσκεται στο Αιγαίο. «Εθνομηδενιστής σε παραλήρημα», «αγράμματος, αστοιχείωτος, αγεωγράφητος, αμόρφωτος», «άνοιξε την Κεκρόπορτα», «υποτιμά τη νοημοσύνη των Ελλήνων, λες και μόνον ο ίδιος γνωρίζει πού βρίσκεται το νησί» ήταν μερικοί από τους χαρακτηρισμούς με τους οποίους τον στόλισαν ΜΜΕ και διαδίκτυο.

Συζήτηση για τα λεγόμενα «εθνικά θέματα» και ειδικότερα για τη μειονότητα στη Θράκη είναι αδύνατον να διεξαχθεί με ψυχραιμία και χωρίς (αυτό)λογοκρισία στις συνθήκες της προεκλογικής περιόδου.

Ο προπαγανδιστικός μηχανισμός της Ν.Δ. και το πανίσχυρο εθνικιστικό λόμπι που διαπερνά όλους τους πολιτικούς χώρους καλλιεργούν ένα κλίμα «υπερπατριωτικής» τρομοκρατίας, στο οποίο υποχρεώνονται να υποταχθούν οι πάντες επί ποινή υψηλού εκλογικού κόστους.

Mε τον πόλεμο στην Ουκρανία να μαίνεται, τους Τούρκους να απειλούν καθημερινά να εισβάλουν και να βομβαρδίσουν την Αθήνα, τον Μητσοτάκη να παρακολουθεί φίλους και αντιπάλους και τις τιμές να εκτινάσσονται, το μόνο που δεν χρειάζεται σήμερα η χώρα μας είναι η αναβίωση του μακεδονικού και της συνακόλουθης εθνικιστικής υστερίας.

Η εικόνα των ελληνοτουρκικών σχέσεων στο τέλος του 2022 είναι κακή. Ευτυχώς άλλη κρίση, όπως αυτή του καλοκαιριού 2020, δεν έχει υπάρξει, αλλά και κανένα βήμα δεν σημειώθηκε για την επίλυση των διαφορών, ούτε φαίνεται να υπάρχει προοπτική για κάποια πρόοδο.

Τουρκία και Ελλάδα βρίσκονται σε προεκλογικές περιόδους. Πρωταρχικό μέλημα των κυβερνήσεων και αντιπολιτεύσεων και στις δύο χώρες είναι η διατήρηση και η κατάκτηση, αντίστοιχα, της εξουσίας. Στον στόχο αυτό υποτάσσονται τα πάντα, μαζί και η εξωτερική πολιτική, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις. Ως συνήθως, το αποτέλεσμα είναι η έξαρση του εθνικισμού.

Ύστερα από οκτώ μήνες αιματοχυσίας στην Ουκρανία, με την απειλή μιας πυρηνικής σύγκρουσης να πλησιάζει, και με τις συνέπειες του πολέμου να απειλούν τις οικονομίες και τις δημοκρατίες μας, ακούγονται τελευταία πιο δυνατά φωνές που θέτουν το ερώτημα πώς και πότε θα λήξει αυτός ο πόλεμος, που η κλιμάκωσή του εγκυμονεί πλέον υπαρξιακούς κινδύνους για όλους.

Η μακρόχρονη εμπειρία από τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, με κρίσεις να διαδέχονται περιόδους ύφεσης χωρίς ποτέ (μετά το 1974) να εκτροχιάζονται σε ένοπλη σύγκρουση, οδηγεί συχνά σε εφησυχασμό. Πόλεμος με την Τουρκία δεν γίνεται, μας διαβεβαιώνουν. Οι Αμερικανοί δεν θα τον επιτρέψουν, ιδίως σήμερα εν μέσω πολέμου της Ουκρανίας. Ο Ερντογάν έχει ήδη πολλά μέτωπα ανοικτά. Οι δύο χώρες μας δεν θα θυσιάσουν τον προσοδοφόρο τουρισμό. Εξάλλου, οι φραστικές υπερβολές στα «εθνικά» θέματα είναι αναπόσπαστο μέρος της εσωτερικής τους πολιτικής. Ας μην τις παίρνουμε τοις μετρητοίς.

Ορθώς ειπώθηκε πως το δέντρο δεν πρέπει να κρύβει το δάσος. Η απαράδεκτη παρέμβαση του (Ελληνο)Ουκρανού ναζί στη Βουλή μας δεν μπορεί να επισκιάσει τον εγκληματικό πόλεμο της Ρωσίας, ούτε την αλληλεγγύη και τη στήριξή μας προς την Ουκρανία. Είναι βέβαια θλιβερό η κυβέρνηση να ισχυρίζεται ψευδέστατα πως ο Τσίπρας δεν καταδικάζει την εισβολή, βλέποντας έτσι, πρώτη αυτή, το δέντρο της κομματικής αντιπαράθεσης αντί για το δάσος της πανεθνικής καταδίκης της εισβολής.

«Η αριστερά οφείλει να αγωνιστεί για ειρήνη, δημοκρατία, κοινωνική πρόοδο» είναι το κεντρικό μήνυμα της συζήτησή μας με τον Σωτήρη Βαλντέν, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής Ανασυγκρότησης του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ. Όπως τονίζει ειρήνη, ασφάλεια, συνεργασία δεν νοείται στην Ευρώπη με αντίπαλο την Ρωσία. «Είναι λοιπόν εύλογο μεν να στηρίζουμε τον αμυνόμενο, είναι επίσης δικαιολογημένη η έντονη συναισθηματική φόρτιση της δυτικής κοινής γνώμης, χρειάζεται όμως ψυχραιμία και να σκεφτόμαστε πώς θα υπάρξει μια διέξοδος άλλη από την συνολική σύγκρουση Δύσης-Ρωσίας» τονίζει μεταξύ άλλων.

Ο κόσμος όλος και ιδιαίτερα οι Ευρωπαίοι παρακολουθούμε με ανησυχία, αλλά και με κάποια αμηχανία, τα τύμπανα του πολέμου που ηχούν γύρω από την Ουκρανία. Τους τελευταίους μήνες, εκεί και στην λοιπή Ανατολική Ευρώπη λαμβάνονται στρατιωτικά και άλλα μέτρα που κλιμακώνουν επικίνδυνα την ένταση.