Η σχέση διανοουμένων, πολιτικής και εξουσίας είναι εξαιρετικά σύνθετο και περίπλοκο ζήτημα από την εποχή του Πλάτωνα. Συγγραφείς όπως οι Α. Γκράμτσι, Ε. Σαΐντ, Ζ.-Π. Σαρτρ, Π. Τζόνσον, Ρ. Αρόν κ.ά. έχουν επιχειρήσει στη σύγχρονη εποχή να προσεγγίσουν, αναλύσουν, απομυθοποιήσουν (ή και να μυθοποιήσουν) τον ρόλο των διανοουμένων (intellectuals). Η Ελλάδα, όπως παράγει περισσότερη Ιστορία απ’ αυτή που μπορεί να καταναλώσει, έτσι παράγει και πολύ περισσότερους διανοουμένους απ’ όσους μπορεί ίσως να αντέξει. Είναι η «χώρα του πνεύματος» άλλωστε. Οπως παράγει και πολλούς δικηγόρους. Στην Ελλάδα συγκεκριμένα αντιστοιχούν 400 δικηγόροι ανά 100.000 άτομα, ενώ στη Γαλλία μόνο 85.

Αυτονόητο είναι ότι η Ελλάδα θα πρέπει να έχει τις καλύτερες δυνατές σχέσεις με την Τουρκία, ως την όμορη χώρα με την οποία η γεωγραφία, ιστορία, κουλτούρα, πολιτική αποκλείει οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική προσέγγιση πέρα από τη συνεργατική. Αλλά από το σημείο αυτό μέχρι εκείνο της πρόσκλησης, σήμερα κάτω από τις συνθήκες που επικρατούν στη γειτονική χώρα, για επίσημη επίσκεψη του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα- ως πρώτη προεδρική επίσκεψη από τη δεκαετία του 1950- η απόσταση είναι μεγάλη, τεράστια. Ο πρόεδρος Ερντογάν έχει αναδειχθεί στον πλέον αυταρχικό ηγέτη χώρας μέλους του ΝΑΤΟ.

Ανεξάρτητα από τον κυβερνητικό συνασπισμό που θα προκύψει τελικά στην Αυστρία, τα εκλογικά αποτελέσματα στη χώρα αυτή επιβεβαιώνουν τη δραματική μετατόπιση της Ευρώπης προς τα δεξιά. Ολλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Αυστρία ακολούθησαν τη δεξιά στροφή με νίκες για τα συντηρητικά, δεξιά κόμματα ή και, το χειρότερο, με εντυπωσιακή αύξηση των ψήφων για τις ακροδεξιές, λαϊκιστικές, ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις. Εξαίρεση μέχρι στιγμής στον κανόνα αυτό το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου το Εργατικό Κόμμα αύξησε σημαντικά τις ψήφους του, η Πορτογαλία και το τελευταίο εκλογικό αποτέλεσμα στην Κάτω Σαξονία στη Γερμανία, όπου το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) κατέγραψε εκλογική επιτυχία ύστερα από διαδοχικές ήττες

Το θέμα «Ευρώπη» εξακολουθεί να διχάζει την ευρωπαϊκή Αριστερά. Αυτή την περίοδο το Εργατικό Κόμμα της Βρετανίας - το οποίο στις εκλογές του περασμένου Ιουνίου κατέγραψε απρόσμενη επιτυχία με την εντυπωσιακή αύξηση της εκλογικής του δύναμης - σπαράσσεται από συγκρουόμενες απόψεις γύρω από τη μελλοντική θέση της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ).

Η ηγετική ομάδα του κόμματος υπό τον Τζέρεμι Κόρμπιν έχει υιοθετήσει μια ιδιαίτερα ανελαστική στάση υπέρ του λεγόμενου «σκληρού Brexit» (hard Brexit) που σημαίνει έξοδο της χώρας τόσο από την εσωτερική αγορά όσο και από την τελωνειακή ένωση. Η θέση αυτή είναι σχεδόν ταυτόσημη με τα όσα ακραία υποστηρίζει η πρωθυπουργός Τ. Μέι και οι πλέον έξαλλοι Συντηρητικοί.

Νέα συζήτηση για τη σημασία του δημοψηφίσματος έχει ανοίξει με αφορμή τις προθέσεις που φαίνεται να έχει η κυβέρνηση για τη χρησιμοποίησή του στη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος. Βεβαίως, όπως ορθώς επιχειρηματολόγησε ο Β. Βενιζέλος, «δημοψήφισμα για το Σύνταγμα ακόμη και συμβουλευτικό είναι αντισυνταγματικό». Πρόκειται ουσιαστικά, όπως είπε, για «συνταγματικό λαϊκισμό». Αλλά γενικότερα φαίνεται ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ θέλει να γενικεύσει τη χρήση του δημοψηφίσματος ως μέσου άμεσης δημοκρατίας μέσω της σχεδιαζόμενης αναθεώρησης του Συντάγματος.

«Αυτή είναι η Ελλάδα» λοιπόν, καταδικασμένη «σε παντοτινή κρίση - for ever in crisis», όπως έγραφαν σε ένα μάλλον καταθλιπτικό τους άρθρο οι «Financial Times»; Μια χώρα που ενώ πριν από δέκα χρόνια φαντασιωνόταν ότι θα μπορούσε να γίνει Βόρεια Ευρώπη, καταντάει να είναι όπως η Κεντρική ή Λατινική Αμερική, σύμφωνα με την παρατήρηση ενός σχολιαστή στην ίδια εφημερίδα (Al. Kitroeff). Εχουν οι Ελληνες όντως προσαρμοσθεί στην ιδέα «της παντοτινής κρίσης» όπως διατείνεται η εφημερίδα; Προφανώς δεν είναι «αυτή η Ελλάδα» και δεν είναι καταδικασμένη στην «παντοτινή κρίση».

Το 1897, μετά το τέλος του καταστροφικού ελληνοτουρκικού πολέμου, η εφημερίδα «Σάλπιγξ» κατηγόρησε την Ευρώπη ότι δεν έκανε τίποτα για να σταματήσει την Ελλάδα από το να πάει στον πόλεμο, «ενώ άριστα εγνώριζε πού θα έφερεν το Ελληνικόν Εθνος η ευγενής του τύφλωσις» (βλέπε Γ.Ν. Γιανουλόπουλος, «Η ευγενής μας τύφλωσις...»). Εκατόν είκοσι χρόνια μετά, είναι ζήτημα εάν έχουμε καταλάβει πού μας οδηγεί «η ευγενής μας τύφλωσις». Και ναι μεν σε ό,τι αφορά την οικονομία η Ευρώπη έκανε κάτι για να μας σταματήσει, να μας κάνει να καταλάβουμε.

Επειδή γνωρίζω δύο-τρία πράγματα από διαπραγματεύσεις, ένα πράγμα μπορώ να πω με σχετική βεβαιότητα και με την επιφύλαξη της πληροφόρησης που έχουμε μέχρι στιγμής για το τι ακριβώς συνέβη (ή δεν συνέβη) στη Διάσκεψη για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας: λύση δεν υπήρξε γιατί κάποιοι δεν ήθελαν τη λύση (ενδεχομένως με τίποτα και κάτω από οποιεσδήποτε ορθολογικά ρεαλιστικές συνθήκες). Εάν την ήθελαν υπήρχαν όλα τα στοιχεία στο τραπέζι που θα επέτρεπαν εκείνες τις διατυπώσεις (το wording) που θα οδηγούσαν στους έντιμους συμβιβασμούς για τη «δίκαιη και βιώσιμη λύση»

Οι αντιδράσεις των ελληνικών πολιτικών δυνάμεων (με την εξαίρεση ΚΚΕ, Χρυσής Αυγής) στην άνοδο του Ε. Μακρόν στην εξουσία στη Γαλλία έδωσαν την εντύπωση ότι έχει επιτευχθεί ένα υψηλό consensus υπέρ της Ευρωπαϊκής ενοποίησης. Και, μολονότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν φαίνεται να έχει ενστερνισθεί (και να στηρίζει) τη βαθύτερη, εσωτερική λογική και στόχους της ενοποίησης, ωστόσο η εικόνα της πολιτικής συναίνεσης γύρω από το ζήτημα «Ευρώπη» είναι εξόχως θετική. Τί γίνεται όμως σε επίπεδο κοινωνίας;

Το σχετικά καλό σενάριο επικράτησε στον πρώτο γύρο των εκλογών για την ανάδειξη του νέου προέδρου της Γαλλίας. Ο ανεξάρτητος (αλλά στον ευρύτερο κεντροαριστερό χώρο) Εμανουέλ Μακρόν περνά στον δεύτερο γύρο μαζί με τη Μαρίν Λεπέν, την υποψήφια του ακροδεξιού Εθνικιστικού Μετώπου. Ετσι το πιθανότερο σενάριο είναι ότι στον δεύτερο γύρο στις 7 Μαΐου ο Μακρόν θα αναδειχθεί ο νέος πρόεδρος της χώρας και ταυτόχρονα η Ευρώπη θα κλείσει ένα μεγάλο κεφάλαιο αβεβαιότητας. Ο Μακρόν είναι βαθύτατα ευρωπαϊστής, υπέρ της βαθύτερης ενοποίησης της ευρωζώνης και γενικότερα της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ).