Τι χωρίζει τον ΣΥΡΙΖΑ από τη Νέα Δημοκρατία; Αβυσσος, λένε με μια φωνή ο Μητσοτάκης και ο Τσίπρας. Τρίχες κατσαρές απαντούν το ΚΚΕ και η εξωκοινοβουλευτική Αριστερά και περιγράφουν τα δύο κόμματα ως συστημικές δυνάμεις με επουσιώδεις διαφορές. Τι χωρίζει τη Νέα Δημοκρατία από το ΠΑΣΟΚ; Εκτός από το σκάνδαλο των υποκλοπών (θύτης, θύμα) υπάρχουν σοβαρές διαφωνίες και σε άλλα πεδία. Με ποιο κόμμα θέλουν η Νέα Δημοκρατία και ο ΣΥΡΙΖΑ συνεργασία μετά τις εκλογές;

Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα έχουν ανάγκη από εσωτερικούς εχθρούς για να δικαιολογούν τις πολιτικές τους. Στοχοποιούν εθνοτικές ομάδες, ιδεολογίες, τις αιρετικές φωνές πάσης φύσεως και γενικώς ό,τι δεν ταιριάζει με το αφήγημά τους. Χρεώνουν σ’ αυτές τα στραβά και τα ανάποδα και κυνηγούν μέχρις εξοντώσεως τους φορείς τους. Διαμορφώνουν κλίμα ανοχής, ενίοτε και συναίνεσης στην κοινωνία, αφού οι αντίθετες γνώμες δεν βρίσκουν χώρο για να εκφραστούν και όσοι αποπειρώνται να παραβιάσουν τους κανόνες, πληρώνουν πανάκριβα την αποκοτιά τους. Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται, αλλά με μικρότερη ένταση και πιο περίτεχνες μεθοδεύσεις, και ορισμένες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες.

Τα άρθρα, οι μπροσούρες και τα βιβλία που μιλούν για την Ευρώπη και το μέλλον της είναι αμέτρητα. Βαρετά και ανούσια, στην πλειονότητά τους, ιδίως όσα την προσεγγίζουν υπό το πρίσμα της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών και των τραπεζών. Πού και πού ωστόσο ξεμυτίζουν και σημαντικά κείμενα, όπως τούτα τα δύο που κυκλοφόρησαν στη γλώσσα μας τη χρονιά που πέρασε: Τζωρτζ Στάινερ, «Η ιδέα της Ευρώπης» (Δώμα), Μίλαν Κούντερα, «Ο ακρωτηριασμός της Δύσης ή Η τραγωδία της Κεντρικής Ευρώπης» (Εστία).

Στις λεγόμενες «ανοιχτές κοινωνίες» οι άνθρωποι δικαιούνται να λένε και να γράφουν ό,τι θέλουν. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως η σκέψη μας είναι απόλυτα δική μας και απόλυτα ελεύθερη, για τον εξής λόγο: το τι σκεφτόμαστε και κυρίως ο τρόπος που το σκεφτόμαστε έχει διαμορφωθεί από διάφορα σχήματα που κατά κανόνα παραμένουν αθέατα.

Τον Γιαν Πάλαχ θυμόμαστε όποτε διαβάζουμε ότι κάπου στον κόσμο ένας ακόμη άνθρωπος αυτοπυρπολήθηκε, για να στείλει με το λαμπαδιασμένο σώμα του ένα μήνυμα ασύγκριτης σαφήνειας. Και τον Κώστα Γεωργάκη. Φοιτητές και οι δυο τους, γεννήθηκαν το ίδιο έτος, το 1948, κι έδωσαν τέλος στη ζωή τους με ένα χρόνο διαφορά. Υπέρ ελευθερίας.

Αναρωτιούνται πολλοί καλόπιστοι άνθρωποι, πώς έγινε, και γιατί παλιοί μας συνάδελφοι και φίλοι, αριστεροί ή και αριστερότερα από μας στη μακρά περίοδο της Μεταπολίτευσης, όχι μόνο έχουν χάσει τη φωνή τους απέναντι σε γεγονότα όπως τα στρατόπεδα και οι θανατηφόρες απωθήσεις των προσφύγων, απέναντι στην ελεγχόμενη ενημέρωση, απέναντι σε φαινόμενα όπως αυτά που αποκαλύπτει η υπόθεση Λιγνάδη, ακόμη κι όταν κάποιοι υπουργοί, όπως ο Συρίγος φτύνουν το παρελθόν τους, αλλά φτάνουν στο σημείο να τους υπερασπίζοναι και να συντάσσονται μαζί τους. Τι συμβαίνει με αυτούς;