Νέο µοντέλο για την οικοδοµή

«Η οικοδοµή είναι µονόδροµος για την ανάπτυξη, αν δεν στηριχθεί, κινδυνεύουµε µε κατάρρευση», «...είναι ο µοχλός, η ατµοµηχανή της ελληνικής οικονοµίας», «...να λειτουργήσει ως εφαλτήριο για να βγούµε από την οικονοµική κρίση», «οδηγούνται στην ανεργία 1 εκατοµµύριο εργατοτεχνίτες και θίγονται 160 επαγγελµατικοί κλάδοι».

Τα συνθήµατα που ακούγονται από εκπροσώπους έγκυρων φορέων προβάλλουν τηνεπαναφορά της κλασικής οικοδοµικής δραστηριότητας σαν µοναδική διέξοδο.

Πράγµατι υπάρχει πρόβληµα στην οικοδοµή. Ωστόσο, η τρέχουσα οικονοµική κατάσταση της χώρας θα ήταν λιγότερο δυσβάστακτη, αν η οικοδοµή δεν ήταν ο σκληρόςπυρήνας της στρεβλής ανάπτυξης που κυριάρχησε κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Στον βαθµό που η κρίση αποτελεί και ευκαιρία, µήπως χρειάζεται εξορθολογισµός του µοντέλου, εποµένως µια ανάπτυξη µε λιγότερη και διαφορετική οικοδοµική δραστηριότητα;

Κατ’ αρχήν, πόσο ακόµα πρέπει να χτιστεί η Ελλάδα; Ο αριθµός των κατοικιών υπερβαίνει τον πληθυσµό. Οι ιδιοκτήτες ακινήτων είναι κατ’ αναλογίαν περισσότεροιαπό τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Εκατοντάδες χιλιάδες εξοχικά καταλαµβάνουν παράκτιεςαλλά και ορεινές εκτάσεις, νοθεύουν την αυθεντικότητα του ελληνικού φυσικού τοπίου και προκαλούν µη αναστρέψιµη ζηµιάσε έναν πολύτιµο αναπτυξιακό πόρο.Οι περισσότερες από αυτές τις κατασκευές είναιαυθαίρετες ή περιέχουν σηµαντικές αυθαιρεσίες, δεν υφίστανται αρχιτεκτονικό και πολεοδοµικό έλεγχο, προσβάλλουν την αισθητική και τηναίσθηση του µέτρου.

Προς την ίδια κατεύθυνση είναι χρήσιµος ο οικονοµικός προβληµατισµός: πόσο συµβάλλει η άµετρη οικοδόµηση σε µιαστέρεη ανάπτυξη; Χιλιάδες απούλητα διαµερίσµατατα τελευταία χρόνια, ενώ σχεδόν όλα τα εξοχικά παλιώνουν ανεκµετάλλευτα,αφού δεν αξιοποιούνται πάνω από το 10% τωνηµερών του χρόνου. Πόσο χρησιµεύει όλο αυτό το ανενεργό κεφάλαιο; Σε τι βοηθούν την οικονοµία τόσα κλειστά σπίτια, εφοδιασµένασυνήθως µε ακριβό εισαγόµενο εξοπλισµό;

Αλλά και το κοινωνικόκέρδος από την έντονη οικοδοµική δραστηριότητα των τελευταίων δεκαετιών είναι αµφίβολο. Μεγάλο µέρος των εργατικών αµοιβών από οικοδοµικές εργασίες έφυγαν έξω από τα σύνορα της χώρας και µάλιστα, ως επί το πλείστον, χωρίς να φορολογηθούν, ενώη είσπραξη εισφορών από ασφαλιστικά ταµεία ήταν δυσανάλογα µικρή. Η φοροδιαφυγή σταυλικά και στα κέρδη των εργολάβων είναι σηµαντική, ενώ µια ηµινόµιµη παρανοµία γίνεται ανεκτή κατά τις µεταβιβάσεις χάρηστη διαφορά µεταξύ πραγµατικών και αντικειµενικών αξιών.

Η οικοδοµική δραστηριότητα θαµπορούσε όντως να στηρίξει µια υγιή οικονοµική ανάπτυξη, αν στρεφόταν στη δηµιουργία παραθεριστικών κατοικιών για ξένους αγοραστές, σε πλαίσιο οριοθετηµένης οργανωµένης δόµησης. Αυτή θα εξασφάλιζε αυστηρές περιβαλλοντικές προδιαγραφές για τα απόβλητα, την εξοικονόµηση νερού, τιςµονώσεις κ.λπ., καθώς και ουσιαστικό αρχιτεκτονικό έλεγχο για ένα καλαίσθητο αποτέλεσµα. Ετσι θα µπορούσε να αυξηθεί πραγµατικά ο εγχώριος πλούτος, χωρίς να υποβαθµιστεί το περιβάλλον. Επιπλέον, υπάρχουν µεγάλα περιθώρια αυστηρότερης εφαρµογής των νόµων για την εκτός σχεδίου δόµηση, δεδοµένου ότι ενδεχόµενοι επιπόλαιοι περιορισµοί της θα προκαλούσαν αδικίες και αναταραχή. Αλλη δυνατότητα είναι η αναβάθµιση των υπαρχόντων κτιρίων, κυρίως µε βελτίωση της ενεργειακής συµπεριφοράς, των µονώσεων κ.λπ. Εδώ προκύπτει αξιόλογο οικονοµικό αποτέλεσµα λόγω της εξοικονόµησης ενέργειας, η οποίαθα είναι ακριβότερηστο µέλλον. Γενικότερα, οι δραστηριότητες συντήρησης κτιρίων είναι µακροπρόθεσµα αποδοτικές για την οικονοµία και φυσικά για την ποιότητα ζωής. Οι φορείς που διαµαρτύρονται για την ύφεση στην οικοδοµή θα ήταν προτιµότερο να φροντίσουν για την ανάπτυξη διαδικασιών µετεκπαίδευσης µηχανικών και τεχνιτών, ώστε ένα µέρος της οικοδοµικής δραστηριότητας να στραφεί από την κατασκευή στη βελτίωση και συντήρηση κτιρίων. Τέλος, σηµαντικός είναι ο τοµέας των αστικών αναπλάσεων, οι οποίες, µεταξύ άλλων, κάνουν τις πόλεις ελκυστικές για την εγκατάσταση επιχειρήσεων.

Η κατεδάφιση και η αφαίρεση τσιµέντου αποτελούν τεχνικές δραστηριότητες συγγενείς µεν µε την οικοδοµή, σωτήριες όµως για την προσφορά πράσινων και ανοιχτών χώρων σε πυκνοδοµηµένες απωθητικές συνοικίες. Οταν, δε, συνδυάζονται µε αντιπαροχή επιλεγµένων δηµόσιων οικοπέδων, εξασφαλίζεται η χρηµατοδότηση και δηµιουργείται θετικό οικονοµικό αποτέλεσµα.

Το µοντέλο της οικοδοµής που γνωρίσαµε τις τελευταίες δεκαετίες είναι τελικά επιζήµιο, τόσο περιβαλλοντικά όσο και οικονοµικά και κοινωνικά. Θα µπορούσε όµως µια εξορθολογισµένη οικοδοµική δραστηριότητα να γίνει αειφορική, έχοντας ταυτόχρονα σηµαντική συµβολή στο εγχώριο προϊόν. Είναι προφανές ότι µια τέτοια ανάπτυξη θα ήταν σε µεγάλο βαθµό πράσινη.