Ποτέ Ξανά. 72 χρόνια μετά την αναχώρηση του πρώτου συρμού για το στρατόπεδο Άουσβιτς

Ξεκίνησαν χθες και κορυφώνονται αύριο με την Πορεία Μνήμης που θα πραγματοποιηθεί από την Πλατεία Ελευθερίας έως τον Παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό. οι εκδηλώσεις μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος της Θεσσαλονίκης

Ξεκινώντας από τη θέση του Jean Paul Sartre, το 1944, ότι “ο αντισημιτισμός δεν είναι απλά μια εβραϊκή υπόθεση, αλλά ευρύτερα θέμα ουσίας για μια δημοκρατία”, ας σταθούμε στο τι διαφοροποιεί τον αντισημιτισμό από τις άλλες μορφές διακρίσεων και ρατσισμού.

Ο αντισημιτισμός είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο: αλλάζει εκφάνσεις, μορφές, ρητορική, αλλά είναι η πιο δραματική απόδειξη ότι ο σκοτεινός Μεσαίωνας δεν έχει πολλά να ζηλέψει από τον δικαιωματικό 21ο αιώνα.

Διαρκώς ανανεώνεται το υπόβαθρο του μύθου που τον συντηρεί και τον μεταφέρει στους αιώνες. Από το Μεσαιωνικό “Οι Εβραίοι σκότωσαν τον Χριστό” έχουμε περάσει στις οικονομικές και κοινωνικές θεωρίες και τους μεγάλους σύγχρονους εβραϊκούς μύθους (“οι εβραίοι ελέγχουν τα ΜΜΕ παγκοσμίως”, “4.000 εβραίοι είχαν λάβει επιστολές τα ξημερώματα της 11ης Σεπτέμβρη να μην πάνε στις δουλειές τους”). Και όπως σημειώνει ο Pierre – Andre Taguieff, “Ανάμεσα στη μεσαιωνική, χριστιανική εβραιοφοβία και στον σύγχρονο εξισλαμισμό της αντιεβραϊκής υπόθεσης, δεσπόζει το πολιτιστικό ναδίρ του Ολοκαυτώματος”.

Ο αντισημιτισμός έγινε στη Ναζιστική Γερμανία μέρος της ιδεολογίας της εξουσίας.

Ακόμη και η Αριστερά, παραδοσιακά ταγμένη στο πλευρό των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, φλερτάρει κατά καιρούς με τον αντισημιτισμό, ντύνοντάς τον μάλιστα με τον μανδύα “προοδευτικών” ιδεών, είτε πρόκειται για ταύτιση των Εβραίων με τις ασκούμενες από το Ισραήλ πολιτικές (το κράτος του Ισραήλ εδώ νοείται ως συλλογική εβραϊκή κοινότητα), είτε ενσωματώνοντας θεωρίες συνωμοσίας “Οι Εβραίοι βρίσκονται πίσω από τα παγκόσμια κέντρα του καπιταλισμού”. Θέλω να επισημάνω τους κινδύνους που κρύβουν οι θεωρίες συνωμοσίας και η ξενοφοβία για τις ελευθεριακές και ανθρωπιστικές διαστάσεις της Αριστεράς, ακόμα και όταν αυτές εκφέρονται στο όνομα της εναντίωσης στην παγκοσμιοποίηση, των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων ή της μάχης ενάντια στον ιμπεριαλισμό.

Στον παραδοσιακό αντισημιτισμό παρατηρούμε “ουσιοποίηση” όλων των Εβραίων, όλοι θεωρείται ότι ενσαρκώνουν μία και μοναδική ουσία.

Ο θρησκευτικός αντιεβραϊσμός ανέκαθεν συντηρούσε “σύγχρονες” θεωρίες, όπως πχ ο εθνικισμός: σε μια εποχή που αναδύονταν τα κράτη-έθνη, ο Άλλος, γλωσσικά, εθνικά, θρησκευτικά ήταν, a priori, ύποπτος στην καλύτερη περίπτωση.

Το θεσμικό και νομικό πλαίσιο είναι απαραίτητη προϋπόθεση, αλλά δεν είναι πανάκεια. Καθημερινά διαπιστώνουμε ότι ζούμε σε έναν κόσμο που κάνει βήματα οπισθοχώρησης σε βασικά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και όπου η προάσπισή τους θεωρείται πολυτέλεια σε εποχές κρίσης. Η απάντηση σε αυτά τα φαινόμενα είναι περισσότερα Δικαιώματα, περισσότερη Παιδεία, περισσότερη Δημοκρατία. Μόνο με αλλαγή νοοτροπιών θα προχωρήσουμε σε έναν κόσμο συνύπαρξης που θα βασίζεται στην πολυπολιτισμικότητα και τη διαφορετικότητα.

Δέκα χρόνια μετά τη διακήρυξη του Βερολίνου για τον αντισημιτισμό, το κείμενο είναι πιο επίκαιρο παρά ποτέ. Παρατηρούμε, δε, μια έξαρση του νεοναζισμού και του ρατσισμού σήμερα, όπου οι εγκληματικές επιθέσεις εναντίον μεταναστών, ομοφυλοφίλων και άλλων ευπαθών ομάδων εντείνονται, και ακόμη και μέσα στα κοινοβούλια η ρητορική μίσους είναι απροκάλυπτη, ενώ τα ποσοστά των εν λόγω μορφωμάτων ανά την Eυρώπη αυξάνονται. Οι κυβερνήσεις των κρατών καλούνται όχι μόνο να προσαρμόσουν το νομικό τους πλαίσιο στα διεθνή επίπεδα, αλλά και να παραδειγματιστούν από τις καλές πρακτικές άλλων κρατών, κυρίως σε ζητήματα εκπαίδευσης και διδασκαλίας της ιστορίας, πάντα έχοντας στο μυαλό ότι η ιστορία διδάσκει και παραδειγματίζει και δεν υποδαυλίζει μίση.