Έννοια μεταρρύθμισης – Ιστορική θεμελίωση

Η μεταρρύθμιση είναι μια έννοια με ιστορικό βάθος. Συνδέθηκε με μια πορεία κοινωνικών κατακτήσεων και συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου.

Η χρήση της έννοιας της μεταρρύθμισης άλλαξε σταδιακά τα τελευταία τριάντα χρόνια. Ταυτίστηκε με μια απάντηση στις προκλήσεις της τεχνολογικής μεταβολής και της διεθνοποίησης των οικονομικών λειτουργιών που έγινε με κύριο γνώμονα την αύξηση των κερδών.

Αυτό οδήγησε στην επικράτηση μιας μεταρρυθμιστικής ατζέντας που αποσκοπεί σε μια οικονομία αποκλειστικά προσανατολισμένη στην αγορά με κατάργηση του ρυθμιστικού ρόλου της πολιτικής επί της οικονομίας, αφαίρεση κοινωνικών κατακτήσεων και αύξηση των ανισοτήτων.

Οι προοδευτικές δυνάμεις οφείλουν να επιχειρήσουν την επανασύνδεση της έννοιας της μεταρρύθμισης με την κοινωνική πρόοδο. Όχι απλώς υπερασπιζόμενες τις κατακτήσεις. Αλλά δίνοντας απαντήσεις στις προκλήσεις της οικονομίας του 21ου αιώνα.

Σχέση Ελλάδας με μεταρρυθμίσεις

Στην περίπτωση της Ελληνικής κρίσης μαζί με την παγκόσμια οικονομική κρίση που είναι κρίση του νεοφιλελευθερισμού και της ασυδοσίας του χρηματοοικονομικού τομέα, υπάρχουν και σημαντικές εγχώριες δομικές αιτίες. Αφορούν στις παθογένειες του κοινωνικοοικονομικού μοντέλου και της πολιτικής διακυβέρνησης. Με την αυξημένη ισχύς των ομάδων συμφερόντων και τη διαπλοκή τους με την πολιτική εξουσία , με τις πελατειακές ψηφοθηρικές νοοτροπίες.

Αυτό το μοντέλο στηρίχτηκε στο φτηνό δανεισμό και στη διαρκή χρηματοδότησης ελλειμμάτων γεγονός που δημιούργησε αυταπάτες ότι η υλοποίηση μεταρρυθμίσεων δεν είναι σημαντικό πρόβλημα.

Έτσι στην Ελλάδα εκκρεμούσαν και εκκρεμούν ακόμη μεγάλες μεταρρυθμίσεις.

Οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν στην Ελλάδα στα πλαίσια του μνημονίου ήταν και άδικες και αναποτελεσματικές. Υπήρχαν βεβαίως και παρεμβάσεις που στόχευαν στον εκσυγχρονισμό δομών και θεσμικού πλαισίου. Όμως δεν ήταν αυτές ο κανόνας. Αντίθετα η πολιτική αυτή οδήγησε σε μια τεράστια αφαίρεση δημοκρατικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Το πολιτικό σύστημα και ειδικά τα κόμματα που συγκροτούν τη σημερινή κυβέρνηση φάνηκαν ανίκανα να προωθήσουν ένα διαφορετικό μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα ανασυγκρότησης της χώρας.

Όμως δεν μπορεί να υπάρχει έξοδος από την κρίση χωρίς μεταρρυθμίσεις. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι εμείς πληρώνουμε τη δημοσιονομική κρίση πολύ περισσότερο από άλλες χώρες που ήταν σε πρόγραμμα προσαρμογής. Η Ιρλανδία και η Πορτογαλία βγαίνουν από το μνημόνιο ενώ εμείς παραμένουμε σε αυτό ύστερα από πολύ περισσότερες θυσίες.

Είναι αυτό αφήγημα επιτυχίας όπως θέλει να το παρουσιάζει η κυβέρνηση;

Δεν μπορεί να υπάρχει είσοδος της χώρας στην κανονικότητα χωρίς μεταρρυθμίσεις.

Δεν μπορεί να υπάρχει βιώσιμη προοδευτική διακυβέρνηση χωρίς να δώσει τη δική της απάντηση στο μεγάλο πρόβλημα των αλλαγών και των μεταρρυθμίσεις στη χώρα.

Οι μεταρρυθμίσεις στη χώρα μας αφορούν και τη σχέση μας με τους δανειστές. Δεν υπάρχει προοδευτικό πρόσημο σε αυτές αν γίνονται με την ιδεολογικοπολιτική σφραγίδα των δανειστών. Θα είναι απορρυθμίσεις σε νεοφιλελεύθερη λογική.

Αυτό μπορεί να αλλάξει με δύο προϋποθέσεις

Η πρώτη είναι να υπάρξει μια νέα σχέση με τους εταίρους. Να οριστούν μέσα από διαπραγμάτευση οι δημοσιονομικού στόχοι και μετά με αυτονομία η ελληνική κυβέρνηση να επιλέγει τα μέτρα πολιτικής.

Μια τέτοια σχέση θα επιτρέψει να προωθηθούν διαφορετικές μεταρρυθμίσεις με τον όρο βεβαίως ότι θα επιτυγχάνονται οι δημοσιονομικοί στόχοι. Και βεβαίως αυτά τα περιθώρια θα αυξάνονται στο βαθμό που αλλάζουν οι πολιτικές στην Ευρώπη.

Η δεύτερη είναι να υπάρχει πολιτική βούληση ώστε με άλλα μέσα να επιτευχθεί η δημοσιονομική προσαρμογή και η είσοδος της χώρα σε μια κατάσταση ευρωπαϊκής κανονικότητας.

Δεν είναι δεδομένο ότι μια προοδευτική διακυβέρνηση θα προωθήσει ένα προοδευτικό μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα.

Απλή βολονταριστική αντιμετώπιση της πραγματικότητας θα υπονομεύσει την δυνατότητα προοδευτικών λύσεων. Αναδιανεμητική πολιτική χωρίς δημοσιονομική βάση θα προσκρούσει στους αντικειμενικούς περιορισμούς.

Αντιλήψεις ότι μόνο η ενίσχυση της ζήτησης μπορεί να οδηγήσει στην ανάκαμψη χωρίς αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου θα οδηγήσουν σε οικονομική αναποτελεσματικότητα.

Παρεμβάσεις ή παραλείψεις που διαιωνίζουν συντεχνιακά προνόμια, ανέντιμες προσόδους, κοινωνικά άδικες μεταβιβάσεις και επιλεκτικές κρατικές ενισχύσεις θα αναπαράγουν ένα ξεπερασμένο παραγωγικό μοντέλο .

Αναπαραγωγή παθογενειών και στατικό πολιτικό σύστημα θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια σε νέες κρίσεις και μια μεγάλη διάψευση των προσδοκιών.

Ποιες μεταρρυθμίσεις όμως;

Στη χώρα μας υπάρχει ακόμη ανάγκη για αυτονόητες μεταρρυθμίσεις που στερούνται ιδεολογικού περιεχομένου και φυσιολογικά έπρεπε να συγκεντρώνουν την συναίνεση όλου του δημοκρατικού πολιτικού φάσματος.

Αναφέρομαι στους θεσμικούς, λειτουργικούς και τεχνολογικούς εκσυγχρονισμούς, στην εξυγίανση όλων των δημόσιων λειτουργιών µε πάταξη της διαφθοράς και του παράνοµου προσπορισµού πόρων, στην ταχύτερη απονοµή της δικαιοσύνης και την κωδικοποίηση του δικαίου, στην αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας και την απλοποίηση των διαδικασιών, στην εξυγίανση και αναβάθμιση του πολιτικού συστήματος. Την ουσιαστική και όχι τυπική και στρεβλωμένη εισαγωγή καλών πρακτικών όπως προκύπτουν με την προσαρμογή στην ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Πέραν όμως αυτών των μεταρρυθμίσεων, υπάρχουν εκείνες που είναι φορτισμένες ιδεολογικοπολιτικά και βρίσκονται στο επίκεντρο της πολιτικής διαπάλης.

Η προοδευτική διακυβέρνηση δεν μπορεί παρά να έχει στο επίκεντρο δίκαιες μεγάλες αλλαγές και δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις σε κράτος και οικονομία. Αυτός είναι ένα δρόμος συγκρούσεων και δύσκολων αποφάσεων, ας μην αυταπατάται ουδείς.

Μια καθοριστική παράμετρος είναι η συναίσθηση των ιστορικών στιγμών, της συνθετότητας των προβλημάτων, των αλληλεξαρτήσεων, των δεδομένων.

Δεν είναι η ώρα για παλαιού τύπου μεταρρυθμίσεις που αντιστοιχούσαν στην εποχή της ανόδου των κινημάτων και των κατακτήσεων. Δεν είναι ώρα της αναπαραγωγής της παλιάς σοσιαλδημοκρατίας με το μεγάλο κράτος παντεπόπτη και τις λύσεις σε εθνικό επίπεδο.

Είπε ο πρόεδρος Φώτης Κουβέλης ότι «απαιτείται ουσιαστική επαναδιαπραγμάτευση για μια νέα συμφωνία με τους εταίρους για τα θέματα του χρέους και της δημοσιονομικης προσαρμογής και προώθηση ενός διαφορετικού εσωτερικού προγράμματος μεταρρυθμίσεων σε προοδευτική κατεύθυνση».

Η διαπραγμάτευση αυτή πρέπει να είναι σκληρή. Χρειάζεται προσοχή να μη γίνουμε μια Ιφιγένεια για την Ευρώπη. Για αυτό αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα ένα δικό μας πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων που θα πετύχει την ανασυγκρότηση της χώρας με άλλα μέσα.

Διεκδικούμε τις μέγιστες αλλαγές στην ευρωπαϊκή πολιτική κάνουμε τις μέγιστες δυνατές προσαρμογές στη χώρα με δίκαιο τρόπο.

Είναι η ώρα για τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις που θα συγκροτήσουν μια δημοκρατική και κοινωνικά δίκαιη διέξοδο από την κρίση.

Μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στην εμβάθυνση της δημοκρατίας με την οικονομική, κοινωνική και πολιτική έννοια.

Μεταρρυθμίσεις και αλλαγές που διασφαλίζουν τη διαχείριση του δημόσιων πόρων υπηρετώντας το γενικό συμφέρον, δίνουν ίσες ευκαιρίες, περισσότερες ευκαιρίες στους αδύναμους, δικαιοσύνη στα βάρη και στις ωφέλειες, μειώνουν τις ανισότητες, καταπολεμούν τα μονοπωλιακά συμφέροντα και διασφαλίζουν ανοικτές αγορές, διευκολύνουν τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, προστατεύουν το περιβάλλον, και οικονομική δημοκρατία, ενισχύουν τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Οι τομείς αυτών των μεταρρυθμίσεων είναι πάρα πολλοί. Θα ήθελα ενδεικτικά να αναφερθώ σε ορισμένους

1ος ΤΟΜΕΑΣ : Εξυγίανση του πολιτικού συστήματος και δημοκρατική εμβάθυνση.

Βασικά σημεία αιχμής της πρότασης μας είναι:

• Αλλαγή του εκλογικού νόμου με καθιέρωση της απλής αναλογικής.

• Διαφάνεια στη χρηματοδότηση των κομμάτων και σημαντική περικοπή του κόστους του πολιτικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένης και της κατάργησης ποικίλων προνομίων του πολιτικού προσωπικού.

• Αλλαγή του νόμου περί ευθύνης υπουργών ώστε τα διαπραττόμενα αδικήματα να τιμωρούνται.

• Έλεγχος των οικονομικών όλων όσοι διαχειρίστηκαν δημόσιο χρήμα.

• Καθιέρωση διαδικασιών διαφάνειας παντού και πλήρης ανάπτυξη ανεξάρτητων μηχανισμών ελέγχου της πολιτικής εξουσίας.

• Ρυθμίσεις για την ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών, της διαβούλευσης και της λογοδοσίας.

2ΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Στόχος μας πρέπει να είναι ένα κράτος επιτελικό και αποτελεσματικό, βασικός μοχλός της προσπάθειας ανάταξης της χώρας.

Βασικά σημεία αιχμής της πρότασης μας είναι:

• Αποκέντρωση του Κράτους, με την αναβάθμιση της Αυτοδιοίκησης.

• Αναδιοργάνωση της Δημόσιας Διοίκησης με αντιμετώπιση του κομματισμού, των πελατειακών σχέσεων, της γραφειοκρατίας και του νομικού φορμαλισμού, της διαφθοράς. Καθιέρωση νέων διαδικασιών με διαφάνεια και αξιοκρατία. Επανακαθορισμός όλης της λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης με κριτήριο την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τον πολίτη και τη διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος.

• Μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης με κινητικότητα και καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, συνδυάζοντας τον έλεγχο απόδοσης και την αξιολόγηση με τη διαρκή επιμόρφωση.

3ος ΤΟΜΕΑΣ : ΔΑΠΑΝΕΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Αλλαγή του συστήματος κατάρτισης του προϋπολογισμού και διαμόρφωση προϋπολογισμού απόδοσης που περιλαμβάνει ορισμό στόχων ανά υπηρεσία και εξειδικευμένη κοστολόγηση της απαιτούμενης δαπάνης με ετήσιους στόχους περιορισμού του κόστους. Εξέταση από μηδενική βάση της σκοπιμότητας και του μεγέθους κάθε δαπάνης, με επαναπροσδιορισμό ώστε να εξαλειφθούν οι δαπάνες που οφείλονται στη σπατάλη και τη διαφθορά.

Εφαρμόστηκε σε 7 χώρες με πολύ καλά αποτελέσματα. Στον Καναδά μείωσε σε μια πενταετία τις δαπάνες κατά 22%, πέτυχε κάλυψη των στόχων σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών και βελτίωσε την αποδοτικότητα.

4ος ΤΟΜΕΑΣ: ΕΣΟΔΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Το παράδειγμα της φορολογικής μεταρρύθμισης είναι χαρακτηριστικό. Παραπέμφθηκε στο μέλλον όπως ρητά δηλώθηκε. Την ώρα μάλιστα που η πλειονότητα των πολιτών εξουθενώνεται από την άδικη φορολόγηση και ιδιαίτερα από τον ΕΝΦΙΑ.

Προέχει όμως η αναμόρφωση και ενιαιοποίηση του φορολογικού συστήματος με στόχο την απλοποίηση και την κοινωνικά δίκαιη μεταχείρισης των πολιτών.

Κύριο ζήτημα είναι η ένταξη όλων των εισοδημάτων ενός προσώπου, ανεξαρτήτως της πηγής προέλευσης τους, στη φορολογική κλίμακα βάσει της οποίας φορολογείται.

Την ίδια στιγμή είναι προκλητική η κωλυσιεργία στο ζήτημα των ελέγχων των διάφορων λιστών φοροδιαφυγής, μαύρων εισοδημάτων και αδήλωτου πλουτισμού. Η συνεχής παραπομπή στο μέλλον του ζητήματος καταπολέμησης της φοροδιαφυγής λειτουργεί αντικειμενικά πολιτική επιλογή υπέρ όσων φοροδιαφεύγουν.

5ος ΤΟΜΕΑΣ : ΣΧΕΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ

Αντίστοιχα προβλήματα υπάρχουν και στις αποκρατικοποιήσεις. Θα προχωρήσουμε με μοναδικούς ενδιαφερόμενους αγοραστές και δημιουργία νέων μονοπωλίων; Δείτε το θέμα των λιμένων. Ενώ η ευρωπαϊκή πολιτική δομείται γύρω από την έννοια των συμβάσεων παραχώρησης συγκεκριμένων δραστηριοτήτων εδώ επιλέγεται η πώληση.

Οι Αποκρατικοποιήσεις και αλλαγές στις επιχειρήσεις που συμμετέχει ο δημόσιος τομέας πρέπει να προστατεύουν το δημόσιο συμφέρον, να διατηρούν και να αναβαθμίζουν για να υπηρεσίες στην κοινωνία .

Βασικές προϋποθέσεις των αποκρατικοποιήσεων πρέπει να είναι : (α) να παρέχονται όλες οι εγγυήσεις διαφάνειας, (β) να υπάρχει σύνδεση με την αναπτυξιακή προοπτική (γ) να έχει δημιουργηθεί το θεσμικό πλαίσιο για τις ρυθμιστικές αρχές και (δ) να διασφαλίζεται ότι την κυριότητα των δικτύων τη διατηρεί το Δημόσιο

6ος ΤΟΜΕΑΣ: ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

Άρση της πράξης νομοθετικού περιεχομένου που μείωσε τους κατώτατους μισθούς σε συνδυασμό με ένα διαφορετικό πρόγραμμα ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας. Άξονες ενός τέτοιου προγράμματος θα είναι:

• Ο περιορισμός της γραφειοκρατίας, η έγκαιρη απονομή δικαιοσύνης, η δημιουργία σταθερού φορολογικού συστήματος, η βελτίωση της λειτουργίας του κρατικού τομέα και η βελτίωση των υποδομών.

• Η υποστήριξη των όλων των επιχειρήσεων μέσα από τη λειτουργία αναβαθμισμένων δομών στήριξης για την πληροφόρηση, την ποιοτική αναβάθμιση των προϊόντων και την οργάνωση δικτύων διανομής. Το κράτος δημιουργεί ευνοϊκούς όρους για την ανάπτυξη χωρίς εθνικούς πρωταθλητές και προνομιακές σχέσεις.

• Η μείωση του ενεργειακού κόστους και η μείωση του κόστους χρηματοδότησης με μείωση των επιτοκίων των δανείων και παροχή ρευστότητας στις επιχειρήσεις.

Επίλογος

Η προώθηση αυτών των αλλαγών προϋποθέτει τη μέγιστη δυνατή συναίνεση όπου είναι δυνατόν και την ουσιαστική πολιτική αντιπαράθεση στα ζητήματα που διαφωνούμε. Δεν μπορούμε να πάμε σε μια κρίσιμη πορεία με εμφυλιοπολεμικο κλίμα.

Η προοδευτική διακυβέρνηση για να πετύχει την ασφαλή πορεία της χώρας πρέπει να στηρίζεται στην ευρύτερη δυνατή συμπαράταξη δυνάμεων των δυνάμεων της ριζοσπαστικής αριστεράς, της μεταρρυθμιστικής αριστεράς, της πολιτικής οικολογίας, της σοσιαλδημοκρατίας και γενικότερα των προοδευτικών δυνάμεων.