Τρία χρόνια μετά το δημοψήφισμα στην Κύπρο
Μακάριος Δρουσιώτης, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2007-04-24
Πέρασαν ήδη τρία χρόνια από την απόρριψη του σχεδίου Ανάν με το δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου 2004 στην Κύπρο. Σήμερα το σχέδιο αυτό θεωρείται ξεπερασμένο τόσο πολιτικά όσο και επί του εδάφους. Τώρα που έχουν κοπάσει οι εντάσεις και οι συνθήκες είναι πιο ήρεμες, μια πιο ψύχραιμη ανάγνωση του σχεδίου συνολικής λύσης αναδεικνύει τους πέντε μύθους που περιέβαλαν το σχέδιο Ανάν για τα ισάριθμα μεγάλα ζητήματα του Κυπριακού:
1 Τα έδινε όλα στην Τουρκία
Η θέση της διεθνούς κοινότητας, στο σύνολό της, ήταν πως το σχέδιο Ανάν αποτελούσε μοναδική βάση λύσης του Κυπριακού:
* Αυτή είναι η θέση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Η.Ε. (ψήφισμα 1475).
* Την ίδια θέση υιοθέτησαν και τα 15 κράτη-μέλη της Ε.Ε. σε τέσσερις διαδοχικές συνόδους κορυφής.
* Την άποψη της Ευρώπης ασπάστηκε απερίφραστα και ο Τ. Παπαδόπουλος. Σχολιάζοντας την αναφορά για την Κύπρο στα συμπεράσματα του Συμβουλίου των Βρυξελλών, δήλωσε (12/12/2003) πως «μας βρίσκει απόλυτα ικανοποιημένους διότι υιοθετεί τη θέση της κυπριακής κυβέρνησης ότι το σχέδιο Ανάν θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση για συνομιλίες με στόχο την επίλυση του Κυπριακού».
* Ο Τ. Παπαδόπουλος δεσμεύτηκε ρητά ενώπιον του γενικού γραμματέα ότι θα αποδεχόταν το σχέδιό του με μικρές αλλαγές και πίεζε τον Κόφι Ανάν για λύση πριν από την 1η Μαΐου.
Η άποψη της κυπριακής κυβέρνησης που εμπεδώθηκε και στην κοινή γνώμη ότι όλος ο κόσμος έκανε λάθος εκτιμήσεις και ότι η όλη διαδικασία ήταν μια συνωμοσία για να παραδοθεί η Κύπρος στην Τουρκία είναι μεταγενέστερη εξέλιξη.
2 Η Τουρκία δεν θα το εφάρμοζε
Από τη στιγμή που η Τουρκία αρνείται να εφαρμόσει το πρωτόκολλο τίθεται υπό κρίση η αξιοπιστία της και διατυπώνεται η θέση πως έτσι κι αλλιώς δεν θα εφάρμοζε το σχέδιο.
Η εφαρμογή της λύσης ήταν εγγυημένη από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Επίσης, η νέα τάξη πραγμάτων θα γινόταν μέρος του κεκτημένου και θα ήταν ευρωπαϊκό δίκαιο. Εάν η θέση είναι πως η Τουρκία ήταν και θα είναι εσαεί αναξιόπιστη και ότι δεν πρόκειται σε καμιά περίπτωση να σεβαστεί την υπογραφή της, τότε γιατί ήταν και παραμένει στόχος η λύση με συνομιλίες;
Εστω ότι η Τουρκία αρνείται να εφαρμόσει τη λύση. Με ειλικρινή και αξιόπιστη πολιτική εκ μέρους των Ελληνοκυπρίων, θα υπήρχε η δυνατότητα κοινής αντίδρασης με τους Τουρκοκύπριους που ήταν ακόμη στους δρόμους. Εκτός κι αν οι Τουρκοκύπριοι θεωρούνται εκ προοιμίου άβουλα όργανα της Τουρκίας, οπότε γιατί επιδιώκεται λύση ομοσπονδίας και γιατί έγινε αποδεκτή η πολιτική ισότητα με τα «όργανα» της Τουρκίας, όπως προβλέπει η τελευταία συμφωνία της 8ης Ιουλίου;
3 Νομιμοποιούσε την παραμονή των στρατευμάτων
Η παραμονή μικρού αριθμού στρατευμάτων (650 Τούρκοι και 950 Ελληνες, ακριβώς όπως προνοούσε η Ζυρίχη) ήταν μία από τις σοβαρότερες αγκυλώσεις του σχεδίου. Στις πρώτες εκδοχές του σχεδίου προβλεπόταν πλήρης αποχώρηση σε 20 χρόνια ή μετά την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε., όποιο από τα δύο συνέβαινε πρώτο.
Συνεπώς, η πλήρης αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων, καθώς και η σύντμηση των χρονοδιαγραμμάτων αποχώρησης ήταν απόλυτα ρεαλιστικοί στόχοι. Το ότι στην πτυχή του αυτή το σχέδιο έγινε χειρότερο, οφείλεται και στη διαπραγματευτική αδυναμία της ελληνοκυπριακής πλευράς. Οπως αναφέρει ο γενικός γραμματέας, «ήταν δυνατό να ικανοποιηθούν και άλλες ελληνοκυπριακές ανησυχίες, εάν η ελληνοκυπριακή πλευρά ήταν πιο πρόθυμη να εμπλακεί σε πάρε-δώσε και να θέσει κατά προτεραιότητα τους στόχους της».
Η ηγεσία των Ελληνοκυπρίων δεν ζήτησε καν την πλήρη απαλλαγή της Κύπρου από τα τουρκικά στρατεύματα, ως ένα από τα ανταλλάγματα που θα μπορούσε να διεκδικήσει για να προσυπογράψει ένα σχέδιο υπέρ του οποίου είχε δεσμευτεί πολιτικά.
4 Εδινε δικαιώματα στους έποικους
Ο εποικισμός είναι ίσως η σοβαρότερη πτυχή του Κυπριακού. Ποτέ στην Ιστορία δεν υπήρξε πλήρης αποκατάσταση της δικαιοσύνης ύστερα από εποικισμό περιοχών ως συνέπεια πολεμικών επιχειρήσεων.
Το σχέδιο έδινε τη δυνατότητα βελτίωσης της κατάστασης με περιορισμούς στους αριθμούς αυτών που θα αποκτούσαν την υπηκοότητα. Οι Τούρκοι είχαν τη δυνατότητα να υποβάλουν κατάλογο 45.000 ονομάτων που θα έπαιρναν την υπηκοότητα. Σύμφωνα με τα στοιχεία των Η.Ε., δεν μπόρεσαν να συμπληρώσουν τον αριθμό αυτόν και δήλωσαν λιγότερους.
Το πιο σημαντικό ήταν ότι θα έκλεινε η πόρτα για περαιτέρω εποικισμό. Εστω και με την παρουσία των εποίκων, η αναλογία πληθυσμού, λόγω της μετανάστευσης των Τουρκοκυπρίων, ήταν κοντά σ’ αυτήν του ’60, δηλαδή (80-20). Σήμερα ο ντε φάκτο πληθυσμός είναι ήδη 75-25. Με το ρυθμό αύξησης των εποίκων και την υπεργεννητικότητα, η Κύπρος βρίσκεται υπό σοβαρό δημογραφικό κίνδυνο.
5 Οι πρόσφυγες θα έχαναν τις περιουσίες τους
Οι μισοί από τις 160.000 πρόσφυγες του 1974, οι οποίοι κατοικούσαν στα εδάφη που θα επιστρέφονταν, θα αποκτούσαν εξ ολοκλήρου τις περιουσίες τους. Για τους υπόλοιπους το σχέδιο Ανάν επανέφερε, επί της αρχής, τις περιουσίες εκεί που ήταν το 1974. Υστερα άρχιζε η αναδιανομή με διάφορα περίπλοκα κριτήρια. Πολλές από αυτές τις περιουσίες αναμφίβολα δεν θα επιστρέφονταν και θα ανταλλάσσονταν με τουρκοκυπριακές στο Νότο ή θα αποζημιώνονταν. Στην τελική εκδοχή του σχεδίου υπήρχε η ρήτρα για την επιστροφή τουλάχιστον του 1/3 των περιουσιών.
Οταν κατατέθηκε το σχέδιο, το 2002, με εξαίρεση μερικές περιοχές, οι περιουσίες ήταν όπως τις άφησαν πίσω τους οι Ελληνοκύπριοι το 1974. Σήμερα τα κατεχόμενα είναι αγνώριστα.
Σύμφωνα με το σχέδιο, όταν το κατά κεφαλήν εισόδημα των Τουρκοκυπρίων θα έφτανε το 85% εκείνου των Ελληνοκυπρίων, θα καταργούνταν όλοι οι περιορισμοί στην απόκτηση και εκμετάλλευση περιουσίας. Σήμερα, χωρίς λύση, ξεπέρασε το 50%. Με το ρυθμό ανάπτυξης που θα πρόσφερε η λύση η εξισορρόπηση ήταν ζήτημα μερικών μόνο χρόνων, οπόταν θα καταργούνταν όλες οι παρεκκλίσεις. Οι Ελληνοκύπριοι που έχουν την εμπειρία και τα κεφάλαια θα ανέπτυσσαν τουριστικά τα κατεχόμενα και η ενιαία οικονομία, εντός της Ε.Ε., θα επανένωνε ουσιαστικά τη χώρα.
Σήμερα, όχι μόνο ο κόσμος έχασε συνολικά τις περιουσίες του, αλλά τα κατεχόμενα αναπτύσσονται από Τούρκους, Εβραίους και Βρετανούς επιχειρηματίες και μάλιστα κατά τρόπο ανταγωνιστικό προς την κυπριακή τουριστική βιομηχανία.
1 Τα έδινε όλα στην Τουρκία
Η θέση της διεθνούς κοινότητας, στο σύνολό της, ήταν πως το σχέδιο Ανάν αποτελούσε μοναδική βάση λύσης του Κυπριακού:
* Αυτή είναι η θέση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Η.Ε. (ψήφισμα 1475).
* Την ίδια θέση υιοθέτησαν και τα 15 κράτη-μέλη της Ε.Ε. σε τέσσερις διαδοχικές συνόδους κορυφής.
* Την άποψη της Ευρώπης ασπάστηκε απερίφραστα και ο Τ. Παπαδόπουλος. Σχολιάζοντας την αναφορά για την Κύπρο στα συμπεράσματα του Συμβουλίου των Βρυξελλών, δήλωσε (12/12/2003) πως «μας βρίσκει απόλυτα ικανοποιημένους διότι υιοθετεί τη θέση της κυπριακής κυβέρνησης ότι το σχέδιο Ανάν θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση για συνομιλίες με στόχο την επίλυση του Κυπριακού».
* Ο Τ. Παπαδόπουλος δεσμεύτηκε ρητά ενώπιον του γενικού γραμματέα ότι θα αποδεχόταν το σχέδιό του με μικρές αλλαγές και πίεζε τον Κόφι Ανάν για λύση πριν από την 1η Μαΐου.
Η άποψη της κυπριακής κυβέρνησης που εμπεδώθηκε και στην κοινή γνώμη ότι όλος ο κόσμος έκανε λάθος εκτιμήσεις και ότι η όλη διαδικασία ήταν μια συνωμοσία για να παραδοθεί η Κύπρος στην Τουρκία είναι μεταγενέστερη εξέλιξη.
2 Η Τουρκία δεν θα το εφάρμοζε
Από τη στιγμή που η Τουρκία αρνείται να εφαρμόσει το πρωτόκολλο τίθεται υπό κρίση η αξιοπιστία της και διατυπώνεται η θέση πως έτσι κι αλλιώς δεν θα εφάρμοζε το σχέδιο.
Η εφαρμογή της λύσης ήταν εγγυημένη από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Επίσης, η νέα τάξη πραγμάτων θα γινόταν μέρος του κεκτημένου και θα ήταν ευρωπαϊκό δίκαιο. Εάν η θέση είναι πως η Τουρκία ήταν και θα είναι εσαεί αναξιόπιστη και ότι δεν πρόκειται σε καμιά περίπτωση να σεβαστεί την υπογραφή της, τότε γιατί ήταν και παραμένει στόχος η λύση με συνομιλίες;
Εστω ότι η Τουρκία αρνείται να εφαρμόσει τη λύση. Με ειλικρινή και αξιόπιστη πολιτική εκ μέρους των Ελληνοκυπρίων, θα υπήρχε η δυνατότητα κοινής αντίδρασης με τους Τουρκοκύπριους που ήταν ακόμη στους δρόμους. Εκτός κι αν οι Τουρκοκύπριοι θεωρούνται εκ προοιμίου άβουλα όργανα της Τουρκίας, οπότε γιατί επιδιώκεται λύση ομοσπονδίας και γιατί έγινε αποδεκτή η πολιτική ισότητα με τα «όργανα» της Τουρκίας, όπως προβλέπει η τελευταία συμφωνία της 8ης Ιουλίου;
3 Νομιμοποιούσε την παραμονή των στρατευμάτων
Η παραμονή μικρού αριθμού στρατευμάτων (650 Τούρκοι και 950 Ελληνες, ακριβώς όπως προνοούσε η Ζυρίχη) ήταν μία από τις σοβαρότερες αγκυλώσεις του σχεδίου. Στις πρώτες εκδοχές του σχεδίου προβλεπόταν πλήρης αποχώρηση σε 20 χρόνια ή μετά την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε., όποιο από τα δύο συνέβαινε πρώτο.
Συνεπώς, η πλήρης αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων, καθώς και η σύντμηση των χρονοδιαγραμμάτων αποχώρησης ήταν απόλυτα ρεαλιστικοί στόχοι. Το ότι στην πτυχή του αυτή το σχέδιο έγινε χειρότερο, οφείλεται και στη διαπραγματευτική αδυναμία της ελληνοκυπριακής πλευράς. Οπως αναφέρει ο γενικός γραμματέας, «ήταν δυνατό να ικανοποιηθούν και άλλες ελληνοκυπριακές ανησυχίες, εάν η ελληνοκυπριακή πλευρά ήταν πιο πρόθυμη να εμπλακεί σε πάρε-δώσε και να θέσει κατά προτεραιότητα τους στόχους της».
Η ηγεσία των Ελληνοκυπρίων δεν ζήτησε καν την πλήρη απαλλαγή της Κύπρου από τα τουρκικά στρατεύματα, ως ένα από τα ανταλλάγματα που θα μπορούσε να διεκδικήσει για να προσυπογράψει ένα σχέδιο υπέρ του οποίου είχε δεσμευτεί πολιτικά.
4 Εδινε δικαιώματα στους έποικους
Ο εποικισμός είναι ίσως η σοβαρότερη πτυχή του Κυπριακού. Ποτέ στην Ιστορία δεν υπήρξε πλήρης αποκατάσταση της δικαιοσύνης ύστερα από εποικισμό περιοχών ως συνέπεια πολεμικών επιχειρήσεων.
Το σχέδιο έδινε τη δυνατότητα βελτίωσης της κατάστασης με περιορισμούς στους αριθμούς αυτών που θα αποκτούσαν την υπηκοότητα. Οι Τούρκοι είχαν τη δυνατότητα να υποβάλουν κατάλογο 45.000 ονομάτων που θα έπαιρναν την υπηκοότητα. Σύμφωνα με τα στοιχεία των Η.Ε., δεν μπόρεσαν να συμπληρώσουν τον αριθμό αυτόν και δήλωσαν λιγότερους.
Το πιο σημαντικό ήταν ότι θα έκλεινε η πόρτα για περαιτέρω εποικισμό. Εστω και με την παρουσία των εποίκων, η αναλογία πληθυσμού, λόγω της μετανάστευσης των Τουρκοκυπρίων, ήταν κοντά σ’ αυτήν του ’60, δηλαδή (80-20). Σήμερα ο ντε φάκτο πληθυσμός είναι ήδη 75-25. Με το ρυθμό αύξησης των εποίκων και την υπεργεννητικότητα, η Κύπρος βρίσκεται υπό σοβαρό δημογραφικό κίνδυνο.
5 Οι πρόσφυγες θα έχαναν τις περιουσίες τους
Οι μισοί από τις 160.000 πρόσφυγες του 1974, οι οποίοι κατοικούσαν στα εδάφη που θα επιστρέφονταν, θα αποκτούσαν εξ ολοκλήρου τις περιουσίες τους. Για τους υπόλοιπους το σχέδιο Ανάν επανέφερε, επί της αρχής, τις περιουσίες εκεί που ήταν το 1974. Υστερα άρχιζε η αναδιανομή με διάφορα περίπλοκα κριτήρια. Πολλές από αυτές τις περιουσίες αναμφίβολα δεν θα επιστρέφονταν και θα ανταλλάσσονταν με τουρκοκυπριακές στο Νότο ή θα αποζημιώνονταν. Στην τελική εκδοχή του σχεδίου υπήρχε η ρήτρα για την επιστροφή τουλάχιστον του 1/3 των περιουσιών.
Οταν κατατέθηκε το σχέδιο, το 2002, με εξαίρεση μερικές περιοχές, οι περιουσίες ήταν όπως τις άφησαν πίσω τους οι Ελληνοκύπριοι το 1974. Σήμερα τα κατεχόμενα είναι αγνώριστα.
Σύμφωνα με το σχέδιο, όταν το κατά κεφαλήν εισόδημα των Τουρκοκυπρίων θα έφτανε το 85% εκείνου των Ελληνοκυπρίων, θα καταργούνταν όλοι οι περιορισμοί στην απόκτηση και εκμετάλλευση περιουσίας. Σήμερα, χωρίς λύση, ξεπέρασε το 50%. Με το ρυθμό ανάπτυξης που θα πρόσφερε η λύση η εξισορρόπηση ήταν ζήτημα μερικών μόνο χρόνων, οπόταν θα καταργούνταν όλες οι παρεκκλίσεις. Οι Ελληνοκύπριοι που έχουν την εμπειρία και τα κεφάλαια θα ανέπτυσσαν τουριστικά τα κατεχόμενα και η ενιαία οικονομία, εντός της Ε.Ε., θα επανένωνε ουσιαστικά τη χώρα.
Σήμερα, όχι μόνο ο κόσμος έχασε συνολικά τις περιουσίες του, αλλά τα κατεχόμενα αναπτύσσονται από Τούρκους, Εβραίους και Βρετανούς επιχειρηματίες και μάλιστα κατά τρόπο ανταγωνιστικό προς την κυπριακή τουριστική βιομηχανία.
