Οι ιδέες της παγκόσμιας συνεργασίας
Κώστας Καλλίτσης, Η Καθημερινή, Δημοσιευμένο: 2021-09-05
Αυτοί που αποφασίζουν για τις τύχες του κόσμου, περίτρανα μας έχουν δείξει τη συλλογική τους ανικανότητα να διευθύνουν τον παγκοσμιοποιημένο και διασυνδεδεμένο κόσμο που εκείνοι δημιούργησαν, έγραφε ο Ανταμ Τουζ, καθηγητής Οικονομικής Ιστορίας στο Κολούμπια, στους «Τάιμς της Νέας Υόρκης», την Τετάρτη. Αν η κρίση COVID δεν είναι παρά ένα τεστ για τα μελλούμενα –έγραψε– τότε θα πρέπει να ανησυχούμε. Γιατί, παρά το ιστορικό επίτευγμα της επιστήμης να βρει εμβόλιο μέσα σε πολύ λίγους μήνες, τα πολιτικά συστήματα και οι ηγεσίες αδυνατούν να σταματήσουν την προέλαση του ιού.
Μια πανδημία που θα μπορούσε σε μεγάλο βαθμό να κατασταλεί, αν η παγκόσμια κοινότητα είχε συντονιστεί και είχε επιβληθεί lockdown λίγων εβδομάδων στο πρώτο τρίμηνο του 2020, σαρώνει, με τους θανάτους να έχουν ξεπεράσει τα 4,5 εκατ. Και ο εθνικισμός των εμβολίων δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για νέες παραλλαγές COVID-19 με πολλαπλές μεταλλάξεις στις φτωχότερες χώρες. Ως γνωστόν, η παραλλαγή «Δ» ήρθε από την Ινδία, η νεότερη «Μ» από την Κολομβία, η επόμενη θα έρθει από κάποια από τις 50 χώρες που για κάθε 100 κατοίκους διαθέτουν 50-10 δόσεις ή από την Αφρική, όπου μόνο 2 στους 100 έχουν πετύχει να εμβολιαστούν.
Θα πρέπει να ανησυχούμε ιδιαίτερα, δε, αν κρίνουμε από τη διαχείριση που έχουν κάνει αυτοί που αποφασίζουν για τις τύχες του κόσμου στο μείζον θέμα της κλιματικής κρίσης.
Από τότε που επισήμως διαπιστώθηκαν οι ανθρωπογενείς επιπτώσεις στο κλίμα, στη Σύνοδο του Ρίο (1992), η κρίση οξύνεται, τα ακραία καιρικά φαινόμενα διαδέχονται και αλληλοτροφοδοτούν το ένα το άλλο, ενώ οι ηγεσίες του κόσμου περιοδεύουν από συνδιάσκεψη σε συνδιάσκεψη, με ντοκουμέντα γεμάτα διαπιστώσεις και φακέλους με ιδέες ενδιαφέρουσες, χρήσιμες, σωστές, που όμως δεν είναι δεσμευτικές – ήτοι, 30 χρόνια φαγούρα. Με ηγεσίες που έχουν βραχυπρόθεσμους στόχους, κράτη που γοητεύονται από την ιδέα του free-riding (να απολαμβάνουν τα οφέλη ενός παγκόσμιου δημόσιου αγαθού χωρίς να συμμετέχουν στο κόστος του) και διεθνείς οργανισμούς αποδυναμωμένους (καθώς ο κόσμος αλλάζει, αλλά αυτοί μένουν ίδιοι), δύσκολα θα βρεθεί κάποιος να πει ότι η απαισιοδοξία του διάσημου Βρετανού ιστορικού είναι αδικαιολόγητη.
Στις αρχές του αιώνα, ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων, οι εθνικισμοί και η πρώτη οικονομική κρίση του διεθνοποιημένου καπιταλισμού, το κραχ του 2008 ήταν χαρακτηριστικά που παρέπεμπαν στον περασμένο αιώνα. Στην κρίση COVID-19 συνδυάστηκαν όλα τα προηγούμενα με την επέλαση ενός ιού, μιας πανδημίας. Και όλα αυτά συνεχίζονται σε συνθήκες οξυνόμενης κλιματικής κρίσης.
Στο δίλημμα του φυλακισμένου, τη στρατηγική κατάσταση στην οποία οι πρωταγωνιστές έχουν κίνητρα να βελτιώσουν τη θέση τους σε βάρος των άλλων, το αποτέλεσμα είναι να χειροτερεύει η θέση όλων. Αυτό έγινε και συνεχίζει να γίνεται στην πράξη, στην περίπτωση της πανδημίας. Αυτό είναι η κυρίαρχη πρακτική και στην περίπτωση της κλιματικής κρίσης. Τέτοιες συμπεριφορές είναι αδιέξοδες. Θα ήταν χρήσιμο να ξαναθυμηθούμε τις μεγάλες ιδέες για την παγκόσμια συνεργασία που κυριάρχησαν μετά τη φρίκη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και γέννησαν όλο το σύστημα των παγκόσμιων οργανισμών στις βασικές σφαίρες πολιτικής, οικονομίας και υγείας. Δείχνουν τον δρόμο.
Μια πανδημία που θα μπορούσε σε μεγάλο βαθμό να κατασταλεί, αν η παγκόσμια κοινότητα είχε συντονιστεί και είχε επιβληθεί lockdown λίγων εβδομάδων στο πρώτο τρίμηνο του 2020, σαρώνει, με τους θανάτους να έχουν ξεπεράσει τα 4,5 εκατ. Και ο εθνικισμός των εμβολίων δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για νέες παραλλαγές COVID-19 με πολλαπλές μεταλλάξεις στις φτωχότερες χώρες. Ως γνωστόν, η παραλλαγή «Δ» ήρθε από την Ινδία, η νεότερη «Μ» από την Κολομβία, η επόμενη θα έρθει από κάποια από τις 50 χώρες που για κάθε 100 κατοίκους διαθέτουν 50-10 δόσεις ή από την Αφρική, όπου μόνο 2 στους 100 έχουν πετύχει να εμβολιαστούν.
Θα πρέπει να ανησυχούμε ιδιαίτερα, δε, αν κρίνουμε από τη διαχείριση που έχουν κάνει αυτοί που αποφασίζουν για τις τύχες του κόσμου στο μείζον θέμα της κλιματικής κρίσης.
Από τότε που επισήμως διαπιστώθηκαν οι ανθρωπογενείς επιπτώσεις στο κλίμα, στη Σύνοδο του Ρίο (1992), η κρίση οξύνεται, τα ακραία καιρικά φαινόμενα διαδέχονται και αλληλοτροφοδοτούν το ένα το άλλο, ενώ οι ηγεσίες του κόσμου περιοδεύουν από συνδιάσκεψη σε συνδιάσκεψη, με ντοκουμέντα γεμάτα διαπιστώσεις και φακέλους με ιδέες ενδιαφέρουσες, χρήσιμες, σωστές, που όμως δεν είναι δεσμευτικές – ήτοι, 30 χρόνια φαγούρα. Με ηγεσίες που έχουν βραχυπρόθεσμους στόχους, κράτη που γοητεύονται από την ιδέα του free-riding (να απολαμβάνουν τα οφέλη ενός παγκόσμιου δημόσιου αγαθού χωρίς να συμμετέχουν στο κόστος του) και διεθνείς οργανισμούς αποδυναμωμένους (καθώς ο κόσμος αλλάζει, αλλά αυτοί μένουν ίδιοι), δύσκολα θα βρεθεί κάποιος να πει ότι η απαισιοδοξία του διάσημου Βρετανού ιστορικού είναι αδικαιολόγητη.
Στις αρχές του αιώνα, ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων, οι εθνικισμοί και η πρώτη οικονομική κρίση του διεθνοποιημένου καπιταλισμού, το κραχ του 2008 ήταν χαρακτηριστικά που παρέπεμπαν στον περασμένο αιώνα. Στην κρίση COVID-19 συνδυάστηκαν όλα τα προηγούμενα με την επέλαση ενός ιού, μιας πανδημίας. Και όλα αυτά συνεχίζονται σε συνθήκες οξυνόμενης κλιματικής κρίσης.
Στο δίλημμα του φυλακισμένου, τη στρατηγική κατάσταση στην οποία οι πρωταγωνιστές έχουν κίνητρα να βελτιώσουν τη θέση τους σε βάρος των άλλων, το αποτέλεσμα είναι να χειροτερεύει η θέση όλων. Αυτό έγινε και συνεχίζει να γίνεται στην πράξη, στην περίπτωση της πανδημίας. Αυτό είναι η κυρίαρχη πρακτική και στην περίπτωση της κλιματικής κρίσης. Τέτοιες συμπεριφορές είναι αδιέξοδες. Θα ήταν χρήσιμο να ξαναθυμηθούμε τις μεγάλες ιδέες για την παγκόσμια συνεργασία που κυριάρχησαν μετά τη φρίκη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και γέννησαν όλο το σύστημα των παγκόσμιων οργανισμών στις βασικές σφαίρες πολιτικής, οικονομίας και υγείας. Δείχνουν τον δρόμο.
