Αποτελεί κοινό τόπο ότι το SPD υπέστη μια καταστροφική ήττα την Κυριακή στην Βαυαρία. Το ερώτημα που προκύπτει για εμάς είναι αν είναι μια Γερμανική - και μάλιστα βαυαρική - ιδιαιτερότητα η αν προσφέρεται για εξαγωγή ευρύτερων συμπερασμάτων για την επίκαιρη συζήτηση που έχει ανοίξει και στην χώρα μας για τις μετεκλογικές συνεργασίες στον προοδευτικό χώρο.

Ας ξεκινήσουμε από τα αποτελέσματα: Η συντηρητική παράταξη στράφηκε προς τα δεξιά. Τις απώλειες των Χριστιανοκοινωνιστών ( εταίρου των Χριστινοδημοκρατών της Μέρκελ, με πιο συντηρητικές θέσεις) καρπώθηκε το ακροδεξιό κόμμα «Εναλλακτική για την Γερμανία» AfD.

Ο Ζαν Πιζανί-Φερί («Τα Νέα», 12.9.2018) ισχυρίζεται ότι ενώ ανέκαθεν η πολιτική της Ευρώπης διαρθρωνόταν με βάση τη διάκριση Αριστερά – Δεξιά, σε αρκετές χώρες σήμερα αυτή δεν χαρακτηρίζει την πολιτική σκηνή. Είναι αλήθεια πως θα δυσκολευτεί ιδιαίτερα κανείς αν ψάξει να βρει μεγάλες προγραμματικές διαφορές, για παράδειγμα, μεταξύ των σουηδών σοσιαλδημοκρατών και του κόμματος των κεντροδεξιών μετριοπαθών ή των γερμανών σοσιαλδημοκρατών από τους χριστιανοδημοκράτες και γενικότερα μεταξύ των κομμάτων των πάλαι ποτέ δύο πανίσχυρων πόλων: της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας και της Κεντροδεξιάς.

Οταν διαβάζουμε τα κείμενα των άλλων είναι σαν να βλέπουμε τον κόσμο με τα δικά τους μάτια. Κι αυτή η αίσθηση επιτείνεται όποτε συμβαίνει να ξέρουμε το αντικείμενο ή τουλάχιστον να το έχουμε ζήσει από πιο κοντά. Κάτι τέτοιες σκέψεις μού πέρασαν από το μυαλό με αφορμή το πώς σχολιάστηκε στην Ελλάδα η εντυπωσιακή εμφάνιση του Κόρμπιν στο ετήσιο συνέδριο των Βρετανών Εργατικών και η προοπτική να κερδίσουν τις επόμενες εκλογές.

Βάζοντας κατά μέρος λίγα σχόλια που προσπάθησαν να αναλύσουν ψύχραιμα το φαινόμενο Κόρμπιν, τα υπόλοιπα τα βρήκα από άστοχα μέχρι τερατώδη.

Η πιο συχνά συναντώμενη ερμηνεία των συνεχόμενων ηττών της σοσιαλδημοκρατίας είναι πως αυτή «δεν είναι αρκετά αριστερή, υποχώρησε στον νεοφιλελευθερισμό, στο κεφάλαιο, στη γραφειοκρατία των Βρυξελλών, στους Γερμανούς, στους Αμερικανούς» και ποιος ξέρει πού αλλού. Μια τέτοια «ερμηνεία» πλεονεκτεί γιατί είναι απλούστατη και επιδερμική. Απόρροια μιας «οκνηρής σκέψης». Αποτέλεσμα μιας τέτοιας ερμηνείας είναι και η πρόταση του πρόεδρου της ευρωομάδας των Σοσιαλιστών και Σοσιαλδημοκρατών κ. Ούντο Μπούλμαν για τη συγκρότηση μιας «προοδευτικής συμμαχίας» μεταξύ σοσιαλδημοκρατών και ριζοσπαστών αριστερών για να αντιμετωπίσουν από κοινού «τη Δεξιά και την Ακροδεξιά».

Το ερώτημα που έθεσε η εφημερίδα που μας φιλοξενεί ήταν ένα από αυτά που με απασχόλησαν ιδιαίτερα στο πρόσφατο βιβλίο μου «Ποια Αριστερά;» (εκδόσεις Πόλις, 2017). Το συμπέρασμά μου, έπειτα από έντονο και αναστοχαστικό προβληματισμό, είναι ότι για τον ευρωπαϊκό χώρο το μέλλον της σοσιαλδημοκρατίας δεν μπορεί να ιδωθεί μεμονωμένα. Περνάει μέσα από τη συνολικότερη αναδιάταξη του προοδευτικού χώρου, που θα αποβλέπει στη σταδιακή οικοδόμηση μιας Νέας – πλουραλιστικής, δημοκρατικής και ρηξικέλευθης – Αριστεράς, η οποία μάλιστα πρέπει να οργανωθεί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο

Πριν από τη Σουηδία ήταν η Ιταλία, πιο πριν η Δανία, η Γερμανία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, και πάνω απ’ όλα οι ΗΠΑ. Κατά τα φαινόμενα, έπεται συνέχεια. Η ενίσχυση της Ακροδεξιάς σπέρνει τον τρόμο, αλλά δεν αποτελεί πλέον είδηση.

Τον τελευταίο καιρό έχω διαβάσει αναλύσεις επί αναλύσεων για το πώς φτάσαμε μέχρι εδώ. Η οικονομική κρίση που έφερε ανεργία και λιτότητα, η διάχυτη παραδοχή πως το ισχύον είναι μονόδρομος, η βαθμιαία παρακμή των παλιών ιδεολογικών παρατάξεων, η αίσθηση ότι δεν ελέγχουμε το τι μας συμβαίνει κ.ο.κ. Διαφορετικές, γόνιμες και συγκλίνουσες οπτικές γωνίες, πράγμα που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι καμία απ’ αυτές δεν είναι από μόνη της η ορθή διάγνωση.

Κάποιοι, ενώ αρνούνται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ σοσιαλδημοκρατικοποιείται, δεν «διστάζουν» να τον κατατάξουν στις δυνάμεις της προόδου. Από εδώ και το εύκολο συμπέρασμα. Αφού δεν υπάρχει δυνατότητα συνεργασίας με τον «σοσιαλδημοκράτη» ΣΥΡΙΖΑ, μήπως να «τα βρούμε» με τον «προοδευτικό» ΣΥΡΙΖΑ; Θεωρώ αυτή την άποψη πολύ πιο «πονηρή» από αυτήν τής με το ζόρι σοσιαλδημοκρατικοποίησής του. Πίσω από τη θεωρία του «προοδευτικού» ΣΥΡΙΖΑ κρύβονται οι προσδοκίες όλων όσοι ελπίζουν να τον κρατήσουν και μετεκλογικά στο κυβερνητικό κάδρο.

Όλο και πιο συχνά τον τελευταίο καιρό ανοίγει η συζήτηση για τη Μεταμνημονιακή περίοδο. Η Κυβέρνηση μιλάει για «καθαρή έξοδο» πιστεύοντας πως το αφήγημα της λήξης της δανειακής σύμβασης και των βαθμών ελευθερίας που αφήνει θα σκεπάσει τις δυσβάσταχτες υποχρεώσεις και μέτρα που ήδη έχουν αναληφθεί με το μεσοπρόθεσμο και καλύπτουν τη περίοδο 2018-2022.

Τα υπερπλεονάσματα που ανακοινώθηκαν με κορύφωση το 5,2% του 2022 δείχνουν καθαρά την επιδίωξη της Κυβέρνησης να συνεχίσει τον αγαπημένο της δρόμο της υπερφορολόγησης για να έχει μετά να μοιράζει Χριστουγεννιάτικα «δώρα» και να κρατά έτσι σε ομηρία ολόκληρες κατηγορίες πολιτών που στενάζουν από την καθημερινότητα.

Η πραγματική συζήτηση δεν θα έπρεπε να είναι αν ο ΣΥΡΙΖΑ θα γίνει σοσιαλδημοκρατία, αλλά τι είναι αυτό που σπρώχνει την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία να γίνεται ΣΥΡΙΖΑ. Τι συμβαίνει και ο κ. Ούντο Μπούλμαν, συνεχιστής της γραμμής Πιτέλα, σημερινός πρόεδρος των ευρωομάδας των σοσιαλιστών και σοσιαλδημοκρατών, καλεί την ελληνική Κεντροαριστερά να συνεργαστεί με τον ΣΥΡΙΖΑ «για μια προοδευτική κυβέρνηση με προοδευτικές ιδέες»; Τι συμβαίνει και ένας κρατιστής και σχεδόν φανερός αντιευρωπαϊστής όπως ο Κόρμπιν φαντάζει στο μυαλό ορισμένων ως η ελπίδα της σοσιαλδημοκρατίας;

Η πρωθυπουργία του Πέδρο Σάντσεθ στην Ισπανία με τη στήριξη των Ποδέμος υποχρεώνει, πρώτα και κυρίως τις δυνάμεις του ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΑΛΛΑΓΗΣ σε ευρύτερο αναστοχασμό. Αναστοχασμό, δηλαδή, που αφορά στη στόχευσή και τα προτάγματα διακυβέρνησης κάθε χώρας ξεχωριστά, εντός της Ε.Ε. και την κατεύθυνση των πολιτικών συμμαχιών σε μεσοπρόθεσμη προοπτική στην Ελλάδα.

Πριν από λίγες μέρες, ένας πολιτικός της κεντρικής πολιτικής σκηνής που ανήκει στην Κεντροαριστερά με πλησίασε και μου είπε ευθέως ότι στο βιβλίο μου «Η Σοσιαλδημοκρατία σήμερα» (εκδ. Πόλις, 2017) αναφέρομαι σε ιδέες που έχουν πεθάνει. Αυτή δεν είναι μία μεμονωμένη άποψη κάποιων προσώπων, αλλά εντάσσεται σε ένα ευρύτερο ρεύμα για το μέλλον των ιδεών που από τη σκοπιά της πολιτικής γεωγραφίας εντοπίζονται στον χώρο μεταξύ μετριοπαθούς Δεξιάς και ριζοσπαστικής Αριστεράς. Του απάντησα ότι ο θάνατος (ή η αυτοκτονία) της Σοσιαλδημοκρατίας έχει αναγγελθεί δεκάδες φορές τα τελευταία 50 χρόνια, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’60, και έχουν γραφεί ολόκληρες βιβλιοθήκες, αλλά αυτή παραμένει ολοζώντανη,

Στις αρχές του εικοστού αιώνα στην Ευρώπη, αρχή της μαζικοποίησης της πολιτικής, το Κόμμα αποτελούσε έκφραση εκπροσώπησης συγκεκριμένων ταξικών συμφερόντων στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Βεβαίως ο θεσμός του κόμματος αμφισβητήθηκε από την αρχή.

Ο Ρόμπερτ Μίχελς – αρχικά σοσιαλδημοκράτης και στη συνέχεια θιασώτης της «θεωρίας των ελίτ» – σημείωνε από το 1911 ότι στα δημοκρατικά κόμματα οι μεγάλες διαφωνίες διευθετούνται ολοένα λιγότερο δυνάμει γενικών αρχών ή με τα όπλα της καθαρής θεωρίας και γι’ αυτό εκφυλίζονται γοργά σε προσωπικές έριδες. Σήμερα δε η ιδεολογική διαφωνία χαρακτηρίζεται παντού και πάντοτε ως γκρίνια ή εσωστρέφεια.