Αναγκαίες σοσιαλδημοκρατικές υπερβάσεις

Τον τελευταίο καιρό παρατηρείται έντονη κινητικότητα στο χώρο της κεντροαριστεράς. Ιδιαιτέρως μετά την δημιουργία της Δημοκρατικής Συμπαράταξης οι προσπάθειες για την διαμόρφωση μιας σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής πρότασης προς την ελληνική κοινωνία αυξάνουν.

Βέβαια στον μέχρι τώρα διάλογο, ο οποίος δεν είναι συστηματικός, δεν συμμετέχουν όλοι οι σχηματισμοί, που κινούνται στο χώρο της κεντροαριστεράς, όπως είναι το Ποτάμι. Σίγουρα όμως αυτή η κατάσταση θα αλλάξει, όταν οι πολιτικές διεργασίες απομακρυνθούν από την εξάρτηση, που έχουν τα κόμματα από την πολιτική διαδρομή τους στην πραγματικότητα του παρελθόντος και την θέση της οργανωτικής τους αυτοτέλειας, διότι έτσι καλύπτονται πολύ περισσότερες προσωπικές φιλοδοξίες.

Το πιο σημαντικό όμως είναι να απαλλαγούν από τις στατικές θεωρητικές προσεγγίσεις, οι οποίες έχουν ιδεοληπτικές αφετηρίες ή δεν λαμβάνουν υπόψη τους την σύγχρονη ταχύτατα διαφοροποιούμενη πραγματικότητα. Η δυναμική της εξέλιξης με την συμβολή της τεχνολογίας έχει αποκτήσει εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά. Οδηγείται σε ένα τρόπο λειτουργίας, ο οποίος επιδρά στο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης διαφοροποιώντας τόσο τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων όσο και την ζωή τους.

Αυτά τα νέα δεδομένα πρέπει να προσεγγίσουν, να αναλύσουν και να σχεδιάσουν πολιτικές.

Προς το παρόν αυτό δεν γίνεται. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εκδήλωση με θέμα «Σοσιαλδημοκρατία και Ανανεωτική Αριστερά», στην οποία συμμετείχαν στελέχη του ΠΑΣΟΚ, της ΔΗΜΑΡ και Κινήσεων Πολιτών, ενώ στους ομιλητές ήταν και υποψήφιος βουλευτής του Ποταμιού. Κοινά στοιχεία στις εισηγήσεις των προερχόμενων από την Δημοκρατική Συμπαράταξη ομιλητών ήταν η αναγκαιότητα κατάθεσης μιας νέας προγραμματικής πρότασης και σύμπραξης όλων, προκειμένου να γίνει ισχυρός ο προοδευτικός πόλος στη βάση προγραμματικών συμφωνιών, αλλά με διατήρηση της αυτονομίας των συμμετεχόντων.

Όλες οι πλευρές δε διαπιστώνουν, ότι η ισχυρή Κεντροαριστερά είναι εθνική ανάγκη.

Το περιεχόμενο των ομιλιών συντίθεται από γενικόλογες προσεγγίσεις, οι οποίες βασίζονται σε ιδεολογικές αφετηρίες, που αναφέρονται σε συνθήκες του παρελθόντος, όταν η ανθρώπινη οντότητα δεν είχε υποστεί την επίδραση της τεχνολογίας και των νέων δεδομένων, που διαμορφώνει στο επίπεδο του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης.

Επίσης δημιουργείται η εντύπωση, ότι οι έτσι κι αλλιώς γενικόλογες απόψεις, που εκφράζονται, σε αρκετές περιπτώσεις δεν στηρίζονται σε ρεαλιστικές βάσεις, αλλά αγνοούν τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης στις τοπικές κοινωνίες και την εξάρτηση της εθνικής πολιτικής από πλανητικής εμβέλειας συσχετισμούς δύναμης και εξελίξεις.

Στο μέτρο βέβαια που η κεντροαριστερή πολιτική σκέψη δεν συμβαδίζει με την σύγχρονη πραγματικότητα, ενώ δεν αξιοποιούνται επιστημονικά μεθοδολογικά εργαλεία για την προσέγγιση, ανάλυση και κατανόηση της, η έκφραση απόψεων για εθνική ανάγκη να υπάρξει ισχυρή Κεντροαριστερά, δεν έχει προοπτική πολιτικής ευδοκίμησης.

Και αυτό δεν αφορά μόνο στην Σοσιαλδημοκρατία ή με διαφορετική διατύπωση Κεντροαριστερά, αλλά στο σύνολο του πολιτικού συστήματος. Πρέπει να απαλλαγεί από την στατική θεώρηση της πραγματικότητας και να προηγηθεί της δυναμικής της εξέλιξης, ώστε να μπορεί να σχεδιάσει το μέλλον. Αυτό δεν μπορεί να γίνει με ιδεοληπτικού χαρακτήρα εμμονές, αλλά με επιστημονική ανάλυση των δεδομένων της πραγματικότητας στη δυναμική προβολή της στο χρόνο. Μόνο τότε θα μπορέσει η πολιτική να ελέγχει την κινητήρια δύναμη της πλανητικής εξέλιξης, η οποία ασύδοτη δρομολογεί τις πορείες των κοινωνιών και δεν είναι άλλη από το οικονομικό σύστημα.

Αυτό έχει κατανοήσει, για παράδειγμα, την μεγάλη σημασία της τεχνολογίας και ιδιαιτέρως της ψηφιακής όχι μόνο για την μεγιστοποίηση του κέρδους, αλλά και για την διαμόρφωση των συνθηκών στα διάφορα κοινωνικά συστήματα και του ελέγχου της δυναμικής, που αναπτύσσεται.

Πολύ ενδιαφέρουσα, ως παράδειγμα, είναι η συνεχώς αυξανόμενη αξιοποίηση του Cloud Computing από διάφορες εταιρείες σε παγκόσμιο επίπεδο και οι επιπτώσεις στην διαμόρφωση των συνθηκών στον τομέα της εργασίας. Κατ’ αρχήν το Cloud Computing είναι η πρακτική της χρησιμοποίησης ενός δικτύου απομακρυσμένων (στα σύννεφα με την μεταφορική έννοια) διακομιστών, το οποίο φιλοξενείται στο διαδίκτυο, για την αποθήκευση, διαχείριση και επεξεργασία δεδομένων, αντί για έναν τοπικό διακομιστή ή έναν προσωπικό υπολογιστή.

Το Cloud Computing αποδεσμεύει τον εργαζόμενο, ο οποίος αξιοποιεί αυτή την πρακτική, από την υποχρέωση της φυσικής παρουσίας σε συγκεκριμένο τόπο εργασίας. Μπορεί σε οποιοδήποτε μέρος και χωρίς χρονικό περιορισμό να διεκπεραιώνει την εργασία του προς όφελος της εταιρείας, στην οποία απασχολείται. Η εταιρεία δε μπορεί να έχει την έδρα της σε φορολογικούς παραδείσους και να απασχολεί την αφρόκρεμα των επιστημόνων σε πλανητικό επίπεδο στον τομέα δραστηριοποίησης της, χωρίς να τους παρέχει και μόνιμο τόπο εργασίας.

Ταυτοχρόνως διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις για την οικοδόμηση μιας διαφορετικής εργασιακής συνείδησης στον εργαζόμενο, η οποία δεν συνδέεται με την τοπική κοινωνία αναφοράς του.

Η εργασία, σε αυτή την περίπτωση, έχει εντελώς διαφορετικά ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά από αυτά, που έχει τώρα και της προσδίδουν και κοινωνικό φορτίο.

Το αποτέλεσμα της εργασιακής δραστηριοποίησης αποκτά πολύ ευρύτερη αναφορά αυτής, που μπορεί να έχει στο επίπεδο της τοπικής κοινωνίας, οπότε και η επίδραση του εργασιακού ρόλου στην παραγωγή κοινωνικών αξιών έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά από αυτά, που ισχύουν σήμερα. Ο εργαζόμενος μπορεί να μην μετακινείται από την μικροκλίμακα της τοπικής κοινωνίας αναφοράς του και σε αξιακό και εργασιακό επίπεδο να κινείται στα σύννεφα (μεταφορικά) του Cloud Computing.

Ουσιαστικά με αυτό τον τρόπο ο εργασιακός του ρόλος υποκαθιστά τον κοινωνικό χαρακτήρα και την ανάλογη σύνδεση της εργασίας με την τοπική κοινωνία.

Ποιές θα είναι οι επιπτώσεις στο μοντέλο οργάνωσης (κοινωνικής, πολιτισμικής, εργασιακής, οικονομικής) της τοπικής κοινωνίας; Τι παρενέργειες θα υπάρξουν από το ένα μέρος στην πολιτική λειτουργία ενός ατόμου, το οποίο δεν συνδέεται εργασιακά με την τοπική κοινωνία και από το άλλο στην έκφραση των συμφερόντων των εργαζομένων στο πλαίσιο του συνδικαλισμού; Πως θα μπορέσουν να προωθηθούν πολιτικές για την οικονομική ανάπτυξη, την καταπολέμηση των ανισοτήτων, της ανεργίας, της φτώχειας και της κοινωνικής περιθωριοποίησης;

Αυτά τα ερωτήματα πολλαπλασιάζονται, εάν λάβουμε υπόψη και τις επιπτώσεις στον τομέα της απασχόλησης από την συνεχή διεύρυνση των εργασιακών λειτουργιών, τις οποίες διεκπεραιώνει ο τεχνολογικός εξοπλισμός υποκαθιστώντας τον ανθρώπινο παράγοντα ή επιβάλλοντας την συνεχή επιμόρφωση και κινητικότητα των εργαζομένων, ώστε να μπορούν να καλύπτουν άλλες εργασιακές ανάγκες.

Παράλληλα αυτές οι εξελίξεις διαμορφώνουν συνθήκες μεγάλης ρευστότητας και κινητικότητας στον εργασιακό τομέα, οι οποίες επιδρούν και στην συνοχή της τοπικής κοινωνίας. Η προοπτική της μετακίνησης για εύρεση εργασίας δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την χαλάρωση της σχέσης του ατόμου με αυτήν.

Πως θα απαντήσει σε αυτές και πολλές άλλες προκλήσεις η πολιτική και ιδιαιτέρως η Σοσιαλδημοκρατική ή Κεντροαριστερή πολιτική πρόταση;

Με ιδεοληπτικές εξαγγελίες και γενικόλογο ηθικολογικού χαρακτήρα πολιτικό λόγο, ο οποίος εγγίζει τα όρια του λαϊκισμού, δεν υπάρχει θετικό αποτέλεσμα για την κοινωνία και τους πολίτες. Οι συζητήσεις για την αναγκαιότητα και για αρκετούς εθνική ανάγκη, ύπαρξης ισχυρής Κεντροαριστεράς δεν οδηγούν στην πραγματοποίηση αυτού του στόχου, εάν δεν απαντούν στο ερώτημα για την αναπτυξιακή κατεύθυνση της χώρας. Θα βασίζεται στην τεχνολογία και στην εξωστρεφή λειτουργία ή θα επιστρέψει στο παρελθόν;

Στην όποια επιλογή και αν καταλήξει ο διάλογος, πρέπει να οριοθετεί και τον τρόπο, με τον οποίο η πολιτική θα παίξει τον ρυθμιστικό ρόλο, που της αναλογεί και θα πραγματώσει το κοινωνικό συμφέρον. Αυτό βεβαίως προϋποθέτει, ότι η κοινωνία λειτουργεί ως συλλογικό υποκείμενο. Με τα σημερινά δεδομένα της κοινωνίας του θεάματος δεν καλλιεργείται τέτοια προοπτική.

Πως θα αλλάξει αυτή την κατάσταση η αναμενόμενη σοσιαλδημοκρατική πρόταση;

Η απάντηση ακόμη δεν έχει δοθεί. Εκτός και αν ακολουθώντας τους κήρυκες του λαϊκισμού αναλάβει και αυτή την λειτουργία ο κεντροαριστερός σχηματισμός, ο οποίος αναμένεται να δημιουργηθεί, υποκαθιστώντας την ίδια την κοινωνία. Σε αυτή την περίπτωση όμως θα είχε έναν πολύ ισχυρό ανταγωνιστή (ΣΥΡΙΖΑ), ο οποίος τώρα διαχειρίζεται την κυβερνητική εξουσία και αγωνίζεται για το «λαϊκό συμφέρον».

Σίγουρα οι συνθήκες είναι δύσκολες. Οι απαντήσεις, που πρέπει να δοθούν, είναι ανάγκη να λαμβάνουν υπόψη το ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς της χώρας και την παγκόσμια πραγματικότητα. Οι αλληλεξαρτήσεις των κοινωνιών είναι ισχυρές και δεν είναι εφικτή η παράκαμψη τους. Η πορεία της χώρας εξαρτάται και από την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια δυναμική. Αυτή η σύνθετη πραγματικότητα δεν έχει καταστεί δυνατό να προσεγγισθεί από τον Σοσιαλδημοκρατικό χώρο σε διεθνές επίπεδο, ώστε να διατυπωθεί μια πολιτική πρόταση διαχείρισης της με σοσιαλδημοκρατικά ιδεολογικά χαρακτηριστικά.

Δεν είναι εύκολο εγχείρημα, διότι η πολυπλοκότητα, που χαρακτηρίζει το ευρωπαϊκό και πλανητικό γίγνεσθαι, είναι δύσκολα διαχειρίσιμη πολιτικά και δεν διευκολύνει τον σχεδιασμό της πορείας προς το μέλλον.

Η λήψη πολιτικών αποφάσεων και η εκπόνηση προγραμμάτων προϋποθέτουν την επεξεργασία πολύ περισσότερων και πιο σύνθετων παραμέτρων μιας συνεχώς μετασχηματιζόμενης πραγματικότητας, με αποτέλεσμα ο δείκτης επισφάλειας να είναι αρκετά υψηλός. Η πληθώρα των λανθασμένων παρεμβάσεων σε διεθνές επίπεδο το επιβεβαιώνει. Γι’ αυτό και το παγκόσμιο σύστημα ασφαλείας είναι πολύ ασταθές.

Στην Ελλάδα ο Σοσιαλδημοκρατικός ή Κεντροαριστερός χώρος έχει να αντιμετωπίσει πολύ περισσότερες δυσκολίες και να κάνει πολυδιάστατες υπερβάσεις, οι οποίες άπτονται της πορείας του στο παρελθόν. Μια πορεία, κατά την διάρκεια της οποίας δεν κατόρθωσε να κινηθεί με στρατηγική και μακροπρόθεσμο πολιτικό σχεδιασμό, σύμφωνα με την ιδεολογική του ταυτότητα και τις ανάγκες της πραγματικότητας στη δυναμική προβολή της στο μέλλον.

Γι’ αυτό συνετέλεσε και αυτός στην καθοδική πορεία του τόπου. Η αξιοπιστία του έχει τρωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, ενώ η πλειοψηφία του πολιτικού προσωπικού του χώρου αναπαράγει τις παθογένειες του παρελθόντος.

Μια αξιόπιστη Σοσιαλδημοκρατική επανεκκίνηση προϋποθέτει ριζικές αλλαγές και τομές σε σχέση με την δομή της οργανωτικής της παρουσίας, τον τρόπο σκέψης και πολιτικής λειτουργίας, καθώς και το υπάρχον πολιτικό προσωπικό, το οποίο συνεχίζει να πορεύεται όπως στο παρελθόν.

Ο διαθέσιμος χρόνος όμως για την ωρίμανση των πολιτικών διεργασιών για την πραγμάτωση «της εθνικής ανάγκης να υπάρξει ισχυρή Κεντροαριστερά» δεν είναι απεριόριστος. Οι εξελίξεις επίσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο επιβάλλουν μεγαλύτερη ταχύτητα.

--

Ο Χρίστος Αλεξόπουλος είναι ερευνητής Κοινωνιολόγος