Χαλαρώνουν οι Βρυξέλλες
Ελίζα Παπαδάκη, Κυριακάτικη Αυγή, Δημοσιευμένο: 2006-02-19
Εντυπωσιακή στήριξη στην κυβερνητική οικονομική πολιτική προσφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την έκθεσή της για την αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματος σταθερότητας 2005-2008, η οποία θα δημοσιευθεί επίσημα την Τετάρτη. Με βάση τα ως τώρα διαθέσιμα στοιχεία, η Επιτροπή εκτιμά ότι η Ελλάδα φαίνεται να έχει δρομολογήσει τη διόρθωση του υπερβολικού της ελλείμματος στην προθεσμία του 2006, που είχε θέσει το Συμβούλιο Ecofin. Δεν υποδεικνύει έτσι τη λήψη πρόσθετων μέτρων για φέτος, πέρα από την αυστηρή τήρηση του προϋπολογισμού, όπως θεωρεί ότι συνέβη το 2005.
Αν και πληροφορίες για τον ευνοϊκό χαρακτήρα της έκθεσης που ετοιμαζόταν κυκλοφορούσαν εδώ και αρκετές εβδομάδες, και η αυτοπεποίθηση που εξέπεμπε ο υπουργός Οικονομίας Γιώργος Αλογοσκούφης φαινόταν να τις επιβεβαιώνει, το τελικό κείμενο που διέρρευσε την Παρασκευή όντως εντυπωσιάζει - αρχίζοντας από την εκτίμηση για την αυστηρή τήρηση του περυσινού προϋπολογισμού που βασίζεται στη σύγκριση των προσωρινών ταμειακών στοιχείων του δωδεκαμήνου με τους αναθεωρημένους στόχους στο προσχέδιο του περασμένου Σεπτεμβρίου, και όχι βέβαια με τις προβλέψεις του αρχικού προϋπολογισμού για το 2005, από τις οποίες οι αποκλίσεις είναι τεράστιες. Αλλά εκείνος ο ψηφισμένος στη Βουλή προϋπολογισμός έχει παντελώς λησμονηθεί από την κυβέρνηση, επομένως και από την Επιτροπή.
Στην έκθεση καταγράφεται πάντως ότι η μείωση του ελλείμματος κατά 2,3% του ΑΕΠ το 2005 οφείλεται κατά "πάνω από 2% του ΑΕΠ" στις δημόσιες επενδύσεις, "το κύριο κονδύλι του προϋπολογισμού που συνέβαλε στην προσαρμογή", οι οποίες σύμφωνα με τα ταμειακά στοιχεία του δωδεκαμήνου μειώθηκαν σε ονομαστικούς όρους κατά 21%. Και προστίθεται ότι αυτό έρχεται σε αντιδιαστολή με τον περιορισμένο έλεγχο των δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού, και ιδίως των πρωτογενών, καθώς συνολικά οι δαπάνες του τακτικού μειώθηκαν κατά 0,5% του ΑΕΠ, και από τη μείωση αυτή το 0,4% του ΑΕΠ προήλθε από τους τόκους, ενώ σημειώνεται επίσης μια υστέρηση των εσόδων κατά 0,5% του ΑΕΠ. Αλλά μολονότι μια τέτοια ιδιόμορφη εξέλιξη δεν μπορεί να επαναληφθεί φέτος, οι κίνδυνοι που επισημαίνει η Επιτροπή να μην πραγματοποιηθεί η προβλεπόμενη νέα μείωση του ελλείμματος κατά άλλες 1,7 μονάδες στο 2,6% του ΑΕΠ είναι μόνο τεχνικού χαρακτήρα: μήπως δεν εγκριθούν από τη Eurostat στο σύνολό τους τα εφ’ άπαξ μέτρα ύψους 0,6% του ΑΕΠ που προβλέπει ο προϋπολογισμός, και ιδίως μήπως οι εκκρεμείς ακόμα αναθεωρήσεις από την Eurostat αυξήσουν ακόμα περισσότερο τα ελλείμματα για τα προηγούμενα χρόνια ανεβάζοντας αντίστοιχα την αφετηρία για τη μείωση. Δεν αμφισβητεί έτσι την κυβερνητική πρόβλεψη ότι θα αυξηθούν κατά 0,4% του ΑΕΠ τα έσοδα χάρη σε φορολογικά μέτρα και την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, όπως και ότι οι πρωτογενείς δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού θα περιορισθούν κατά 0,3% του ΑΕΠ, ενώ άλλο 0,4% του ΑΕΠ θα προέλθει από μείωση των τόκων.
Κάποιες επιφυλάξεις ουσίας διατυπώνονται για τις κυβερνητικές προβλέψεις που αναφέρονται στα δύο τελευταία χρόνια του προγράμματος σταθερότητας, το 2007 και το 2008, γίνεται λόγος ακόμα και για τον παράγοντα των εκλογών που συνήθως οδηγεί σε υπερβάσεις δαπανών και τονίζεται η ανάγκη εκμετάλλευσης της ευνοϊκής φάσης του κύκλου που διανύει η ελληνική οικονομία, αλλά δεν επηρεάζουν τη συνολική θετική αξιολόγηση του προγράμματος που εξαίρεται ο "εμπροσθοβαρής" του χαρακτήρας, η επικέντρωση δηλαδή της προσπάθειας προσαρμογής στην αρχή της τετραετίας. Το σύνολο των οικονομικών μέτρων της κυβέρνησης κρίνεται άλλωστε ενδεδειγμένο και σύμφωνο με τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις, συμπεριλαμβανομένων των μειώσεων της φορολογίας. Μόνον η καθυστέρηση της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης επικρίνεται από την Επιτροπή, με την επισήμανση της δημογραφικής προοπτικής της γήρανσης και του υψηλού δημόσιου χρέους - του υψηλότερου στην Ε.Ε., υπενθυμίζει - αλλά και αυτή η πίεση μάλλον διευκολύνει την κυβέρνηση που θέλει να επισπεύσει το διάλογο.
Μια τόσο ευμενής αντιμετώπιση δεν μπορεί να γίνει κατανοητή με τεχνοκρατικούς όρους - για πολύ μικρότερες παραβιάσεις του Συμφώνου Σταθερότητας πριν τέσσερα χρόνια η Πορτογαλία είχε υποστεί αφάνταστα ισχυρότερες πιέσεις και ακόμα τις πληρώνει - θα πρέπει συνεπώς να ερμηνευθεί σε ένα γενικότερο πολιτικό πλαίσιο. Τι μεσολάβησε από την ψυχρολουσία που είχε επιφυλάξει στον κ. Αλογοσκούφη ο επίτροπος Χοακίν Αλμούνια τον Οκτώβριο; Η άρση του καθεστώτος επιτήρησης και η απόκτηση μεγαλύτερων βαθμών ελευθερίας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής, αν πράγματι συντελεσθεί σε ένα χρόνο, είναι οπωσδήποτε εθνικά ευχάριστη εξέλιξη, χρειάζεται όμως να χρησιμοποιηθεί σωστά. Η φύση των προβλημάτων δεν αλλάζει, είτε επιπλήττουν, είτε επαινούν οι Βρυξέλλες. Θριαμβολογίες που άρχισαν ήδη για το "άριστα" που τάχα μας απένειμαν δεν συμβάλλουν στην επίλυσή τους.
Ο Ν. Γκαργκάνας στηρίζει
Και η ομιλία του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Νίκου Γκαργκάνα προχθές το βράδυ στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Θεσσαλονίκης θα μπορούσε να διαβασθεί σαν μια ολόπλευρη στήριξη της κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής. Πέρα από μιαν έμμεση, αλλά πολύ σαφή, προαναγγελία της αύξησης των επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας το Μάρτιο, ο κ. Γκαργκάνας επισήμανε βελτιώσεις επιδόσεων και ενεθάρρυνε τις πρωτοβουλίες να γίνουν αλλαγές στην αγορά εργασίας, να ανοίξει ο διάλογος για το ασφαλιστικό, να απλουστευθεί το ρυθμιστικό και φορολογικό περιβάλλον για τις επιχειρήσεις. Όμως η παράλειψη οποιασδήποτε αναφοράς στις μειώσεις της φορολογίας που προωθεί ο υπουργός Οικονομίας ίσως να υποκρύπτει ανησυχίες που η ηγεσία της Τράπεζας Ελλάδος δεν θέλει να εκφράσει ανοικτά στην παρούσα φάση. Ο κ. Γκαργκάνας χαρακτήρισε πάντως τη δημοσιονομική προσαρμογή "βραδεία", ενώ με εκτεταμένες αναφορές στη φτώχεια που πλήττει το 20% των νοικοκυριών, και ιδίως το 28% των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών, τόνισε την ανάγκη να μειωθεί ταχύτερα το δημόσιο χρέος αλλά και να προχωρήσει το γρηγορότερο η μεταρρύθμιση των συντάξεων, ώστε να ενισχυθούν οι ομάδες αυτές από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Αν και πληροφορίες για τον ευνοϊκό χαρακτήρα της έκθεσης που ετοιμαζόταν κυκλοφορούσαν εδώ και αρκετές εβδομάδες, και η αυτοπεποίθηση που εξέπεμπε ο υπουργός Οικονομίας Γιώργος Αλογοσκούφης φαινόταν να τις επιβεβαιώνει, το τελικό κείμενο που διέρρευσε την Παρασκευή όντως εντυπωσιάζει - αρχίζοντας από την εκτίμηση για την αυστηρή τήρηση του περυσινού προϋπολογισμού που βασίζεται στη σύγκριση των προσωρινών ταμειακών στοιχείων του δωδεκαμήνου με τους αναθεωρημένους στόχους στο προσχέδιο του περασμένου Σεπτεμβρίου, και όχι βέβαια με τις προβλέψεις του αρχικού προϋπολογισμού για το 2005, από τις οποίες οι αποκλίσεις είναι τεράστιες. Αλλά εκείνος ο ψηφισμένος στη Βουλή προϋπολογισμός έχει παντελώς λησμονηθεί από την κυβέρνηση, επομένως και από την Επιτροπή.
Στην έκθεση καταγράφεται πάντως ότι η μείωση του ελλείμματος κατά 2,3% του ΑΕΠ το 2005 οφείλεται κατά "πάνω από 2% του ΑΕΠ" στις δημόσιες επενδύσεις, "το κύριο κονδύλι του προϋπολογισμού που συνέβαλε στην προσαρμογή", οι οποίες σύμφωνα με τα ταμειακά στοιχεία του δωδεκαμήνου μειώθηκαν σε ονομαστικούς όρους κατά 21%. Και προστίθεται ότι αυτό έρχεται σε αντιδιαστολή με τον περιορισμένο έλεγχο των δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού, και ιδίως των πρωτογενών, καθώς συνολικά οι δαπάνες του τακτικού μειώθηκαν κατά 0,5% του ΑΕΠ, και από τη μείωση αυτή το 0,4% του ΑΕΠ προήλθε από τους τόκους, ενώ σημειώνεται επίσης μια υστέρηση των εσόδων κατά 0,5% του ΑΕΠ. Αλλά μολονότι μια τέτοια ιδιόμορφη εξέλιξη δεν μπορεί να επαναληφθεί φέτος, οι κίνδυνοι που επισημαίνει η Επιτροπή να μην πραγματοποιηθεί η προβλεπόμενη νέα μείωση του ελλείμματος κατά άλλες 1,7 μονάδες στο 2,6% του ΑΕΠ είναι μόνο τεχνικού χαρακτήρα: μήπως δεν εγκριθούν από τη Eurostat στο σύνολό τους τα εφ’ άπαξ μέτρα ύψους 0,6% του ΑΕΠ που προβλέπει ο προϋπολογισμός, και ιδίως μήπως οι εκκρεμείς ακόμα αναθεωρήσεις από την Eurostat αυξήσουν ακόμα περισσότερο τα ελλείμματα για τα προηγούμενα χρόνια ανεβάζοντας αντίστοιχα την αφετηρία για τη μείωση. Δεν αμφισβητεί έτσι την κυβερνητική πρόβλεψη ότι θα αυξηθούν κατά 0,4% του ΑΕΠ τα έσοδα χάρη σε φορολογικά μέτρα και την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, όπως και ότι οι πρωτογενείς δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού θα περιορισθούν κατά 0,3% του ΑΕΠ, ενώ άλλο 0,4% του ΑΕΠ θα προέλθει από μείωση των τόκων.
Κάποιες επιφυλάξεις ουσίας διατυπώνονται για τις κυβερνητικές προβλέψεις που αναφέρονται στα δύο τελευταία χρόνια του προγράμματος σταθερότητας, το 2007 και το 2008, γίνεται λόγος ακόμα και για τον παράγοντα των εκλογών που συνήθως οδηγεί σε υπερβάσεις δαπανών και τονίζεται η ανάγκη εκμετάλλευσης της ευνοϊκής φάσης του κύκλου που διανύει η ελληνική οικονομία, αλλά δεν επηρεάζουν τη συνολική θετική αξιολόγηση του προγράμματος που εξαίρεται ο "εμπροσθοβαρής" του χαρακτήρας, η επικέντρωση δηλαδή της προσπάθειας προσαρμογής στην αρχή της τετραετίας. Το σύνολο των οικονομικών μέτρων της κυβέρνησης κρίνεται άλλωστε ενδεδειγμένο και σύμφωνο με τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις, συμπεριλαμβανομένων των μειώσεων της φορολογίας. Μόνον η καθυστέρηση της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης επικρίνεται από την Επιτροπή, με την επισήμανση της δημογραφικής προοπτικής της γήρανσης και του υψηλού δημόσιου χρέους - του υψηλότερου στην Ε.Ε., υπενθυμίζει - αλλά και αυτή η πίεση μάλλον διευκολύνει την κυβέρνηση που θέλει να επισπεύσει το διάλογο.
Μια τόσο ευμενής αντιμετώπιση δεν μπορεί να γίνει κατανοητή με τεχνοκρατικούς όρους - για πολύ μικρότερες παραβιάσεις του Συμφώνου Σταθερότητας πριν τέσσερα χρόνια η Πορτογαλία είχε υποστεί αφάνταστα ισχυρότερες πιέσεις και ακόμα τις πληρώνει - θα πρέπει συνεπώς να ερμηνευθεί σε ένα γενικότερο πολιτικό πλαίσιο. Τι μεσολάβησε από την ψυχρολουσία που είχε επιφυλάξει στον κ. Αλογοσκούφη ο επίτροπος Χοακίν Αλμούνια τον Οκτώβριο; Η άρση του καθεστώτος επιτήρησης και η απόκτηση μεγαλύτερων βαθμών ελευθερίας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής, αν πράγματι συντελεσθεί σε ένα χρόνο, είναι οπωσδήποτε εθνικά ευχάριστη εξέλιξη, χρειάζεται όμως να χρησιμοποιηθεί σωστά. Η φύση των προβλημάτων δεν αλλάζει, είτε επιπλήττουν, είτε επαινούν οι Βρυξέλλες. Θριαμβολογίες που άρχισαν ήδη για το "άριστα" που τάχα μας απένειμαν δεν συμβάλλουν στην επίλυσή τους.
Ο Ν. Γκαργκάνας στηρίζει
Και η ομιλία του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Νίκου Γκαργκάνα προχθές το βράδυ στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο της Θεσσαλονίκης θα μπορούσε να διαβασθεί σαν μια ολόπλευρη στήριξη της κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής. Πέρα από μιαν έμμεση, αλλά πολύ σαφή, προαναγγελία της αύξησης των επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας το Μάρτιο, ο κ. Γκαργκάνας επισήμανε βελτιώσεις επιδόσεων και ενεθάρρυνε τις πρωτοβουλίες να γίνουν αλλαγές στην αγορά εργασίας, να ανοίξει ο διάλογος για το ασφαλιστικό, να απλουστευθεί το ρυθμιστικό και φορολογικό περιβάλλον για τις επιχειρήσεις. Όμως η παράλειψη οποιασδήποτε αναφοράς στις μειώσεις της φορολογίας που προωθεί ο υπουργός Οικονομίας ίσως να υποκρύπτει ανησυχίες που η ηγεσία της Τράπεζας Ελλάδος δεν θέλει να εκφράσει ανοικτά στην παρούσα φάση. Ο κ. Γκαργκάνας χαρακτήρισε πάντως τη δημοσιονομική προσαρμογή "βραδεία", ενώ με εκτεταμένες αναφορές στη φτώχεια που πλήττει το 20% των νοικοκυριών, και ιδίως το 28% των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών, τόνισε την ανάγκη να μειωθεί ταχύτερα το δημόσιο χρέος αλλά και να προχωρήσει το γρηγορότερο η μεταρρύθμιση των συντάξεων, ώστε να ενισχυθούν οι ομάδες αυτές από τον κρατικό προϋπολογισμό.
