Χωρίς άμεσα μέτρα προστασίας, η κοινωνική καταστροφή δεν θα έχει προηγούμενο

Δραματικές είναι οι εξελίξεις μετά την απόφαση της πλήρους Ολομέλειας του Αρείου Πάγου για το μέλλον των 700.000 ακινήτων, τα οποία έχουν προσημειωθεί για απαιτήσεις, που εκχωρήθηκαν από τις τράπεζες στα funds. Πολλές συμπτώσεις μαζεύονται πάνω από το ζήτημα των πλειστηριασμών και της νομιμοποίησης των servicers να τους διενεργούν προς είσπραξη των απαιτήσεων που διαχειρίζονται.

Τον Νοέμβριο του 2022 διαβάζαμε με έκπληξη την Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας της Τραπέζης της Ελλάδος, όπου, σχολιάζοντας την αποτελεσματικότητα των servicers, κυνικά αναφερόταν ότι «η ικανότητα των εν λόγω εταιρειών να διαχειριστούν τα δάνεια δυσχεραίνεται από την πρόσφατη απόφαση του Αρείου Πάγου (822/2022) και τις σχετικές εφετειακές αποφάσεις αναφορικά με τη νομιμοποίησή τους να προβούν σε δικαστικές ενέργειες και κυρίως να συμμετέχουν σε διαδικασίες πλειστηριασμών. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα των ΕΔΑΔΠ αναμένεται τους επόμενους μήνες με την άρση των παραπάνω περιορισμών». Η σιγουριά με την οποία προβλεπόταν η υπέρ των συμφερόντων νομολογιακή εξέλιξη δημιούργησε εύλογη καχυποψία, αλλά δεν προετοίμαζε για τις ταχύτατες εξελίξεις που οδήγησαν στη fast track εκδίκαση της υπόθεσης τον Ιανουάριο και στην έκδοση σε χρόνο ρεκόρ 14 ημερών της απόφασης από το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας.

Η κυβέρνηση προσπαθεί να μπερδέψει την κοινή γνώμη, χρεώνοντας τη λειτουργία των funds και των servicers στον Νόμο 4354/2015, ενώ είναι η ίδια που με το Πρόγραμμα Ηρακλής 2, προκειμένου να καταστήσει την πώληση των δανείων ελκυστική για τράπεζες και funds, κατηύθυνε τους παραπάνω στο να προχωρήσουν σε πώληση και αγορά με τον Νόμο 3156/2003 για να αποφύγουν τη φορολόγηση. Επέβαλε ως προϋπόθεση για την παροχή εγγύησης του Ελληνικού Δημοσίου την τιτλοποίηση και την πώληση τραπεζικών απαιτήσεων με ρητή πρόβλεψη οι συγκεκριμένες διαδικασίες (πώληση) να γίνουν με τον Νόμο 3156/2003, δηλαδή με την απαλλαγή από κάθε φορολόγηση. Η βασική διαφορά των δύο νομοθετικών πλαισίων είναι ότι ο Ν. 4354/2015 προβλέπει ότι για κάθε ενέργεια, κάθε πράξη, κάθε πώληση, υπάρχει ειδική φορολόγηση των funds, ενώ ο Ν. 3156/2003 τα απαλλάσσει από κάθε φορολογική υποχρέωση.

Τεράστια η ζημιά του Ελληνικού Δημοσίου

Εως τις 31.12.2022 τα funds αγόρασαν από τις τράπεζες 700.000 ενυπόθηκα δάνεια. Τα ακίνητα με τα οποία είναι εξασφαλισμένα τα δάνεια αυτά έχουν αντικειμενική αξία περίπου 45 δισ. ευρώ. Η πλειονότητα των δανείων αυτών έχει μεταβιβαστεί και αναμεταβιβαστεί έως και 5 φορές καθένα. Δεδομένου ότι ο Νόμος 3156/2003 παρέχει 14 απαλλαγές από φόρους, τέλη κ.λπ., η ζημία του Ελληνικού Δημοσίου από τη μη φορολόγηση των μεταβιβάσεων των κόκκινων δανείων είναι τεράστια.

Ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών στην πρόσθετη παρέμβαση που έκανε κατά τη συζήτηση του ζητήματος της νομιμοποίησης των funds στην πλήρη Ολομέλεια του Αρείου Πάγου έκανε λόγο για απώλειες 15,2 δισ. ευρώ από μη απόδοση φόρου εισοδήματος στο Δημόσιο, ενώ η μελέτη, την οποία επικαλέστηκε, επιμέτρησε τη συνολική ζημία από τις χαριστικές απαλλαγές σε 58 δισ. συνολικά (12 δισ. ευρώ φόρος μεταβίβασης, 15,5 δισ. ευρώ φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων, 14,4 δισ. τέλη χαρτοσήμου, 2,5 δισ. ΕΝΦΙΑ, 2,4 δισ. εισφορά Νόμου 128/1975, 8 δισ. δικαιώματα συμβολαιογράφων, 2 δισ. δικαιώματα και τέλη Υποθηκοφυλακείου, 2 δισ. δικαιώματα Ταμείου Νομικών και 0,10 δισ. δικαιώματα υπέρ Δημοσίου). Ο μεγάλος ζημιωμένος της απόφασης του Αρείου Πάγου είναι το Ελληνικό Δημόσιο, που έχασε δισεκατομμύρια ευρώ από τη φοροαποφυγή των εταιρειών αυτών, κατά συνέπεια οι Έλληνες φορολογούμενοι που ανακεφαλαιοποίησαν για πολλοστή φορά τις τράπεζες.

Απροστάτευτοι οι δανειολήπτες

Οι δανειολήπτες έχασαν ένα πολύτιμο εργαλείο, καθώς με την επίκληση της έλλειψης νομιμοποίησης ανέκοπταν με επιτυχία έως χθες τους πλειστηριασμούς στα Πρωτοδικεία της χώρας. Πλέον, οι νομικές ενέργειες που ο δανειολήπτης μπορεί να κάνει για να σταματήσει τον πλειστηριασμό αδυνατίζουν. Η πλειονότητα των πλειστηριασμών που αναρτώνται στην ηλεκτρονική σελίδα θα διενεργείται και οι δανειολήπτες θα χάνουν την περιουσία τους.

Σήμερα, μετά το νέο ζοφερό τοπίο που διαμορφώνει η απόφαση του Αρείου Πάγου, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας είναι αντιμέτωπη με τις επιλογές της. Η κοινωνική συνοχή απειλείται από τις πράξεις και τις παραλείψεις της. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να αναστείλει με ΠΝΠ τους πλειστηριασμούς μέχρι τις εκλογές.

Η κυβέρνηση που θα προκύψει μετά τις εκλογές οφείλει να ψηφίσει άμεσα νομοθετικό πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας για τα ευάλωτα νοικοκυριά, αλλά και για τη μεσαία τάξη με κριτήρια εισοδηματικά και περιουσιακά. Η ρύθμιση των οφειλών θα πρέπει να γίνεται με αντικειμενικά κριτήρια μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας και εφόσον οι τράπεζες ή τα funds δεν εφαρμόζουν τη διάταξη, θα πρέπει να προβλέπεται δυνατότητα δικαστικής προσφυγής από τον δανειολήπτη ώστε τα δικαστήρια να εξαναγκάζουν τους πιστωτές σε συμμόρφωση. Παράλληλα, θα πρέπει να λειτουργεί μόνιμη πλατφόρμα εξωδικαστικού συμβιβασμού για τα δάνεια που θα κοκκινίσουν στο μέλλον με δεσμευτικότητα για τους πιστωτές στην αποδοχή της ρύθμισης που παράγει ο αλγόριθμος. Το κράτος οφείλει να φορολογήσει την κερδοφορία των servicers από τις προμήθειες που λαμβάνουν και με τα αποθεματικά αυτά να επιδοτεί μέρος της αύξησης των επιτοκίων για τους ενήμερους δανειολήπτες με ευρύχωρα κριτήρια, ώστε να αναχαιτιστεί ο κίνδυνος δημιουργίας νέας γενιάς κόκκινων δανείων. Αν οι τράπεζες δεν «βάλουν πλάτη», να προχωρήσει και στην έκτακτη φορολόγηση των κερδών τους. Αν δεν υπάρξουν άμεσα μέτρα προστασίας των δανειοληπτών και ανάσχεσης της επιθετικότητας των funds, η κοινωνική καταστροφή που θα έρθει δεν θα έχει προηγούμενο.

* Ο Κώστας Τσουκαλάς είναι δικηγόρος