Στο μέσο εισόδημα της Ε.Ε. η Ελλάδα, μαζί με την Ιταλία και την Ισπανία
Ελίζα Παπαδάκη, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2007-12-23
Η αναθεώρηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ), όπως επιχειρήθηκε αρχικά πέρυσι από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας υπό τις ευλογίες του υπουργού Οικονομίας, παρουσιάζοντάς μας ξαφνικά 25% πλουσιότερους, έγινε αντιληπτή στη χώρα μας, αλλά και ευρύτερα στην Ευρώπη, σαν ένα αριθμητικό τέχνασμα που υπηρετούσε κυβερνητικές επιδιώξεις: κατ αρχάς να εμφανίσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού και το δημόσιο χρέος μικρότερο και να διευκολύνει την ανοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου Ecofin, άρα και τους κυβερνητικούς χειρισμούς, εκλογικούς και άλλους. Διότι όλοι γνωρίζουν την προβληματική ποιότητα των ελληνικών δημοσίων οικονομικών (όπως και των ελληνικών στατιστικών), το πρώτο κριτήριο όμως του Συμφώνου Σταθερότητας και του Μάαστριχτ, βάσει του οποίου λαμβάνονται μέτρα και αποφασίζονται κυρώσεις, είναι ο λόγος του ελλείμματος προς το ΑΕΠ. Οπότε, όσο μεγαλύτερο υπολογισθεί το ΑΕΠ, τόσο πιο ανεκτό προκύπτει το ίδιο έλλειμμα.
Στο μεταξύ ωστόσο, ύστερα από πολύμηνες διαβουλεύσεις της ΕΣΥΕ με την Eurostat και ειδικούς εμπειρογνώμονες άλλων ευρωπαϊκών χωρών, η αναθεώρηση οριστικοποιήθηκε, αν και πολύ μικρότερη από την αρχική, πάντως σημαντική. Αυτό το νέο ΑΕΠ, μεγαλύτερο κατά 10% σχεδόν από όσο το ξέραμε, όχι μόνο φέτος αλλά από το 2001, είναι πλέον η πιο αξιόπιστη βάση που διαθέτουμε για να κάνουμε εκτιμήσεις και για να σχεδιάζουμε πολιτικές. Και έχει συνέπειες.
Μια πρώτη αναδεικνύει η ανακοίνωση της Eurostat για το ΑΕΠ όλων των ευρωπαϊκών χωρών ανά κάτοικο, υπολογιζόμενο σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (ΜΑΔ), μια τεχνητή νομισματική μονάδα αναφοράς που εξαλείφει τις διαφορές στο επίπεδο των τιμών μεταξύ των χωρών (μια ΜΑΔ αγοράζει την ίδια ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών σε κάθε χώρα). Η Ελλάδα δεν ανήκει στις φτωχότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως νομίζαμε έως πρόσφατα. Ως προς το ΑΕΠ ανά κάτοικο, μαζί με την Ιταλία και την Ισπανία η Ελλάδα κυμαίνεται γύρω από το μέσο όρο: Στον πίνακα της Eurostat, όπου το ΑΕΠ ανά κάτοικο στην Ε.Ε. των 27 ορίζεται 100, η Ελλάδα το 2006 έφθανε 98, η Ιταλία 103, η Ισπανία 105.
Αυτή η διαπίστωση, ότι η Ελλάδα βρίσκεται στο μέσο επίπεδο εισοδήματος της Ε.Ε., μαζί με δύο χώρες που έχουμε πολλά να τους ζηλέψουμε, αναιρεί τις χρόνιες δικαιολογίες για τις μεγάλες υστερήσεις που παρουσιάζουμε επειδή τάχα είμαστε φτωχότεροι: στην παιδεία, στο περιβάλλον, στον πολιτισμό, στην άμβλυνση των ανισοτήτων και την αλληλεγγύη, στην οργάνωση της διοίκησης, στις κοινωνικές υπηρεσίες, στην ποιότητα ζωής, σε όλα τα συλλογικά αγαθά. Θέτει επιτακτικά το ερώτημα, πώς κατανέμουμε αυτό το μεσαίο ευρωπαϊκό εισόδημα στην κοινωνία μας, και το αίτημα για ριζικά διαφορετικές πολιτικές. Ένα ερώτημα και ένα αίτημα που δεν απευθύνονται μόνο στην εκάστοτε κυβέρνηση, αλλά στο σύνολο των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, και οπωσδήποτε στα μέσα ενημέρωσης, στο βαθμό που αναπαράγουν, προφανώς αλλοιωμένα, λόγους και πρακτικές παλαιότερων εποχών, όταν επικρατούσαν πολύ διαφορετικές συνθήκες.
Απέναντι στις ανισότητες
Και αντικειμενικά η διαπίστωση ότι κινούμαστε στο μέσο ευρωπαϊκό εισόδημα έρχεται να μας επισημάνει ότι δεν μπορούμε μελλοντικά να προσδοκούμε τις μεγάλες ροές κοινοτικών πόρων που ως τώρα αξιοποιούσαμε αλλά και σπαταλούσαμε, επενδύαμε αλλά και καταναλώναμε αλόγιστα. Διότι η ανακοίνωση της Eurostat αναδεικνύει τις μεγάλες ανισότητες ως προς το ΑΕΠ ανά κάτοικο μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, όπου ανακατανομές, και μάλιστα μέσω πολύ περισσότερων κοινοτικών πόρων, πρέπει να γίνουν υπέρ των φτωχότερων.
Έντεκα χώρες έχουν υψηλότερο ΑΕΠ ανά κάτοικο από το μέσο επίπεδο: Πρώτο το Λουξεμβούργο 2,8 φορές υψηλότερο, που πάντως είναι ειδική περίπτωση (αποτυπώνει το μεγάλο αριθμό υπερσυνοριακών εργαζομένων στο μικρό αυτό κράτος, οι οποίοι συνεισφέρουν στο ΑΕΠ αλλά το βράδυ επιστρέφουν στη χώρα τους και δεν συγκαταλέγονται στον πληθυσμό του). Ακολουθεί η μικρή επίσης Ιρλανδία με ένα θεαματικό 46% πάνω από το μέσο όρο. Μεταξύ 20% και 30% πάνω από το μέσο όρο κυμαίνονται η Ολλανδία, η Αυστρία, η Δανία, η Σουηδία και το Βέλγιο. Η Γερμανία, παραδοσιακά ο μεγάλος χρηματοδότης του κοινοτικού προϋπολογισμού, δεν βρίσκεται παρά 14% πάνω από το μέσο όρο, μεταξύ 10% και 20% πάνω από το μέσο όρο είναι επίσης το Ηνωμένο Βασίλειο, η Φινλανδία και η Γαλλία.
Από την άλλη πλευρά περίπου 10% κάτω από το μέσο όρο κυμαίνονται η Κύπρος και η Σλοβενία, 20% έως 25% κάτω η Τσεχία, η Μάλτα και η Πορτογαλία. Γύρω στο 35% κάτω η Εσθονία, που όμως ανεβαίνει ραγδαία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία. Μεταξύ 40% και 50% κάτω από το μέσο όρο βρίσκονται η Λετονία που ανεβαίνει γρήγορα, η Λιθουανία αργότερα, η μεγάλη Πολωνία σχεδόν στάσιμη. Ρουμανία και Βουλγαρία 60% και πλέον κάτω από το μέσο όρο.
Ακόμα πιο χαμηλά βρίσκονται οι εκτός Ε.Ε. υπόλοιπες Βαλκανικές χώρες, μόνον η Κροατία φθάνει την Πολωνία, καθώς και η Τουρκία. Αντίθετα, οι εκτός Ε.Ε. χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης ανήκουν στις πλουσιότερες, με πρώτη τη Νορβηγία (λόγω πετρελαίου).
ΑΕΠ ανά κάτοικο σε ΜΑΔ, Ε.Ε. 27=100
``2004`2005`2006
`Ε.Ε. 27`100`100`100
`Ευρωζώνη`111`111`110
`Ευρωζώνη + Κύπρος + Μάλτα`111`111`110
`Βέλγιο`121`121`120
`Βουλγαρία`34`35`37
`Τσεχία`75`77`79
`Δανία`126`127`126
`Γερμανία`117`115`114
`Εσθονία`57`63`69
`Ιρλανδία`142`144`146
\`Ελλάδα`94`97`98\
`Ισπανία`101`103`105
`Γαλλία`111`112`111
`Ιταλία`107`105`103
`Κύπρος`91`93`92
`Λετονία`46`50`54
`Λιθουανία`51`53`56
`Λουξεμβούργο`254`265`280
`Ουγγαρία`63`64`65
`Μάλτα`77`77`77
`Ολλανδία`130`131`131
`Αυστρία`129`129`128
`Πολωνία`51`51`52
`Πορτογαλία`75`76`75
`Ρουμανία`34`35`39
`Σλοβενία`85`87`88
`Σλοβακία`57`61`64
`Φινλανδία`117`115`117
`Σουηδία`125`124`125
`Ηνωμένο Βασίλειο`122`120`118
`Κροατία`49`50`52
`ΠΓΔΜ`27`28`28
`Τουρκία`29`29`31
`Ισλανδία`132`135`130
`Νορβηγία`165`180`186
`Ελβετία`135`134`135
`Αλβανία`-`20`21
`Βοσνία Ερζεγοβίνη`-`25`26
`Μαυροβούνιο`-`30`33
`Σερβία`-`33`33
Πηγή: Eurostat (- δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία)
Στο μεταξύ ωστόσο, ύστερα από πολύμηνες διαβουλεύσεις της ΕΣΥΕ με την Eurostat και ειδικούς εμπειρογνώμονες άλλων ευρωπαϊκών χωρών, η αναθεώρηση οριστικοποιήθηκε, αν και πολύ μικρότερη από την αρχική, πάντως σημαντική. Αυτό το νέο ΑΕΠ, μεγαλύτερο κατά 10% σχεδόν από όσο το ξέραμε, όχι μόνο φέτος αλλά από το 2001, είναι πλέον η πιο αξιόπιστη βάση που διαθέτουμε για να κάνουμε εκτιμήσεις και για να σχεδιάζουμε πολιτικές. Και έχει συνέπειες.
Μια πρώτη αναδεικνύει η ανακοίνωση της Eurostat για το ΑΕΠ όλων των ευρωπαϊκών χωρών ανά κάτοικο, υπολογιζόμενο σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (ΜΑΔ), μια τεχνητή νομισματική μονάδα αναφοράς που εξαλείφει τις διαφορές στο επίπεδο των τιμών μεταξύ των χωρών (μια ΜΑΔ αγοράζει την ίδια ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών σε κάθε χώρα). Η Ελλάδα δεν ανήκει στις φτωχότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως νομίζαμε έως πρόσφατα. Ως προς το ΑΕΠ ανά κάτοικο, μαζί με την Ιταλία και την Ισπανία η Ελλάδα κυμαίνεται γύρω από το μέσο όρο: Στον πίνακα της Eurostat, όπου το ΑΕΠ ανά κάτοικο στην Ε.Ε. των 27 ορίζεται 100, η Ελλάδα το 2006 έφθανε 98, η Ιταλία 103, η Ισπανία 105.
Αυτή η διαπίστωση, ότι η Ελλάδα βρίσκεται στο μέσο επίπεδο εισοδήματος της Ε.Ε., μαζί με δύο χώρες που έχουμε πολλά να τους ζηλέψουμε, αναιρεί τις χρόνιες δικαιολογίες για τις μεγάλες υστερήσεις που παρουσιάζουμε επειδή τάχα είμαστε φτωχότεροι: στην παιδεία, στο περιβάλλον, στον πολιτισμό, στην άμβλυνση των ανισοτήτων και την αλληλεγγύη, στην οργάνωση της διοίκησης, στις κοινωνικές υπηρεσίες, στην ποιότητα ζωής, σε όλα τα συλλογικά αγαθά. Θέτει επιτακτικά το ερώτημα, πώς κατανέμουμε αυτό το μεσαίο ευρωπαϊκό εισόδημα στην κοινωνία μας, και το αίτημα για ριζικά διαφορετικές πολιτικές. Ένα ερώτημα και ένα αίτημα που δεν απευθύνονται μόνο στην εκάστοτε κυβέρνηση, αλλά στο σύνολο των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, και οπωσδήποτε στα μέσα ενημέρωσης, στο βαθμό που αναπαράγουν, προφανώς αλλοιωμένα, λόγους και πρακτικές παλαιότερων εποχών, όταν επικρατούσαν πολύ διαφορετικές συνθήκες.
Απέναντι στις ανισότητες
Και αντικειμενικά η διαπίστωση ότι κινούμαστε στο μέσο ευρωπαϊκό εισόδημα έρχεται να μας επισημάνει ότι δεν μπορούμε μελλοντικά να προσδοκούμε τις μεγάλες ροές κοινοτικών πόρων που ως τώρα αξιοποιούσαμε αλλά και σπαταλούσαμε, επενδύαμε αλλά και καταναλώναμε αλόγιστα. Διότι η ανακοίνωση της Eurostat αναδεικνύει τις μεγάλες ανισότητες ως προς το ΑΕΠ ανά κάτοικο μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, όπου ανακατανομές, και μάλιστα μέσω πολύ περισσότερων κοινοτικών πόρων, πρέπει να γίνουν υπέρ των φτωχότερων.
Έντεκα χώρες έχουν υψηλότερο ΑΕΠ ανά κάτοικο από το μέσο επίπεδο: Πρώτο το Λουξεμβούργο 2,8 φορές υψηλότερο, που πάντως είναι ειδική περίπτωση (αποτυπώνει το μεγάλο αριθμό υπερσυνοριακών εργαζομένων στο μικρό αυτό κράτος, οι οποίοι συνεισφέρουν στο ΑΕΠ αλλά το βράδυ επιστρέφουν στη χώρα τους και δεν συγκαταλέγονται στον πληθυσμό του). Ακολουθεί η μικρή επίσης Ιρλανδία με ένα θεαματικό 46% πάνω από το μέσο όρο. Μεταξύ 20% και 30% πάνω από το μέσο όρο κυμαίνονται η Ολλανδία, η Αυστρία, η Δανία, η Σουηδία και το Βέλγιο. Η Γερμανία, παραδοσιακά ο μεγάλος χρηματοδότης του κοινοτικού προϋπολογισμού, δεν βρίσκεται παρά 14% πάνω από το μέσο όρο, μεταξύ 10% και 20% πάνω από το μέσο όρο είναι επίσης το Ηνωμένο Βασίλειο, η Φινλανδία και η Γαλλία.
Από την άλλη πλευρά περίπου 10% κάτω από το μέσο όρο κυμαίνονται η Κύπρος και η Σλοβενία, 20% έως 25% κάτω η Τσεχία, η Μάλτα και η Πορτογαλία. Γύρω στο 35% κάτω η Εσθονία, που όμως ανεβαίνει ραγδαία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία. Μεταξύ 40% και 50% κάτω από το μέσο όρο βρίσκονται η Λετονία που ανεβαίνει γρήγορα, η Λιθουανία αργότερα, η μεγάλη Πολωνία σχεδόν στάσιμη. Ρουμανία και Βουλγαρία 60% και πλέον κάτω από το μέσο όρο.
Ακόμα πιο χαμηλά βρίσκονται οι εκτός Ε.Ε. υπόλοιπες Βαλκανικές χώρες, μόνον η Κροατία φθάνει την Πολωνία, καθώς και η Τουρκία. Αντίθετα, οι εκτός Ε.Ε. χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης ανήκουν στις πλουσιότερες, με πρώτη τη Νορβηγία (λόγω πετρελαίου).
ΑΕΠ ανά κάτοικο σε ΜΑΔ, Ε.Ε. 27=100
``2004`2005`2006
`Ε.Ε. 27`100`100`100
`Ευρωζώνη`111`111`110
`Ευρωζώνη + Κύπρος + Μάλτα`111`111`110
`Βέλγιο`121`121`120
`Βουλγαρία`34`35`37
`Τσεχία`75`77`79
`Δανία`126`127`126
`Γερμανία`117`115`114
`Εσθονία`57`63`69
`Ιρλανδία`142`144`146
\`Ελλάδα`94`97`98\
`Ισπανία`101`103`105
`Γαλλία`111`112`111
`Ιταλία`107`105`103
`Κύπρος`91`93`92
`Λετονία`46`50`54
`Λιθουανία`51`53`56
`Λουξεμβούργο`254`265`280
`Ουγγαρία`63`64`65
`Μάλτα`77`77`77
`Ολλανδία`130`131`131
`Αυστρία`129`129`128
`Πολωνία`51`51`52
`Πορτογαλία`75`76`75
`Ρουμανία`34`35`39
`Σλοβενία`85`87`88
`Σλοβακία`57`61`64
`Φινλανδία`117`115`117
`Σουηδία`125`124`125
`Ηνωμένο Βασίλειο`122`120`118
`Κροατία`49`50`52
`ΠΓΔΜ`27`28`28
`Τουρκία`29`29`31
`Ισλανδία`132`135`130
`Νορβηγία`165`180`186
`Ελβετία`135`134`135
`Αλβανία`-`20`21
`Βοσνία Ερζεγοβίνη`-`25`26
`Μαυροβούνιο`-`30`33
`Σερβία`-`33`33
Πηγή: Eurostat (- δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία)
