Πραγματικές αυξήσεις στις αμοιβές
Με τη νέα Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση θα υπερβαίνουν τον πληθωρισμό
Ελίζα Παπαδάκη, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2008-04-02
Η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) που υπέγραψε στις 26 Μαρτίου η ΓΣΕΕ με τον ΣΕΒ και τις άλλες εργοδοτικές οργανώσεις προβλέπει για τη διετία 2008-2009 πραγματικές αυξήσεις στις κατώτατες αμοιβές των εργαζομένων που ισχύουν στη χώρα μας. Αυξήσεις δηλαδή που θα υπερβαίνουν τον πληθωρισμό και θα οδηγήσουν επομένως σε κάποια βελτίωση του εισοδήματος όσων αμείβονται με τον κατώτατο μισθό. Σωρευτικά η αύξηση στον κατώτατο μισθό φθάνει το 12,4%, από 658 ευρώ στο τέλος του 2007 σε 740 ευρώ την 1η Μαΐου του 2009. Καθώς οι αυξήσεις καταβάλλονται σε διαφορετικές ημερομηνίες (την 1η Ιανουαρίου και την 1η Σεπτεμβρίου φέτος, την 1η Μαΐου του 2009, ανάλογα και τα προηγούμενα χρόνια) πιο κατανοητή γίνεται η επίπτωσή τους αν συγκρίνουμε το ετήσιο εισόδημα που αντιστοιχεί στον κατώτατο μισθό. Από έναν τέτοιο υπολογισμό προκύπτει μια μέση ετήσια αύξηση 6,2% φέτος έναντι του 2007, και άλλο 5,7% το 2009. Προκύπτει δηλαδή μια αύξηση της αγοραστικής δύναμης του κατώτατου μισθού πάνω από 4% για τη διετία, ανάλογα με την εξέλιξη του πληθωρισμού, όπως τουλάχιστον μπορεί να προβλεφθεί με τα σημερινά δεδομένα.
Στις πρώτες αντιδράσεις στη νέα ΕΓΣΣΕ είδαμε δύο κατηγορίες ενστάσεων: Από τη μία πλευρά οι αριστερές συνδικαλιστικές παρατάξεις έκριναν τις αυξήσεις εντελώς ανεπαρκείς, το ΠΑΜΕ αποχώρησε από τη διαδικασία καταγγέλλοντάς την, ενώ η Ανανεωτική διαφώνησε ριζικά, τονίζοντας ότι η σύμβαση είναι κάτω από τις ανάγκες των εργαζομένων αλλά και από τις δυνατότητες του συνδικαλιστικού κινήματος. Ένα σοβαρό επιχείρημα εδώ είναι ότι το κόστος ζωής των χαμηλότερων εισοδημάτων, περισσότερο από τον γενικό πληθωρισμό το επηρεάζουν οι μεγάλες ανατιμήσεις στα τρόφιμα και στο πετρέλαιο. Από την άλλη πλευρά, οικονομικά ορθόδοξοι αναλυτές, για παράδειγμα η διεύθυνση μελετών της Αlphabank στο Δελτίο της, ανησύχησαν ότι επέρχεται νέα σημαντική επιδείνωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, η οποία ήδη πλήττεται από την ανατίμηση του ευρώ. Η δεύτερη αυτή άποψη προεξοφλεί ότι τα ποσοστά των αυξήσεων της ΕΓΣΣΕ θα μεταφερθούν στο σύνολο των μισθών του ιδιωτικού τομέα, όπου μάλιστα θα γίνουν ακόμα μεγαλύτερα με την ωρίμανση. Υπάρχει όμως μια άλλη διάσταση που αξίζει να επισημανθεί: η νέα ΕΓΣΣΕ φαίνεται να συνεχίζει στη λογική της προηγούμενης για το 2006-2007, η οποία με παρόμοια ποσοστά αυξήσεων ανέκοψε μια μακροχρόνια τάση υστέρησης των κατώτατων αμοιβών σε σύγκριση με τις μέσες αποδοχές των εργαζομένων, διεύρυνσης επομένως των ανισοτήτων των μισθών. Σύμφωνα με στοιχεία που έχει δημοσιεύσει η Τράπεζα της Ελλάδος, από το 1995 ώς το 2005 οι κατώτατες αμοιβές της ΕΓΣΣΕ αυξήθηκαν σε πραγματικούς (αποπληθωρισμένους) όρους κατά 12,5%, όταν οι μέσες ακαθάριστες αποδοχές αυξήθηκαν κατά 31,9%, καθώς χρόνο τον χρόνο τα κατώτατα έπαιρναν μικρότερες αυξήσεις. Μέσα σε 11 χρόνια έτσι, το πραγματικό εισόδημα που αντιστοιχούσε στον κατώτατο μισθό έμεινε σχεδόν 20% πίσω από εκείνο του μέσου μισθού, που σημαίνει ότι ο αμειβόμενος με τον κατώτατο μισθό έγινε περίπου 20% φτωχότερος σε σύγκριση με τον μέσο εργαζόμενο. Για πρώτη φορά το 2006-2007 οι πραγματικές κατώτατες αμοιβές αυξήθηκαν κατά 5,4% παραπάνω, έστω και ελάχιστα από τις μέσες πραγματικές αποδοχές που αυξήθηκαν κατά 5,2%. Δεν πρόκειται για κλείσιμο της ψαλίδας, βέβαιο όμως φαίνεται ότι σταμάτησε να ανοίγει. Και ανάλογη εξέλιξη αναμένεται για το 2008-2009 με τη νέα ΕΓΣΣΕ. Με αυτήν την έννοια, ότι τίθεται ένας φραγμός στη διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων μεταξύ των μισθωτών, θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για διαπραγματευτική επιτυχία της ΓΣΕΕ και να αναγνωρίσει ένα πραγματικό έρεισμα στη δήλωση του προέδρου του ΣΕΒ για τη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής. Ιδίως μάλιστα μετά τις επαναλαμβανόμενες, επίμονες υποδείξεις του ΟΟΣΑ και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου να μειωθούν ή και να καταργηθούν εντελώς οι θεσμοθετημένες κατώτατες αμοιβές.
Καθώς όμως οι αυξήσεις της νέας ΕΓΣΣΕ αφορούν τις νόμιμες κατώτατες αμοιβές, ένα μεγάλο πλήθος εργαζομένων που δουλεύουν περιστασιακά, αδήλωτα και ανασφάλιστα, και πολλές φορές πληρώνονται λιγότερο από τα κατώτατα, μόνον έμμεσα θα επηρεασθούν. Για αυτή τη χειρότερη ανισότητα της επισφαλούς, συχνά αδήλωτης εργασίας, και φυσικά και της ανεργίας, μόλις μια νύξη γίνεται στη νέα Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση: στις κατά τα άλλα θετικές θεσμικές ρυθμίσεις που περιλαμβάνει, απλώς αναφέρει ότι συμφωνήθηκε η ανάγκη μιας εθνικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας. Αυτή ωστόσο, μαζί με δεσμεύσεις για να δημιουργηθούν περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας, φαίνεται να είναι η σοβαρότερη διαπραγματευτική πρόκληση για τη ΓΣΕΕ το επόμενο διάστημα. Πρακτικά αποτελέσματα εδώ θα έδιναν άλλωστε νόημα στο «βήμα διαλόγου», τη μόνιμη επιτροπή εργαζομένων-εργοδοτών που επέμεινε να συγκροτηθεί ο ΣΕΒ.
Στις πρώτες αντιδράσεις στη νέα ΕΓΣΣΕ είδαμε δύο κατηγορίες ενστάσεων: Από τη μία πλευρά οι αριστερές συνδικαλιστικές παρατάξεις έκριναν τις αυξήσεις εντελώς ανεπαρκείς, το ΠΑΜΕ αποχώρησε από τη διαδικασία καταγγέλλοντάς την, ενώ η Ανανεωτική διαφώνησε ριζικά, τονίζοντας ότι η σύμβαση είναι κάτω από τις ανάγκες των εργαζομένων αλλά και από τις δυνατότητες του συνδικαλιστικού κινήματος. Ένα σοβαρό επιχείρημα εδώ είναι ότι το κόστος ζωής των χαμηλότερων εισοδημάτων, περισσότερο από τον γενικό πληθωρισμό το επηρεάζουν οι μεγάλες ανατιμήσεις στα τρόφιμα και στο πετρέλαιο. Από την άλλη πλευρά, οικονομικά ορθόδοξοι αναλυτές, για παράδειγμα η διεύθυνση μελετών της Αlphabank στο Δελτίο της, ανησύχησαν ότι επέρχεται νέα σημαντική επιδείνωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, η οποία ήδη πλήττεται από την ανατίμηση του ευρώ. Η δεύτερη αυτή άποψη προεξοφλεί ότι τα ποσοστά των αυξήσεων της ΕΓΣΣΕ θα μεταφερθούν στο σύνολο των μισθών του ιδιωτικού τομέα, όπου μάλιστα θα γίνουν ακόμα μεγαλύτερα με την ωρίμανση. Υπάρχει όμως μια άλλη διάσταση που αξίζει να επισημανθεί: η νέα ΕΓΣΣΕ φαίνεται να συνεχίζει στη λογική της προηγούμενης για το 2006-2007, η οποία με παρόμοια ποσοστά αυξήσεων ανέκοψε μια μακροχρόνια τάση υστέρησης των κατώτατων αμοιβών σε σύγκριση με τις μέσες αποδοχές των εργαζομένων, διεύρυνσης επομένως των ανισοτήτων των μισθών. Σύμφωνα με στοιχεία που έχει δημοσιεύσει η Τράπεζα της Ελλάδος, από το 1995 ώς το 2005 οι κατώτατες αμοιβές της ΕΓΣΣΕ αυξήθηκαν σε πραγματικούς (αποπληθωρισμένους) όρους κατά 12,5%, όταν οι μέσες ακαθάριστες αποδοχές αυξήθηκαν κατά 31,9%, καθώς χρόνο τον χρόνο τα κατώτατα έπαιρναν μικρότερες αυξήσεις. Μέσα σε 11 χρόνια έτσι, το πραγματικό εισόδημα που αντιστοιχούσε στον κατώτατο μισθό έμεινε σχεδόν 20% πίσω από εκείνο του μέσου μισθού, που σημαίνει ότι ο αμειβόμενος με τον κατώτατο μισθό έγινε περίπου 20% φτωχότερος σε σύγκριση με τον μέσο εργαζόμενο. Για πρώτη φορά το 2006-2007 οι πραγματικές κατώτατες αμοιβές αυξήθηκαν κατά 5,4% παραπάνω, έστω και ελάχιστα από τις μέσες πραγματικές αποδοχές που αυξήθηκαν κατά 5,2%. Δεν πρόκειται για κλείσιμο της ψαλίδας, βέβαιο όμως φαίνεται ότι σταμάτησε να ανοίγει. Και ανάλογη εξέλιξη αναμένεται για το 2008-2009 με τη νέα ΕΓΣΣΕ. Με αυτήν την έννοια, ότι τίθεται ένας φραγμός στη διεύρυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων μεταξύ των μισθωτών, θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για διαπραγματευτική επιτυχία της ΓΣΕΕ και να αναγνωρίσει ένα πραγματικό έρεισμα στη δήλωση του προέδρου του ΣΕΒ για τη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής. Ιδίως μάλιστα μετά τις επαναλαμβανόμενες, επίμονες υποδείξεις του ΟΟΣΑ και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου να μειωθούν ή και να καταργηθούν εντελώς οι θεσμοθετημένες κατώτατες αμοιβές.
Καθώς όμως οι αυξήσεις της νέας ΕΓΣΣΕ αφορούν τις νόμιμες κατώτατες αμοιβές, ένα μεγάλο πλήθος εργαζομένων που δουλεύουν περιστασιακά, αδήλωτα και ανασφάλιστα, και πολλές φορές πληρώνονται λιγότερο από τα κατώτατα, μόνον έμμεσα θα επηρεασθούν. Για αυτή τη χειρότερη ανισότητα της επισφαλούς, συχνά αδήλωτης εργασίας, και φυσικά και της ανεργίας, μόλις μια νύξη γίνεται στη νέα Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση: στις κατά τα άλλα θετικές θεσμικές ρυθμίσεις που περιλαμβάνει, απλώς αναφέρει ότι συμφωνήθηκε η ανάγκη μιας εθνικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας. Αυτή ωστόσο, μαζί με δεσμεύσεις για να δημιουργηθούν περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας, φαίνεται να είναι η σοβαρότερη διαπραγματευτική πρόκληση για τη ΓΣΕΕ το επόμενο διάστημα. Πρακτικά αποτελέσματα εδώ θα έδιναν άλλωστε νόημα στο «βήμα διαλόγου», τη μόνιμη επιτροπή εργαζομένων-εργοδοτών που επέμεινε να συγκροτηθεί ο ΣΕΒ.
