Το παλαιστινιακό κίνημα σε κρίσιμη καμπή

Στις 11 Νοεμβρίου, την Τετάρτη, ήταν η επέτειος του θανάτου, πέντε χρόνια πριν, του ιστορικού ηγέτη του παλαιστινιακού εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος, Γιάσερ Αραφάτ. Και η γενική διαπίστωση είναι μάλλον θλιβερή: δεν είναι μόνον ότι η παλαιστινιακή υπόθεση έχει βαλτώσει λόγω, κυρίως, της αδιάλλακτης στάσης της ισραηλινής πλευράς και του σημερινού πρωθυπουργού, Μπένζαμιν Νετανιάχου αλλά και το ότι -και αυτό είναι το χειρότερο- η κατάσταση στο εσωτερικό της παλαιστινιακής πλευράς κάθε άλλο παρά αισιοδοξία προκαλεί. Η διένεξη με τη Χαμάς είναι βαθιά, τα διχαστικά τραύματα δεν έχουν επουλωθεί, η ένταση παραμένει και η διαμεσολάβηση του Καϊρου, για τη συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας (που θα έδινε και κάποια ώθηση στην ειρηνευτική διαδικασία), απέτυχε. Την ίδια στιγμή, η ανακοίνωση του Μαχμούντ Αμπάς, ότι δεν πρόκειται να είναι ξανά υποψήφιος για την προεδρία της Παλαιστινιακής Αρχής, προκαλεί σοβαρούς προβληματισμούς για το ποιο θα είναι το πρόσωπο που θα τον διαδεχθεί...

Μάλλον η "χαριστική βολή" στη λήψη της απόφασης του Αμπάς ήλθε το περασμένο Σάββατο, όταν η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χίλαρι Κλίντον, κατά τη συνάντησή της με τον Νετανιάχου στην Ιερουσαλήμ, τόνιζε ότι το "πάγωμα" των εβραϊκών οικισμών δεν συνιστά προαπαιτούμενο της έναρξης του διαλόγου με τους Παλαιστίνιους (στροφή 180 μοιρών σε σχέση με την αρχική θέση Ομπάμα, ότι το Ισραήλ πρέπει άμεσα να "παγώσει" τους οικισμούς), για να "εισπράξει" την απάντηση του Αμπάς ότι τέτοιος διάλογος δεν έχει νόημα. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ουάσινγκτον ουσιαστικά "αφήνει εκτεθειμένο" τον Παλαιστίνιο πρόεδρο, που μέχρι σήμερα δεν έχει δει η μετριοπαθής και συμβιβαστική στάση του να "ανταμείβεται": καμία πρόοδος δεν έχει επιτευχθεί, καμία βελτίωση στην καθημερινή ζωή των Παλαιστίνιων της Δυτικής Όχθης δεν έχει σημειωθεί, καμία αχτίδα ελπίδας δεν έχει διαφανεί... Αντιθέτως, η στάση του Ισραήλ φανερώνει ότι επιθυμεί να βρίσκεται απέναντι, όχι στη διαλλακτική και σώφρονα Φατάχ, αλλά στην ακραία και μαξιμαλιστική Χαμάς, που με τα ριζοσπαστικά της επιχειρήματα ακυρώνει εν τοις πράγμασι κάθε διαπραγματευτική και άρα συμβιβαστική απόπειρα... Μοιάζει, με άλλα λόγια, οι πύραυλοι της Χαμάς κατά της ισραηλινής πόλης Σντερότ να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο, σε σχέση με την πραγματική, χιλιομετρική τους εμβέλεια, στη χάραξη της ισραηλινής πολιτικής. Είναι προφανές ότι τα σχέδια των "σκληρών" του Λικούντ, προκειμένου να ακυρωθεί στην πράξη κάθε είδους ενδεχόμενο δημιουργίας ανεξάρτητου, βιώσιμου παλαιστινιακού κράτους, εξυπηρετεί η ακραία ρητορεία (με την υποστήριξη της Τεχεράνης) της Χαμάς κι όχι η πραγματιστική προσέγγιση, που δεν συμβαδίζει λιγότερο με τα συμφέροντα του παλαιστινιακού λαού και της παλαιστινιακής υπόθεσης, της Φατάχ. Μιας Φατάχ, που φάνηκε, τον περασμένο Αύγουστο, μετά το συνέδριό της, να βγαίνει από τη "στενωπό" των σε βάρος της κατηγοριών περί διαφθοράς και ευνοιοκρατίας, ανανεώνοντας τα ηγετικά της όργανα και δείχνοντας να αποκτά ξανά την εμπιστοσύνη των Παλαιστινίων - αυτό άλλωστε φάνηκε και από δημοσκοπήσεις που την έφερναν να επικρατεί στην περίπτωση εκλογών, όποτε κι αν γίνουν αυτές, γιατί τελικά δεν θα διεξαχθούν στις 24 Ιανουαρίου, όπως είχε ανακοινώσει τον περασμένο μήνα ο Μαχμούντ Αμπάς. Αιτία της μη τήρησης αυτού του χρονοδιαγράμματος, η εμμονή της Χαμάς να μην διοργανώσει εκλογές στη Λωρίδα της Γάζας, χαρακτηρίζοντας την απόφαση του Αμπάς "παράνομη και αντισυνταγματική". Ενδεικτικό του ρήγματος που έχει επέλθει και της απώλειας εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών είναι και το γεγονός ότι η Χαμάς εμπόδισε τους εκπροσώπους της Φατάχ από τη Γάζα να πάρουν μέρος στο συνέδριο της οργάνωσης στη Βηθλεέμ, τον περασμένο Αύγουστο...

Έτσι, η Παλαιστινιακή εκλογική επιτροπή ανακοίνωσε την Πέμπτη ότι οι προεδρικές και βουλευτικές εκλογές στα παλαιστινιακά εδάφη αναβάλλονται λόγω της αδυναμίας διεξαγωγής τους στη Λωρίδα της Γάζας. "Μετά λύπης μου ανακοινώνω ότι οι εκλογές θα αναβληθούν (...) Συναντηθήκαμε σήμερα (σσ: την Πέμπτη) και αποφασίσαμε να πούμε στον πρόεδρο, ο οποίος προκήρυξε τις εκλογές αυτές, ότι δεν μπορούμε να τις διεξαγάγουμε την περίοδο που είχαμε προγραμματίσει", δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου ο επικεφαλής της εκλογικής επιτροπής Χάνα Νάσερ. Ανώτερος σύμβουλος του Παλαιστίνιου προέδρου είχε δηλώσει χθες ότι ο Μαχμούντ Αμπάς θα αποδεχόταν ο,τιδήποτε εισηγηθεί η εκλογική επιτροπή. Κύριοι λόγοι για την αναβολή των εκλογών, προσέθεσε ο Νάσερ, ήσαν η αδυναμία διεξαγωγής τους, στη Λωρίδα της Γάζας, όπου η Χαμάς, η οποία ελέγχει την περιοχή, δεν θα επιτρέψει τη διεξαγωγή τους και το γεγονός ότι το Ισραήλ δεν θα επιτρέψει την ψηφοφορία στην κατεχόμενη ανατολική Ιερουσαλήμ.

Μια διαδοχή που υπερβαίνει τα πρόσωπα...

Η απόφαση πάντως της Εκλογικής Επιτροπής φαίνεται ότι εξυπηρετούσε και σκοπιμότητες της Φατάχ, καθώς υφίσταται η σοβαρή εκκρεμότητα του υπό παραίτηση προέδρου. Η διαδοχή του θέτει, μεταξύ άλλων, το θέμα των διαφορετικών γενεών στο εσωτερικό της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, η οποία έχει πλέον σχεδόν συρρικνωθεί στη Φατάχ, που ήταν βέβαια ανέκαθεν η σπονδυλική της στήλη, ενώ παράλληλα αναδεικνύει και τις ενδογενείς αδυναμίες της εθνικοαπελευθερωτικής οργάνωσης - αδυναμίες που επιτείνει η ανάπτυξη της Χαμάς.

Το θέμα λοιπόν της διαδοχής του Μαχμούντ Αμπάς φέρνει στης επιφάνεια δομικά προβλήματα συνολικά του παλαιστινιακού κινήματος. Για παράδειγμα, είναι αποκαλυπτικό ότι, πέραν του Μαρουάν Μπαργκούτι, που είναι δημοφιλέστατος, αλλά προς το παρόν κρατείται στις ισραηλινές φυλακές, εκτίοντας ποινή ισόβιας κάθειρξης, οι άλλες δύο επιλογές αφορούν στους Μοχάμεντ Νταλάν και Τζιμπρίλ Ρατζούμπ, που και οι δυό τους διετέλεσαν υπεύθυνοι των παλαιστινιακών υπηρεσιών ασφαλείας. Και, αν αναρωτιέται κανείς, ναι, οι δύο άνδρες μισιούνται θανασίμως... Οι Μπαργκούτι και Νταλάν, είναι σύμφωνα με πολλούς αναλυτές, εκείνοι που συγκεντρώνουν τις περισσότερες πιθανότητες να διαδεχθούν τον Αμπάς, χωρίς να είναι οι μόνοι. Προστίθενται δύο μέλη της "παλιάς φρουράς" της Φατάχ, οι Αχμέντ Κορέι και Μοχάμεντ Γκνέιμ, και ο πρωθυπουργός Σαλάμ Φαγιέντ καθώς και ο πρωθυπουργός της Λωρίδας της Γάζας, στέλεχος της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγιε. Από αυτούς, ο Φαγιέντ είναι πολιτικά ο πιο αδύναμος, ενώ ο Κορέι απέτυχε να εκλεγεί στο συνέδριο της Φατάχ τον Αύγουστο. Ο Γκνέιμ, έχει σε βάρος του την εξορία του στην Τύνιδα (ήταν κατά των συμφωνιών του Όσλο), ενώ ο Χανίγιε είναι απίθανο να γίνει αποδεκτός λόγω της τακτικής περιχαράκωσης που ακολουθεί η Χαμάς... Άρα; Άρα η παλαιστινιακή ηγεσία θα έλθει ξανά σε χέρια στελεχών της Φατάχ... Ωστόσο το θέμα πλέον υπερβαίνει τα πρόσωπα: Θα καταφέρει ο διάδοχος του Μ. Αμπάς να λειτουργήσει ενοποιητικά; Να υπερβεί τη βαθιά διαίρεση του παλαιστινιακού κινήματος; Να καταστεί, παράλληλα, αξιόπιστος συνομιλητής μιας ισραηλινής πλευράς που κάνει ό,τι μπορεί για να κερδίσει χρόνο, αναβάλλοντας και υπονομεύοντας, εν τοις πράγμασι, κάθε μορφή ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους; Η απογοήτευση που επικρατεί αυτή την περίοδο στην παλαιστινιακή πλευρά είναι τέτοια, που ένα στέλεχος όπως ο Σαέμπ Ερεκάτ, διαπραγματευτής επί χρόνια με τους Ισραηλινούς, στενός συνεργάτης του Γ. Αραφάτ, να φθάσει να δηλώνει πλέον ότι η προοπτική του ανεξάρτητου κράτους είναι καταδικασμένη και ότι οι προσπάθειες πρέπει να στραφούν στη συμβίωση σε ένα, ενιαίο κράτους με τους Ισραηλινούς - μια τοποθέτηση "αιρετική" μέχρι πρότινος.

Όλοι αυτοί οι "δείκτες" μαρτυρούν ότι το παλαιστινιακό βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή, που υπερβαίνει τη διαδοχή προσώπων: διακυβεύεται η ίδια η συνέχεια της παλαιστινιακής υπόθεσης, που ξεκίνησε πριν από εξήντα χρόνια με τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ, αναπτύχθηκε μετά τον πόλεμο των Έξι Ημερών και φάνηκε ότι μπορούσε να φθάσει σε αίσιο τέλος στη δεκαετία του 1990. Σήμερα τα δεδομένα είναι διαφορετικά και κρίσιμα - το άμεσο μέλλον θα δείξει αν θα είναι και μοιραία...