Στις Βρυξέλλες ψάχνουν όρους για το νέο δάνειο, στην Αθήνα πλήρης αβεβαιότητα

Όπως ακριβώς αναμενόταν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες εξέφρασαν προχθές επίσημα την πρόθεσή τους να ανταποκριθούν στις ανάγκες χρηματοδότησης της Ελλάδας για τα επόμενα τρία χρόνια, υπό τον όρο, βέβαια, να ψηφιστεί το Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πρόγραμμα. Όμως η αγωνία για την οικονομική επιβίωση της χώρας κάθε άλλο παρά αίρεται. Όχι μόνο γιατί ουδείς μπορεί να προδικάσει την έκβαση των ψηφοφοριών που πρέπει να διεξαχθούν στη Βουλή μέχρι την Πέμπτη 30 Ιουνίου. Και να πάρουν την απαιτούμενη πλειοψηφία Μεσοπρόθεσμο και εφαρμοστικός νόμος, θα εκκρεμεί να αποσαφηνισθεί το ύψος του επόμενου δανείου ΕΕ/ΔΝΤ και η συμμετοχή των τραπεζών, την επόμενη Κυριακή 3/7, στο Eurogroup, προκειμένου να εξασφαλιστεί η καταβολή της 5ης δόσης του αρχικού δανείου τον Ιούλιο, να αποτραπεί άρα μια άμεση στάση πληρωμών του κράτους, κατάρρευση των τραπεζών και όλης της οικονομίας. Το τί θα συμβεί δε από εκεί και μετά παραμένει άδηλο.

Μεγάλες αβεβαιότητες ενέχει κατ’ αρχάς η υλοποίηση των μέτρων που προβλέπει το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα, όπως τελικά συμφωνήθηκαν από τον νέο υπουργό Οικονομικών και αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Βαγγέλη Βενιζέλο με την τρόικα. Πολιτική συζήτηση που να διαμορφώνει προοπτικές για την Ελλάδα δεν διεξάγεται. Εάν, με το μαχαίρι στο λαιμό, οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ τελικά τα ψηφίσουν, αυτό δεν σημαίνει ότι θα καμφθούν οι ισχυρές αντιστάσεις μερίδων της κοινωνίας στην εφαρμογή τους. Πέρυσι, που η ραγδαία επιδείνωση της θέσης της χώρας στις αγορές οδήγησε στο πρώτο μεγάλο δάνειο ΕΕ/ΔΝΤ και στο Μνημόνιο, για να αποτρεπόταν τότε η χρεοκοπία, το επιχείρημα ότι δεν υπήρχε ο χρόνος για διαβουλεύσεις και δικαιότερη κατανομή των βαρών συναντούσε κάποια ανοχή. Ποιος όμως θα τολμούσε να το επικαλεστεί δεκατέσσερες μήνες αργότερα, όταν ο καθένας βλέπει τη φοροδιαφυγή να εξακολουθεί να οργιάζει γύρω του, το ίδιο και τις ανισότητες; Με την οικονομική ύφεση στο μεταξύ να έχει βαθύνει, τους ανέργους να ξεπερνούν τις οκτακόσιες χιλιάδες, χωρίς η συμπίεση ευρύτατων εισοδημάτων να έχει ανοίξει την παραμικρή φωτεινή χαραμάδα;

Αλλά η επιδείνωση της οικονομικής ύφεσης στην Ελλάδα συνιστά κεντρικό στοιχείο για τη γενικότερη αμφισβήτηση της πολιτικής που επιβάλλεται στις χώρες της Ευρωζώνης με κρίση χρέους. Σε συνθήκες βαθειάς και παρατεινόμενης ύφεσης η επίτευξη φιλόδοξων δημοσιονομικών στόχων γίνεται πάρα πολύ πιο δύσκολη. Εκτεταμένη είναι η πολιτική και επιστημονική διεθνής αρθρογραφία σχετικά, ενώ με ένα τέτοιο σκεπτικό καλούσε το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα την Πέμπτη σε μια νέα στρατηγική επενδύσεων και εκσυγχρονισμού για την Ευρώπη. Και ενόψει της συνόδου κορυφής ρωτούσε αν οι επικείμενες αποφάσεις θα βασίζονταν στην αλληλεγγύη ή το ιδιοτελές συμφέρον, στην ευημερία ή την τιμωρία;

Στις ανησυχίες αυτές προσπάθησε να απαντήσει το βράδυ της Πέμπτης ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μπαρόζο, μιλώντας για τον αναπρογραμματισμό του ΕΣΠΑ που εξετάζεται ώστε η κοινοτική χρηματοδότηση να φτάσει το 85% και να είναι εμπροσθοβαρής. Από τα 20 δις ευρώ κοινοτικοί πόροι που έχουν προβλεφθεί για την Ελλάδα στο ΕΣΠΑ για την επταετία ως το 2013 έχουν απορροφηθεί μόνο 5 δις, είπε και παρότρυνε τα άλλα κράτη μέλη να ενισχύσουν και με τεχνική υποστήριξη, όπου επίσης η απορρόφηση είναι χαμηλή, ώστε να γίνουν αυτά τα χρήματα το ταχύτερο απασχόληση και ανάπτυξη για τον ελληνικό λαό. Την πρωτοβουλία της Κομισιόν υποστηρίζουν ρητά και οι 27 ηγέτες στα «Συμπεράσματα» που εξέδωσαν, όπου επιμένουν ότι πρέπει να εγκριθεί το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα και ο εφαρμοστικός νόμος επειγόντως από την ελληνική Βουλή και καλούν όλα τα πολιτικά κόμματα να στηρίξουν τους βασικούς στόχους και τα κύρια μέτρα του. «Με δεδομένη την έκταση, το μέγεθος και τη φύση των μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται στην Ελλάδα η εθνική ενότητα είναι προϋπόθεση για την επιτυχία», γράφει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ενώ αναγνωρίζει τις «προσπάθειες» και τις «θυσίες» που συνεπάγονται αυτά «τα απαραίτητα μέτρα» για τους Έλληνες πολίτες.

Αντίστοιχα στη δημοσιονομική εξυγίανση, τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και τις ιδιωτικοποιήσεις, όπως προβλέπονται στο Μεσοπρόθεσμο επέμεινε και ο Ζοζέ Μπαρόζο. Στα συγκεκριμένα μέτρα του πάντως δεν έδειχνε προχθές να πιστεύει ούτε ο ίδιος ο υπουργός Οικονομικών (διαφέροντας εδώ από τον προκάτοχό του). Είπε ο κ. Βενιζέλος στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής: «Δεν είμαστε αυτή τη στιγμή σε θέση να κάνουμε τις επιλογές που θα θέλαμε να κάνουμε. Είναι αναγκαστικό να υιοθετήσουμε ένα πλαίσιο στο σημείο που αυτό βρίσκεται», για να παραπέμψει σε ένα μελλοντικό «εθνικό στρατηγικό σχέδιο».

Το παζάρι με τις τράπεζες και ο σοφός γέρος Χέλμουτ Σμιτ

Αλλά πέρα από τις δυσκολίες να προχωρήσει αποδοτικά η νέα συνταγή της τρόικας μέσα στην Ελλάδα, πλήρης παραμένει η αβεβαιότητα ως προς τον τρόπο της χρηματοδότησης σε αυτό το δεύτερο «σωστικό πακέτο» για τη χώρα. Υποκύπτοντας στην ισχυρή πίεση της Γερμανίας για τη συμμετοχή των ιδιωτών, τραπεζών και ασφαλειών κυρίως, με τον τελικό συμβιβασμό η συμμετοχή αυτή να είναι «εθελοντική», ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και Κομισιόν διόλου δεν έχουν ακόμα αποσαφηνίσει πώς θα λειτουργήσει. Για «επιδίωξη εθελοντικής εμπλοκής του ιδιωτικού ιδιωτικού τομέα με τη μορφή άτυπων και εθελοντικών μετακυλίσεων των υφισταμένων ελληνικών ομολόγων κατά τη λήξη τους ώστε να περιοριστεί η απαιτούμενη κατ’ έτος χρηματοδότηση εντός του προγράμματος, ενώ θα αποφεύγεται μια επιλεκτική χρεοκοπία», γράφουν απλώς τα προχθεσινά «Συμπεράσματα». Παραπέμπουν στο Eurogroup χωρίς να έχουν απαντηθεί οι ισχυρές ενστάσεις στη μεθόδευση αυτή.

Στην Αθήνα βρισκόταν την περασμένη εβδομάδα, πληροφορηθήκαμε από την Wall Street Journal, ο Τσαρλς Νταλάρα, γενικός διευθυντής του IIF, του Ινστιτούτου Διεθνούς Χρηματοοικονομίας, όπου μετέχουν ως μέλη όλες οι μεγάλες τράπεζες (και πρόεδρος είναι ο γνωστός μας Γιόζεφ Άκερμαν της Deutsche Bank). Πρώην στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, με αποφασιστική συμμετοχή στα λεγόμενα ομόλογα Μπρέιντι, με τα οποία αντιμετωπίστηκε πριν από τριάντα χρόνια η κρίση χρέους της Λατινικής Αμερικής, ο Νταλάρα φαίνεται να διερευνά για λογαριασμό των τραπεζών με ποιες εγγυήσεις θα μπορούσε να γίνει προς το συμφέρον τους μια τέτοια μετακύλιση. Η περίπτωση είναι τώρα δυσκολότερη, είπε στην εφημερίδα, αλλά δεν παρέλειψε μια σειρά καλά λόγια για τη χώρα, την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης και την κεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος.

Οι εδώ τράπεζες και τα ασφαλιστικά ταμεία, που κατέχουν μεγαλύτερο όγκο ελληνικών κρατικών ομολόγων παρ’ όσο οποιασδήποτε άλλης χώρας, δεν θα αρνηθούν την όποια επιμήκυνση τους ζητηθεί. Η τύχη τους είναι δεμένη με το ελληνικό Δημόσιο, αυτό που θα είχαν πραγματικά να φοβηθούν θα ήταν ένα «κούρεμα» που θα μείωνε την αξία του ενεργητικού τους, την αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους.

Στο μεταξύ πυκνώνουν στο διεθνή Τύπο πληροφορίες για ξένες τράπεζες που φέρονται διατεθειμένες να συμφωνήσουν σε παράταση της διάρκειας των ελληνικών ομολόγων που κατέχουν. Πρώτη αναφέρθηκε η βελγική Dexia, για 4,2 δις ευρώ από τα 5,4 δις που κρατάει, κατόπιν η δεσμευμένη εδώ εφόσον έχει αγοράσει την Εμπορική Credit Agricole, ιταλικές, άλλες γαλλικές και ισπανικές τράπεζες, έγραφαν χθες χωρίς ονόματα οι Financial Times της Γερμανίας, σημειώνοντας ότι οι γερμανικές τράπεζες, αντίθετα, είναι πιο διστακτικές περιμένοντας ποιες κρατικές εγγυήσεις θα τους δοθούν.

Το σχετικό ρεπορτάζ αναδεικνύει την εύστοχη σκέψη του ευρωπαϊστή σοσιαλδημοκράτη, πρώην καγκελάριου της Γερμανίας Χέλμουτ Σμιτ: Σε αιχμηρή παρέμβασή του ο 93χρονος παλαίμαχος πολιτικός παρακάμπτει ως εντελώς δευτερεύουσας σημασίας την αντιπαράθεση για τη συμμετοχή των τραπεζών και όχι μόνο των φορολογουμένων στο κόστος αντιμετώπισης της κρίσης του χρέους, στην οποία τόσο έχει επιμείνει η Άγγελα Μέρκελ. Όπως εξηγεί απλά, αν οι απώλειες προκύψουν σημαντικές για τις τράπεζες, και πάλι το κράτος, δηλαδή οι φορολογούμενοι, θα το καλύψουν. Αλλά προχωρώντας μακρύτερα από τους τωρινούς Ευρωπαίους σοσιαλιστές επιμένει ότι πέρα από δάνεια η Ελλάδα χρειάζεται ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα για την απασχόληση, την παραγωγικότητα και το εθνικό εισόδημα που να ανοίγει στους πολίτες μια προοπτική ευημερίας. Χρειάζονται συγκεκριμένα σχέδια, γράφει, όπως συμμετοχή της χώρας στην ενεργειακή αλλαγή, για να εξάγει ηλιακή ενέργεια στο βορρά, υποδομές, με τη βοήθεια εταιριών απασχόλησης θέσεις εργασίας για νέους. Εξ ίσου σοβαρή με τον κίνδυνο αδυναμίας πληρωμών της Ελλάδας θεωρεί άλλωστε την κρίση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που περνάει βδομάδες με επιζήμιους καυγάδες για ασήμαντες λεπτομέρειες από μικροεγωισμούς και λαϊκισμούς. Τεκμηριώνει ότι από τη διάλυση περισσότερο έχει να χάσει η Γερμανία, θυμίζοντας μέσα στη συζήτηση για τα δισεκατομμύρια ευρώ πόσα χρωστάει δυόμισι χιλιάδες χρόνια τώρα στην Ελλάδα (άρθρο στην Die Zeit 23/6/2011).