Γιούχα και πάλε γιούχα των πατρίδων! Ποιος το φώναξε αυτό; Ποιος θάρρεψε να το ξεστομίσει; Ποιος τόλμησε να γιουχάρει την πατρίδα, την ιερή, την πολύτιμη, τη δοξασμένη;

Γιούχα και πάλε γιούχα των πατρίδων! Ενας ποιητής το έγραψε. Ο Παλαμάς. Τι ποιητής; Απατρις, βλάσφημος, ανθέλληνας; Οχι, αντίθετα. Πατριώτης, καθαρός και έντιμος. Αλλά πραγματικός. Και ο «Γύφτος» του, που γιουχάρει τις πατρίδες, είναι το σύμβολο του ελεύθερου και αδάμαστου ανθρώπου.

Το 2004 πέρασα μερικές καλοκαιρινές μέρες σε μια αίθουσα της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, διορθώνοντας γραπτά υποψηφίων για τη Σχολή. Στην ίδια αίθουσα διόρθωνε κι ένας φίλος, εξαιρετικός ιστορικός. Μία από εκείνες τις μέρες, σηκώθηκε νευρικά και μου έδειξε ένα γραπτό. Διάβασα: «Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, που άρχισε την 28η Οκτωβρίου 1940...». Γέλασα! Αυτός δεν γελούσε. Δεν επιτρέπεται πτυχιούχος ιστορικού τμήματος (οι υποψήφιοι για την ΕΣΔΔ είναι πτυχιούχοι πανεπιστημίου) να γράφει τέτοια σαχλαμάρα, σχολίασε.

Tι ήταν το «Τείχος του Βερολίνου»; Το τελευταίο και πιο εμβληματικό σύμβολο του Ψυχρού Πολέμου; Ενα εσωτερικό σύνορο μιας διαιρεμένης πόλης και μιας διχασμένης μνήμης; Μια ιδιάζουσα «τέχνη του τοπίου», όπως λέει ειρωνικά ένας ήρωας της πρόσφατης ταινίας Μη χαμηλώνεις το βλέμμα; Μια παγίδα θανάτου για όσους επέλεξαν να εγκαταλείψουν τον «παράδεισο του υπαρκτού σοσιαλισμού»; Ενα σουβενίρ για τους τουρίστες που επισκέπτονται το Βερολίνο; Αν κρίνει κανείς από τους τίτλους της διαρκώς αυξανόμενης βιβλιογραφίας, το Τείχος ήταν ίσως όλα αυτά μαζί.

Στις 25 Νοεμβρίου καθόρισε ο ΓΓ του ΟΗΕ την «τριμερή» συνάντηση ανάμεσα στον ίδιο και τους δύο κύπριους ηγέτες. Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν υπάρχει κάποια ελπίδα για να σπάσει το σημερινό αδιέξοδο. Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό, πρέπει να αναλύσουμε το τι ακριβώς προκάλεσε την πλήρη στασιμότητα για δύο και μισό χρόνια, και έτσι να δούμε τι προοπτικες μπορεί να υπάρχουν σήμερα. Όλοι αναγνωρίζουν ότι το 2017 φτάσαμε ένα βήμα πριν από τη συνολική επίλυση. Το τι έκανε η κάθε πλευρά το γνωρίζει καλύτερα παντός αλλου ο ίδιος ο ΓΓ.

Από μια άποψη είναι πολύ θετικό για τη χώρα το γεγονός ότι ακούστηκαν μόνο ύβρεις για τα δέκα κορίτσια που έκαναν το χάπενινγκ στην παρέλαση της Νέας Φιλαδέλφειας. Οι συνήθεις αντιδράσεις του παρελθόντος κυμαίνονταν από το «κλείστε τες μέσα» μέχρι «κρεμάστε τες ψηλά».

Μια δομική αδυναμία της ελληνικής οικονομίας είναι το πολύ μικρό μέγεθος των επιχειρηματικών μονάδων. Διαθέτουμε το συντριπτικά μεγαλύτερο στην Ευρώπη ποσοστό επιχειρήσεων που απασχολούν λιγότερους από 10 μισθωτούς, καθώς και το διπλάσιο από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο ποσοστό αυτοαπασχολουμένων στο σύνολο των απασχολουμένων. Σε αυτό το αρχιπέλαγος των δραματικά μικρών επιχειρήσεων κινδυνεύουν να πνιγούν η ανάπτυξη, η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Γιατί;

Ο ΣΥΡΙΖΑ εντός μιας δεκαετίας μεταμορφώθηκε. Ξεκίνησε με ισχνή κοινοβουλευτική παρουσία, όταν συγκροτήθηκε το 2004 από την ενοποίηση του Συνασπισμού με μικρότερες δυνάμεις από την ανανεωτική και την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά. Σε διαδοχικές εκλογές μετατράπηκε σε κόμμα εξουσίας. Εγινε αξιωματική αντιπολίτευση, κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση ξανά.

"Η κατάσταση είναι εκρηκτική". «Οι προσφυγικοί καταυλισμοί στα ελληνικά νησιά είναι ένα βήμα πριν από την καταστροφή». «Οι ελλείψεις σε ιατρική φροντίδα και συνθήκες υγιεινής είναι απελπιστικές». «Οι άνθρωποι περιμένουν ώρες στην ουρά για μια τουαλέτα, αν υπάρχει». «Οικογένειες σκάβουν στους βράχους για να φτιάξουν ένα πρόχειρο κατάλυμα με ξύλα που έχουν κόψει μόνοι τους». Σταχυολογώ σκόρπιες φράσεις από τις δηλώσεις της Ντούνια Μιγιάτοβιτς, της ευρωπαίας επιτρόπου για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που δοκίμασε αυτές τις ημέρες την εμπειρία μιας επίσκεψης στη Σάμο, όπου ζουν σε άθλιες συνθήκες εννιά φορές περισσότεροι άνθρωποι από όσους μπορεί να φιλοξενήσει ο καταυλισμός. Είδε, κατάλαβε και αναγνώρισε ότι η πρόβλεψη της ευρωτουρκικής συνθήκης που υποχρεώνει τους αιτούντες άσυλο να μένουν στα νησιά πρέπει να αλλάξει και οι άνθρωποι πρέπει επειγόντως να μεταφερθούν στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Στον απόηχο της καταδικαστέας τουρκικής εισβολής στη Βόρεια Συρία και των τουρκικών ενεργειών στην Κύπρο στο πλαίσιο της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ (που είναι κατάφωρα παράνομες με βάση το διεθνές δίκαιο, που απαγορεύει τέτοιες ενέργειες όταν δεν έχει προηγουμένως λάβει χώρα οριοθέτηση της ΑΟΖ ή της υφαλοκρηπίδας μεταξύ των δύο εμπλεκόμενων χωρών) που έχουν προκαλέσει σάλο στην ελληνική κοινή γνώμη, ας προσπαθήσουμε να δούμε μια άλλη βασική πτυχή της τουρκικής στάσης, στη λογική ότι πρέπει να γνωρίζεις τον αντίπαλο και τι τον «πονάει» για να μπορείς να ασκήσεις νηφάλια εξωτερική πολιτική. Θα εστιάσω την προσοχή μου στα τουρκικά «εθνικά θέματα», βασικό κίνητρο και πυλώνα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής και της εκάστοτε τουρκικής ηγεσίας.

Είναι σαφές ότι εμείς οι Ευρωπαίοι θα μπορέσουμε να τα καταφέρουμε στον σημερινό κόσμο μόνο αν μείνουμε ενωμένοι. Διότι κανείς μας δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνος του τις τέσσερις μεγάλες παγκόσμιες προκλήσεις, την παγκοσμιοποίηση, την κλιματική αλλαγή, την ψηφιακή επανάσταση και τη μετανάστευση.

Εντάξει. Δεν είναι όλοι πρόσφυγες πολέμου. Δεν είναι όλοι Κούρδοι και Σύροι που φεύγουν από βομβαρδισμένες περιοχές και αγοράζουν με ό,τι τους απέμεινε την πιθανότητα να επιβιώσουν. Είναι και Ιρακινοί, Παλαιστίνιοι, Αφγανοί και Πακιστανοί, δηλαδή κάτοικοι χωρών που μόνο η ευρωπαϊκή μας βολή τις θεωρεί ασφαλείς. Είναι και Τούρκοι πολιτικοί πρόσφυγες, που κινδυνεύουν στη «δημοκρατία» του Ερντογάν.

Στη διάρκεια των μεγάλων κρίσεων, διεθνών ή εθνικών, οι κοινωνίες σφίγγουν τα δόντια και προσπαθούν να επιβιώσουν, συλλογικά και ατομικά. Μετά την κρίση επιχειρούν συνήθως τον αναστοχασμό της δραματικής εμπειρίας, αξιοποιώντας και τα βιώματα της κρίσης. Επεξεργάζονται το τραύμα τους που λένε και οι ψυχίατροι. Θέλουν να καταλάβουν πώς συνέβη ό,τι τους συνέβη, και τι έμαθαν για να προχωρήσουν στο μέλλον. Θα μπορέσει η ελληνική κοινωνία να προχωρήσει σε μια τέτοια διαδικασία αυτογνωσίας στη νέα μετακρισιακή φάση;