«Στην καρδιά της πράσινης μετάβασης είναι η έννοια της ενεργειακής δημοκρατίας»

Κλιματική κρίση και πράσινη μετάβαση, κοινωνικές ανισότητες, κρίση δημοκρατίας και δικαιωμάτων, βιώσιμη ανάπτυξη και ανάκαμψη. Αυτές είναι οι τέσσερις κρίσιμες προκλήσεις για την ελληνική κοινωνία, στις οποίες επιχειρεί να δώσει προοδευτικές απαντήσεις το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. που θα εγκριθεί από την προγραμματική συνδιάσκεψη του κόμματος τον ερχόμενο Απρίλιο.

Η παγκόσμια οικονομία βρέθηκε στη δίνη δύο διαδοχικών κρίσεων. Της κρίσης του 2008 και της υγειονομικής και οικονομικής κρίσης της πανδημίας. Ενδιάμεσα κλιμακώθηκε η κλιματική κρίση, οδηγώντας στη μεγαλύτερη διεθνή συμφωνία για το κλίμα, τη Συμφωνία του Παρισιού, με την Ευρώπη να δεσμεύεται στη συνέχεια για την «πράσινη μετάβαση». Η περίοδος οικονομικής ανόδου πριν από το 2008 (στάσιμοι μισθοί, αποδυνάμωση κοινωνικού κράτους) και οι πολιτικές διαχείρισης της κρίσης (οι πολιτικές λιτότητας και η διάσωση των τραπεζών με δημόσιο χρήμα) ανέδειξαν ως μείζον πολιτικό διακύβευμα της εποχής τις ανισότητες, τη διεύρυνση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων.

Το Ταμείο Ανάκαμψης είναι η αφορμή για την αποτύπωση των δύο διαφορετικών στρατηγικών για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας την επαύριο της οικονομικής κρίσης της πανδημίας. Στο επίκεντρο της διαμάχης είναι τα εργασιακά, το φορολογικό σύστημα, το συνταξιοδοτικό, οι ιδιωτικοποιήσεις, το κοινωνικό κράτος και οι μεταρρυθμίσεις σε δημόσια διοίκηση, δικαιοσύνη, χωροταξία, περιβάλλον. Τελικά το ίδιο το αναπτυξιακό μοντέλο στην επόμενη δεκαετία.

Ο πρώτος χρόνος ασυλίας της κυβέρνησης προφανώς παρήλθε. Η κυβέρνηση επένδυσε στην ιδέα του ενός και μοναδικού κύματος πανδημίας και επέλεξε να μη δαπανήσει χρήματα για την οικονομία και το σύστημα υγείας. Με το δεύτερο κύμα η στρατηγική αυτή κατέρρευσε.

Οι στόχοι της πράσινης μετάβασης για το 2030 και το 2050 είναι δεδομένοι. Η Ελλάδα έχει προσυπογράψει τη Συμφωνία για το Κλίμα του Παρισιού, και φυσικά έχει προσυπογράψει τους δεσμευτικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την παραγωγή από ΑΠΕ του 60% της ενέργειας το 2030 και του 100% το 2050. Αντίστοιχοι στόχοι υπάρχουν για τη μεγάλη μείωση των εκπομπών ρύπων σε κατοικία, μεταφορές, βιομηχανία και τον εκμηδενισμό τους το 2050.

Η πράσινη μετάβαση με βάση τους στόχους για την κλιματική αλλαγή που τέθηκαν στη συμφωνία του Παρισιού, και ως ευρωπαϊκή πλέον πολιτική (Νέα Πράσινη Συμφωνία) με συγκεκριμένους ποσοτικούς στόχους για το 2030 και μηδενική παραγωγή ρύπων το 2050 (κλιματική ουδετερότητα), αποτελεί μια αδιαπραγμάτευτη πραγματικότητα για την Ελλάδα. Εκ των πραγμάτων το 2030 πρέπει να παράγουμε το 60% της ενέργειας από ΑΠΕ και πρέπει να καταναλώνουμε λιγότερη ενέργεια κατά 40% σε σχέση με το 1990.

Η ύφεση στην ευρωπαϊκή οικονομία ίσως είναι λίγο μικρότερη από την αναμενόμενη (8% αντί για 9%). Εντούτοις η ανάκαμψη, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, θα πάρει δύο χρόνια (θα είναι 5,5% το ʼ21 και 3,2% το ʼ22), χωρίς να συνυπολογιστεί πιθανή κλιμάκωση της πανδημίας.

1. Η ύφεση στην παγκόσμια οικονομία

Η έκταση των οικονομικών επιπτώσεων από την πανδημία στην παγκόσμια οικονομία έχει πλέον υπολογιστεί με σχετική ακρίβεια. Η κρίση του 2008 προκάλεσε ύφεση της τάξης του -4% στην παγκόσμια οικονομία και χρειάστηκε 18 μήνες για να επανέλθει στα προ κρίσης επίπεδα. Τώρα, το 2020 η παγκόσμια οικονομία αναμένεται να φθάσει το -6,5%. Στο αισιόδοξο σενάριο, και εφόσον δεν υπάρξει δεύτερο κύμα πανδημίας, αναμένεται να ανακάμψει γρηγορότερα, σε διάστημα 9-12 μηνών.

Η χρηματοδότηση του προγράμματος είναι απόλυτα τεκμηριωμένη. Στηρίζεται στους διαθέσιμους δανειακούς πόρους που έχουν ευρωπαϊκή προέλευση, αναδιατάσσει μέρος των πόρων αυτών προς δημοσιονομικά μέτρα και χρηματοδοτεί το υπόλοιπο δημοσιονομικό κόστος από το μαξιλάρι, από καθαρά ελληνικούς και μη δεσμευμένους πόρους του μαξιλαριού. Κοινώς δεν χρειάζεται να προσφύγει το Ελληνικό Δημόσιο σε νέο δανεισμό ή να αυξήσει το συνολικό χρέος

Ο ΣΥΡΙΖΑ εντός μιας δεκαετίας μεταμορφώθηκε. Ξεκίνησε με ισχνή κοινοβουλευτική παρουσία, όταν συγκροτήθηκε το 2004 από την ενοποίηση του Συνασπισμού με μικρότερες δυνάμεις από την ανανεωτική και την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά. Σε διαδοχικές εκλογές μετατράπηκε σε κόμμα εξουσίας. Εγινε αξιωματική αντιπολίτευση, κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση ξανά.

Η φαρσοκωμωδία στη διαχείριση του οικονομικού προβλήματος της χώρας συνεχίζεται με αμείωτο ενδιαφέρον. Η κυβέρνηση Παπανδρέου ξεκίνησε με το “Λεφτά υπάρχουν”. Προχώρησε στο “Βουλιάζουμε, αλλά θα τα καταφέρουμε μόνοι μας” (ο πρωθυπουργός πρέπει να αισθάνεται πολύ δικαιωμένος από τις προβλέψεις του).

Τα αίτια του δημοσιονομικού προβλήματος προκύπτουν από μερικά βασικά δεδομένα που φωτίζουν, ίσως με απόλυτη διαύγεια, το πρόβλημα.

Πρώτον, το χρέος είναι δημιούργημα της δεκαετίας του 1980. Το 1980 το χρέος ήταν μόλις 20% του ΑΕΠ, το 1990 ήταν 80% και το 1993 ήταν 120%. Έκτοτε περιστρέφεται γύρω στο 100-120% του ΑΕΠ.