Ο Πάπας της νεωτερικότητας

Ο Πάπας Φραγκίσκος άφησε την επίγεια πόλη ίσως για την ουράνια, ίσως και για καμία πόλη. Αλλά το σε ποια πόλη θα πάει, καμία σημασία δεν έχει με το ότι αυτός άλλαξε προς το καλύτερο την πόλη στην οποία έζησε. Συνεχιστής του διακοπέντος από τους προηγούμενους Πάπες έργου δύο πολύ μεγάλων Παπών: του Ιωάννη ΚΓ’ (1958-1963) και του Παύλου ΣΤ’ (1963-1978), οι οποίοι στη Β’ Βατικανή Σύνοδο (1962-1965) αμφισβήτησαν το δικό τους «αλάθητο», καθιστώντας επί της ουσίας ανενεργό το Διάταγμα Pastor Aeternus που καθιερώθηκε το 1870 και έμενε ακλόνητο έως τις μέρες τους, αλλά και ένα άλλο καθολικό δόγμα, το Syllabus Errorum (1864) του Πάπα Πίου Θ’. Χωρίς αυτούς τους δύο, αυτός ποτέ δεν θα είχε γίνει Πάπας. Δεν έμεινε όμως μόνο στο να ταρακουνήσει συθέμελα τα δόγματα του καθολικισμού. Αλλαξε και την οπτική γωνία της Εκκλησίας. Χαρακτηρίστηκε ως ο Πάπας των φτωχών. Πολύ «φτωχή» διατύπωση για να χαρακτηρίσουμε έναν Πάπα που θα αφήσει βαθύ αποτύπωμα όχι μόνο στην Καθολική Εκκλησία αλλά και στην προοδευτική σκέψη της συμπερίληψης. Η Εκκλησία, λέει το δόγμα, συγχωρεί τους μετανοήσαντες αμαρτωλούς. Ο Πάπας συγχωρούσε τους πάντες: καλούς και κακούς, πλούσιους και φτωχούς, αμαρτωλούς και αναμάρτητους, άθεους και ένθεους. Και άλλοι Πάπες το είχαν κάνει αυτό. Ποια ήταν η ειδοποιός διαφορά αυτού του Πάπα; Η δική του συγχώρεση δεν αφορούσε την άλλη ζωή, αλλά τούτη τη ζωή. Γι’ αυτό και αν και δεν συγχωρούσε τις ρατσιστικές ιδέες του αμερικανού αντιπροέδρου Τζέιμς Ντι Βανς, εξού και δεν τον δέχθηκε επισήμως στο Βατικανό, τον δέχθηκε ανεπισήμως ως έναν άνθρωπο που αξίζει κανείς να του δείξει τον δρόμο της ανοχής και της αγάπης σε τούτο και όχι στον άλλο κόσμο.

Ούτε αυτό όμως μπορεί να χαρακτηρίσει όλο το μεγαλείο του Φραγκίσκου. Ο Αυγουστίνος έγραφε ότι την ύπαρξη του κόσμου τη βλέπουμε, ενώ την ύπαρξη του Θεού την πιστεύουμε. Οι απόγονοί του στην Εκκλησία έβλεπαν την ύπαρξη του Θεού, αλλά πίστευαν στη λειτουργία του χρήματος, του κεφαλαίου, του ανταγωνισμού. Η Εκκλησία που κληρονόμησε ο Φραγκίσκος πίστευε στην πολιτική επιρροή και έβλεπε το χρήμα. Η Εκκλησία που θέλησε να κληροδοτήσει στους απογόνους του ο Φραγκίσκος βλέπει και πιστεύει σ’ έναν κόσμο χωρίς τερατώδεις ανισότητες, πιστεύει στο δίκιο των αδικημένων, των κατατρεγμένων, των μεταναστών ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος, φύλου και θρησκείας. Αγία δεν είναι, καθολική δεν είναι, αποστολική δεν είναι. Ευαγγελική όμως είναι. Είναι μια Εκκλησία όπως την ήθελε ο Χριστός των Ευαγγελίων.

Εφερε όμως και μια ακόμη μεγάλη ανατροπή. Στο ερώτημα αν ο άνθρωπος συνιστά ο ίδιος την αρχή συγκρότησης του κόσμου (Διαφωτισμός) ή, όπως υποστηρίζει η Εκκλησία, αν το θεμέλιο του κόσμου είναι η θεία χάρη, αυτός – αν και όχι ρητά και κατηγορηματικά – απέδειξε πως ο άνθρωπος και όχι η θεία χάρη είναι το μέτρο όλων. Είναι ο πρώτος Πάπας που βρέθηκε τόσο κοντά στο να συμφιλιώσει δύο «ασυμφιλίωτα» πράγματα, τη νεωτερικότητα (Διαφωτισμό) με την πίστη.

ΥΓ. Λυπάμαι που δεν μπόρεσα να τον δω έστω και από μακριά.