Στεγαστικό και μαύρο χρήμα

Θα επιλυθεί το στεγαστικό πρόβλημα έτσι; Όχι. Μήπως, τουλάχιστον, έτσι αντιμετωπιστεί η φοροδιαφυγή που ενδημεί στο πεδίο της οικοδομής γενικά και της κατοικίας ειδικότερα;

Ορισμένα μέτρα είναι σωστά, αλλά έρχονται να επιβεβαιώσουν την κυβερνητική-κρατική νωχέλεια: Παράδειγμα, τώρα, μόλις, σκέφτηκαν το αυτονόητο, να διασταυρώνονται τα στοιχεία για τις κατοικίες που δηλώνονται κλειστές με εκείνα για τις καταναλώσεις ηλεκτρικού ρεύματος, για να διαπιστωθεί αν πράγματι είναι κλειστές ή απλώς νοικιάζονται με μαύρα. Ορισμένα άλλα είναι μηδαμινής σημασίας: Αν τα νοίκια πληρώνονται μέσω τραπέζης, προφανώς θα αυξήσουν τα έσοδα των τραπεζών από προμήθειες, αλλά ουδόλως θα θίξουν το μαύρο χρήμα, το οποίο δίδεται παραπλεύρως και, συνήθως, προκαταβολικά –για σιγουριά.

Άλλα, πάλι, όπως η συζητούμενη μείωση της φορολογίας των εισοδημάτων από ενοίκια, είναι αμφιλεγόμενα: Θα συγκινήσει άραγε τους εμπλεκόμενους μια μείωση της φορολογίας, όταν έχουν συνηθίσει να κερδίζουν πολλαπλάσια από τη φοροδιαφυγή -όπως δείχνει το γεγονός ότι το μέσο δηλούμενο ενοίκιο είναι μόλις 250 ευρώ; Κι αν, πάλι, αυτά τα εισοδήματα πάνω από ένα ύψος φορολογούνται υπερβολικά, η δημοσιονομικά ορθολογική και κοινωνικά δίκαιη διαχείριση του θέματος θα ήταν άλλη: Να πάψει η αυτοτελής φορολόγησή τους και να φορολογούνται με μία κοινή, για τα εισοδήματα απο όλες τις πηγές, κλίματα φορολογίας εισοδήματος.

Τέλος, υπάρχουν και κάποια μέτρα που στο όνομα της ενίσχυσης της προσφοράς, κατ’ ουσία στρέφουν τη ζήτηση σε ειδικές κατηγορίες ακινήτων και αυξάνουν την αξία κατοικιών που την είχαν προ πολλού χάσει/αποσβέσει. Ένα τέτοιο μέτρο, που δεν έχει αποδώσει ποτέ –γιατί το όφελός του είναι σταγόνα στον ωκεανό του «μαύρου» χρήματος- είναι οι φοροαπαλλαγές για δαπάνες ανακαίνισης. Το νεότερο είναι τα χαμηλότοκα δάνεια για ανακαίνιση: Πρόκειται για μια επιδότηση των παλαιών κατοικιών, συνήθως άνω των 40 ετών, ώστε να εκτοξευθούν οι τιμές τους και να αναδειχτούν σε ένα απροσδόκητα ακριβό περιουσιακό στοιχείο.

Ατελέσφορο θα είναι και το επίδομα του ενός ενοικίου –δεν φαίνεται ικανό να περιορίσει τη φοροδιαφυγή, ίσως απλά διευκολύνει μια περαιτέρω μικρή αύξηση των ενοικίων. Αυτό που θα μπορούσε να πλήξει ουσιαστικά το καθεστώς του μαύρου χρήματος θα ήταν η εξαίρεση από το φορολογητέο εισόδημα της δαπάνης για ενοίκιο που πληρώνει μια μέση λαϊκή οικογένεια. Αυτό θα ήταν ένα πράγματι ισχυρό κίνητρο (και δίκαιο μέτρο στις σημερινές συνθήκες στέρησης για ευρύτατες κοινωνικές ομάδες) και το Γενικό Λογιστήριο θα έπρεπε να διερευνήσει σενάρια για το δημοσιονομικό κόστος που θα είχε αλλά και για το δημοσιονομικό όφελος που θα απέφερε.

Υπάρχει μια πραγματικότητα που δεν επιτρέπεται να παραγνωρίζεται: Επί 10ετίες η αγορά των ακινήτων μάθαινε να δουλεύει και να ευημερεί με μαύρα λεφτά –η πρώτη γερή «μπάζα» γινόταν με το κτίσιμο του ακινήτου και η ίδια πρακτική συνεχιζόταν με την εκμετάλλευσή του. Αυτή η κατάσταση δεν αντιμετωπίζεται με κάποια συνήθη, αναμενόμενα, μικρής εμβέλειας μέτρα αλλά απαιτούνται μέτρα που θα ξαφνιάσουν (άλλους ευχάριστα και άλλους δυσάρεστα…) μεγάλου βεληνεκούς. Διαφορετικά, σε συνθήκες ανισορροπίας προσφοράς και ζήτησης, όλα τα άλλα είναι είτε πεταμένα λεφτά είτε τροφοδοτούν την άνοδο των τιμών των κατοικιών.

Το πιο βασικό, βέβαια, είναι αυτό που κάνουν όλες οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες και που αρνείται –επί έξι συνεχή χρόνια- να κάνει η σημερινή κυβέρνηση: Η αύξηση της προσφοράς κοινωνικής κατοικίας, η μαζική οικοδόμηση δημόσιας ιδιοκτησίας κατοικιών που θα μισθώνονται έναντι χαμηλού ενοικίου. Η Πορτογαλία κατασκευάζει 26.000 κοινωνικές κατοικίες, η Ισπανία 20.000, η Ιταλία 10.000 κοινωνικές κατοικίες. Το 24% των κατοικιών στην Αυστρία και το 62% ειδικά στη Βιέννη είναι κοινωνικές κατοικίες, η Ολλανδία έχει 2,3 εκατ. κοινωνικές κατοικίες, η Γαλλία 5 εκατ., στη Γερμανία οι ιδιοκτήτες συγκροτημάτων κατοικιών υποχρεώνονται να διαθέτουν ένα ποσοστό κατοικιών με κοινωνικά προγράμματα.

Παντού, κάτι κάνουν. Στην Ελλάδα, ο «δυναμικός εκσυγχρονισμός» προσδοκεί να συγκινήσει το μαύρο χρήμα.