Ο ΣΥΡΙΖΑ κάνει σημαντικά βήματα για ένα μοντέρνο, ανοιχτό κόμμα

«Η εκλογή λοιπόν του προέδρου και της Κ.Ε. από τα μέλη μειώνει τις αποστάσεις που χωρίζουν το μέσο μέλος από μια μικρή αριθμητικά κατηγορία στελεχών»

Ο πολιτικός επιστήμονας και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Νίκος Μαραντζίδης σχολιάζει τις καταστατικές αλλαγές που προκρίνονται στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης καθώς και την πρόταση του Αλ. Τσίπρα για εκλογή του προέδρου και της Κεντρικής Επιτροπής από τη βάση, την αναγκαία προσπάθεια αναζωπύρωσης του ενδιαφέροντος των πολιτών για την πολιτική, τη φθορά της κυβέρνησης Μητσοτάκη, ενώ εκτιμά ότι χρειάζεται να περιμένουμε για το εάν θα επιβεβαιωθεί η δημοσκοπική καταγραφή του ΚΙΝ.ΑΛΛ.

* Ο Αλ. Τσίπρας θα εισηγηθεί στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. την εκλογή της ηγεσίας -προέδρου και Κεντρικής Επιτροπής- από την κομματική βάση. Τι σηματοδοτεί κατά τη γνώμη σας αυτή η τομή για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης ως προς την ταυτότητα αλλά και τη στρατηγική;

Είναι μια σημαντική απόφαση γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ανάγκη να κινητοποιήσει την εκλογική του βάση και να διευρύνει την οργανωμένη του βάση επιτακτικά. Η Αριστερά, στη χώρα μας ειδικά, ήταν πάντα επιφυλακτική σε διαδικασίες ανοιχτού κόμματος. Κουβαλώντας την πολιτική παρακαταθήκη και την κουλτούρα του «κόμματος νέου τύπου» αντιμετώπισε αυτά τα θέματα με καχυποψία ή και αρνητισμό, ως ένα επικίνδυνο πολιτικό θέαμα.

Επιπλέον, ιδιαίτερα στην Ανανεωτική Αριστερά, η κινητοποίηση της εκλογικής βάσης για εσωκομματικές διαδικασίες αντιμετωπίστηκε ως απειλή προς την κατεύθυνση του αρχηγικού κόμματος, τύπου ανδρεοπαπανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ. Βέβαια, μου κάνει εντύπωση πως όσοι και όσες ανησυχούν για αυτήν την απειλή δεν αντιλήφθηκαν πως το πιο σκληρό και αδίστακτο αρχηγικό κόμμα στην ιστορία της παγκόσμιας Αριστεράς, το σταλινικό κόμμα, εγκαθιδρύθηκε εντός του πιο κλειστού κόμματος, του μπολσεβίκικου κόμματος, που υποτίθεται πως αποτελούνταν από μια πρωτοπορία συνειδητών επαναστατών.

Η αποκοπή της οργανωμένης βάσης από την εκλογική βάση, αν μέσα σε συνθήκες παρανομίας εξασφάλιζε μια ασφάλεια, μέσα σε δημοκρατικές συνθήκες αφυδατώνει και γραφειοκρατικοποιεί τα κόμματα και στο τέλος επηρεάζει αρνητικά την εκλογική τους δύναμη.

Στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ μάλιστα υπάρχει κάτι εξόχως αντιφατικό: ένα κόμμα, που υποστηρίζει την εισαγωγή θεσμών συμμετοχικής και άμεσης δημοκρατίας στο πολιτικό σύστημα, στο εσωτερικό του να επικρατεί μια άκαμπτη και παλιομοδίτικη αντιπροσωπευτική δημοκρατία.

Η εκλογή λοιπόν του προέδρου και της Κ.Ε. από τα μέλη μειώνει τις αποστάσεις που χωρίζουν το μέσο μέλος από μια μικρή αριθμητικά κατηγορία στελεχών που διαθέτουν χρόνο και κοινωνικό κεφάλαιο για να συμμετέχουν σε πολύωρες κομματικές διαδικασίες, διευρύνει τα δικαιώματα και κατ’ επέκταση την ισχύ των «κάτω».

Το ζήτημα όμως δεν αφορά μόνο την ποιότητα της εσωκομματικής δημοκρατίας στον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά φοβάμαι πως έμμεσα αφορά γενικότερα τη δημοκρατία στη χώρα μας. Ας μιλήσουμε καθαρά: Υπάρχει ένας φανερός σχεδιασμός από ένα τμήμα του πολιτικοοικονομικού κατεστημένου: να μην ξαναβιώσει τον φόβο των ετών 2015-2019, να μετατρέψει τον ΣΥΡΙΖΑ σε ένα «irrelevant» κόμμα, ένα κόμμα που δεν θα μπορεί να ξανακερδίσει εκλογές, δεν θα μπορεί να συμμετάσχει σε κυβέρνηση για πολλά χρόνια.

Ο ΣΥΡΙΖΑ λοιπόν, αν θέλει να αντιπαρατεθεί αποτελεσματικά σε αυτούς τους σχεδιασμούς, έχει ανάγκη να βρει τρόπους να επανέλθει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, να γίνει εκ νέου ελκυστικός. Έχει ανάγκη να αξιοποιήσει τις όποιες επικοινωνιακές δυνατότητες δίνει η διαδικασία εκλογής προέδρου από το σύνολο των μελών, έχει ανάγκη να επενδύσει και στο συναισθηματικό και συγκινησιακό υπόβαθρο των αριστερών και αντιδεξιών πολιτών, να ξαναζεστάνει το ενδιαφέρον τους για πολιτική.

* Πώς σχολιάζετε τις υπόλοιπες καταστατικές αλλαγές που εισάγονται, όπως η ποσόστωση των γυναικών 50% στα όργανα, το ανώτατο όριο στις θητείες βουλευτών, ευρωβουλευτών και στελεχών στα όργανα;

Απολύτως θετικά. Ο ΣΥΡΙΖΑ κάνει σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση ενός μοντέρνου, ανοιχτού κόμματος, που θα καταπολεμά βασικές ανισότητες, όπως είναι η ανισότητα του φύλου, στην πράξη. Ένα κόμμα που αντιστρατεύεται τις ανισότητες οφείλει πρωτίστως το ίδιο να το αποδεικνύει στο εσωτερικό του. Δεν αρκεί μια γενική επίκληση στη συνείδηση των αριστερών. Χρειάζονται θεσμικές παρεμβάσεις.

Ειδικότερα ως προς το ανώτατο όριο θητειών, έχει σημασία να εμπεδωθεί μια κουλτούρα συμμετοχής και ανάληψης ευθυνών εντός του πολιτικού οργανισμού από όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό μελών, για να μην μετατραπεί το κόμμα σε ένα οργανισμό μόνιμων και «αναντικατάστατων» στελεχών, γεγονός που τελικά οδηγεί σε μια την τάση προς την ολιγαρχία. Γιατί φαντάζομαι το διακύβευμα για ένα αριστερό κόμμα, τόσο στο εσωτερικό του όσο και όταν είναι στην κυβέρνηση, δεν είναι απλώς να αντικαθιστά μια ελίτ με μια άλλη, αλλά να διευκολύνει την πρόσβαση στη λήψη των αποφάσεων όσο γίνεται μεγαλύτερου αριθμού πολιτών.

* Η ένταξη και η συμμετοχή στα κόμματα δεν είναι και η πιο δημοφιλής ενασχόληση το 2022. Μπορεί η παροχή κινήτρων για συμμετοχή, όπως η συνδιαμόρφωση διά της εκλογής της ηγεσίας, να μεταβάλουν αυτή την τάση;

Βρισκόμαστε σε μια μεταβατική φάση διεθνώς. Το κόμμα μαζών που γνωρίσαμε τον 20ό αιώνα έχει από καιρό χάσει τη γοητεία του και την ελκυστική του δυναμική. Κοινωνιολογικές μεταβολές και κυρίως η τεχνολογική επανάσταση του Διαδικτύου έκαναν πολλές από τις παραδοσιακές λειτουργίες αυτού του κόμματος ξεπερασμένες. Εντούτοις αυτό δεν σημαίνει πως η πολιτική κινητοποίηση και η πολιτική συμμετοχή είναι ξεπερασμένες έννοιες. Κάθε άλλο, απλώς παίρνουν νέες μορφές, συχνά μάλιστα έχουν υβριδικό χαρακτήρα, καθώς συνδυάζουν παλιές με νέες μορφές.

Στη βάση αυτή, η εκλογή της ηγεσίας συμβάλει να αναζωπυρωθεί το ενδιαφέρον για τις εσωτερικές κομματικές λειτουργίες. Από μόνη της βέβαια δεν αρκεί, αλλά είναι ένα βήμα αναμφίβολα. Ο ΣΥΡΙΖΑ καλείται να συνδυάσει διαφορετικές παραδόσεις κινητοποίησης και να τις εκφράσει με ελκυστικό τρόπο. Δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται, αλλά άλλος δρόμος δεν υπάρχει.

* Η κυβέρνηση παρουσιάζει φθορά, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις το τελευταίο διάστημα; Ποια η εκτίμηση σας μπροστά στην κάλπη της απλής αναλογικής; Πώς βλέπετε τη δυναμική ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝ.ΑΛΛ.;

Πράγματι υπάρχει μια φθορά της κυβέρνησης, που δημιουργήθηκε τόσο από το κράμα πανδημίας - ακρίβειας όσο και από τη ρωγμή που έχει δημιουργηθεί από γεγονότα όπως τα τελευταία με το χάος στην Αττική Οδό και στην Αττική γενικότερα κατά την κακοκαιρία. Εντούτοις η κυβέρνηση παραμένει πολιτικά και δημοσκοπικά κυρίαρχη. Στον βαθμό που η συμμαχία που τη στηρίζει παραμένει σε γενικές γραμμές συμπαγής, η φθορά της προς το παρόν προέρχεται κυρίως από «ατυχήματα» παρά έχει δομικό χαρακτήρα.

Η άνοδος του ΚΙΝ.ΑΛΛ. ως νέου πόλου μπορεί να διαμορφώσει νέες συνθήκες στον ευρύτερο προοδευτικό χώρο και κάτω από συνθήκες να λειτουργήσει αποσταθεροποιητικά για το σημερινό μπλοκ εξουσίας. Εντούτοις χρειάζεται να περιμένουμε ακόμη, και για την εκλογική δύναμη του ΚΙΝ.ΑΛΛ. και για τον δρόμο που αυτό θέλει να ακολουθήσει.