Είμαστε μακριά από ειρηνευτική συμφωνία στην Ουκρανία

1. Ακόμα και αυτή την στιγμή, υπάρχουν πλευρές των συζητήσεων για την Ουκρανία που δεν γνωρίζουμε. Αλλά και αν τις γνωρίζαμε, δεν είναι βέβαιο πώς θα εξελιχθούν. Πολλά ζητήματα έχουν μείνει ασαφή, όπως η ακριβής μορφή των εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία και φυσικά οι διάφορες εκδοχές των εδαφικών “διευθετήσεων”.

2. Έχουμε μπει σε μια διαδικασία διερεύνησης κατά πόσο μπορεί να γίνει πρώτα μια διμερής συνάντηση Ρωσίας- Ουκρανίας και μετά μια τριμερής Ρωσίας-Ουκρανίας-ΗΠΑ. Επιδίωξη είναι να γίνουν αυτές οι συναντήσεις σε επίπεδο ηγετών. Ωστόσο, ακόμη από τη ρωσική πλευρά δεν έχουμε ρητή συγκατάθεση. Έχουμε απλώς μια διατύπωση ότι θα συζητηθεί η αναβάθμιση του επιπέδου της συνάντησης μεταξύ ρωσικής και ουκρανικής αντιπροσωπείας. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο Πούτιν θα θέλει να συναντήσει τον Ζελένσκι (μάλλον το αντίθετο).

3. Είμαστε μακριά από μια ειρηνευτική συμφωνία, καθώς οι θέσεις των δύο πλευρών εξακολουθούν να απέχουν πάρα πολύ μεταξύ τους. Και δεν αποκλείεται σε δύο με τρεις εβδομάδες να βρεθούμε και πάλι σε αδιέξοδο. Άλλωστε ο Πούτιν δεν βιάζεται για συμφωνία, διότι θεωρεί πως έχει περιθώρια στο στρατιωτικό πεδίο και άρα θέλει να κερδίσει χρόνο.

4. Στην Αλάσκα ο Τραμπ απέφυγε να πάρει αποφάσεις μόνος του με τον Πούτιν, αγνοώντας την Ουκρανία. Και αυτό επιτεύχθηκε με την παρέμβαση των Ευρωπαίων. Αλλά και το γεγονός ότι ο Τραμπ κάλεσε τους Ευρωπαίους για συναπόφαση, είναι σημαντικό. Μπορεί να μην τους θεωρεί ισοϋψείς, αλλά δείχνει ότι τους έχει ανάγκη: Πρώτον, διότι εκείνοι κατά βάση θα υλοποιήσουν τις εγγυήσεις ασφαλείας προς την Ουκρανία και, δεύτερον, γιατί θα αναλάβουν ένα σημαντικό οικονομικό βάρος της ανασυγκρότησης της χώρας μετά τον πόλεμο.

5. Η παρουσία των Ευρωπαίων στον Λευκό Οίκο έδωσε στον Ζελένσκι και στην Ουκρανία μια μεγάλη στήριξη. Έδειξε πως η Ουκρανία δεν είναι μόνη της. Οι Ευρωπαίοι ουσιαστικά λειτούργησαν σαν “μαξιλαράκι’’ έναντι μιας πιθανής πίεσης του Τραμπ προς τον Ζελένσκι να υποχωρήσει. Και αυτό -σε ένα βαθμό- λειτούργησε.

6. Η παρέμβαση των Ευρωπαίων ήταν πάρα πολύ συντονισμένη και καλοκουρδισμένη. Έχει μετριάσει την πίεση του Τραμπ προς τον Ζελένσκι και τον απέτρεψε να κάνει κινήσεις σε βάρος της Ουκρανίας. Η Ευρώπη διεκδίκησε τη θέση της σε ένα θέμα, όπως το ουκρανικό, που είναι πρωτίστως θέμα της ευρωπαϊκής ασφάλειας και έθεσε συγκεκριμένες προϋποθέσεις.

7. Από τις συνομιλίες στην Ουάσιγκτον οι Ευρωπαίοι είναι κερδισμένοι. Επανέρχονται ως αποφασιστικός παράγοντας για την επίλυση της κρίσης στη Ουκρανία, ενώ και ο Ζελένσκι είναι σε καλύτερη θέση, σχετικά με εκείνη στην οποία βρισκόταν μετά την συνάντηση της Αλάσκα. Εμφανίστηκε να έχει καλές σχέσεις με τον Τραμπ, έχοντας την υποστήριξη της Ευρώπης. Έχει πλέον άλλον “αέρα”, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχει δυσκολίες μπροστά του.

8. Από την στιγμή που ο Τραμπ αποκλείει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, η Ουκρανία ζητάει ενισχυμένες εγγυήσεις, ότι δεν θα δεχθεί στο μέλλον νέα επίθεση από τη Ρωσία. Τα μέλη της “Συμμαχίας των προθύμων”, είναι διατεθειμένα να στείλουν στρατεύματα και παρατηρητές που να εγγυώνται την όποια συμφωνία. Ζητούν όμως στις εγγυήσεις αυτές να συμμετάσχουν οι ΗΠΑ, καθώς θεωρούν ότι μόνο τότε θα είναι σίγουρο πως θα τις σεβαστεί ο Πούτιν. Συζητείται, όχι η παρουσία Αμερικανών στρατιωτών στο ουκρανικό έδαφος, αλλά η αμερικανική αεροπορική και πυραυλική κάλυψη των ευρωπαϊκών δυνάμεων που θα βρίσκονται εκεί. Είναι κάτι που για πρώτη φορά ο Τραμπ δήλωσε ότι δέχεται.

9. Οι συζητήσεις για το εδαφικό ζήτημα δεν πρέπει -πάση θυσία- να φτάσουν στο σημείο διπλωματικής, νομικής, διεθνούς “αναγνώρισης” των κατεχόμενων από τη Ρωσία περιοχών. Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε πλήρη ανατροπή όλων των διεθνών κανόνων και ρυθμίσεων περί σεβασμού στην εδαφική ακεραιότητα των κρατών και μη αποδοχής της δια της βίας μονομερούς αλλαγής των συνόρων τους. Και φυσικά θα άνοιγε τον δρόμο για ανάλογες ενέργειες από αυταρχικούς ηγέτες και επεκτατικά καθεστώτα..

10. Όποια μορφή κι αν λάβει μια παύση εχθροπραξιών, το ζήτημα της Ουκρανίας και του μετα-σοβιετικού χώρου θα συνεχίσει να μας απασχολεί για πολλά χρόνια ακόμα. Κυρίαρχη ιδεολογία του αυταρχικού καθεστώτος Πούτιν είναι η ανασύσταση της ρωσικής αυτοκρατορίας. Αυτό σημαίνει ότι επιδιώκει, είτε την κατάληψη εδαφών από κράτη που ανήκαν στην αυτοκρατορία, είτε την “δορυφοροποίηση” των χωρών αυτών, μέσω του ελέγχου της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής τους από το ίδιο.

11. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ενισχύσει την αμυντική συγκρότηση της και να επιταχύνει την διαμόρφωση Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να αλλάξει ο κανόνας της ομοφωνίας στη λήψη αποφάσεων. Δεν μπορεί μόνο μία χώρα, όπως κάνει ο Όρμπαν της Ουγγαρίας, να μπορεί να μπλοκάρει με “βέτο” τις πρωτοβουλίες των υπολοίπων.

*Ο Θόδωρος Τσίκας είναι Πολιτικός Επιστήμονας - Διεθνολόγος, Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Ομοσπονδία της Ευρώπης (ΕΕνΟΕ)