Ακραίες καταστάσεις

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2023-03-04

Ο πόλεμος είναι μια ακραία κατάσταση. Θα έλεγα ότι είναι η κατ’ εξοχήν ακραία κατάσταση. Και γι’ αυτό οι λόγοι που μας οδηγούν στον πόλεμο πρέπει να είναι πεντακάθαροι, χωρίς αποχρώσεις, εκπτώσεις και αστερίσκους. Δηλαδή, εμείς έχουμε απόλυτο δίκιο και οι εχθροί μας απόλυτο άδικο. Ετσι εξηγούνται οι αντιδράσεις, όχι μόνο των Ουκρανών πολιτικών αλλά και των απλών ανθρώπων, ότι ο πόλεμος θα σταματήσει όταν οι Ρώσοι εκδιωχθούν από ολόκληρη την Ουκρανία, της Κριμαίας συμπεριλαμβανομένης. Αν βρισκόμασταν στη θέση τους δεν θα λέγαμε το ίδιο; Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά.

Με αφορμή αυτή τη μανιχαϊκή διάσταση του πολέμου στην Ουκρανία ο Γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας έγραψε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο. Προς αποφυγήν παρεξηγήσεως, δεν ανήκει στην κατηγορία εκείνων που αρχίζουν με μια δήλωση ότι διαφωνούν με τη ρωσική εισβολή και συνεχίζουν ακάθεκτοι παραθέτοντας τις άπειρες αμαρτίες και τα εγκληματικά λάθη της Δύσης. Ο Χάμπερμας την καταδικάζει απερίφραστα και αποδίδει την ευθύνη για τον πόλεμο στον Πούτιν.

Θέτει όμως το εξής εύλογο ερώτημα: Μήπως, χωρίς να το καταλάβουμε και χωρίς να το επιδιώξουμε, η κλιμάκωση της στρατιωτικής αρωγής από τη Δύση οδηγήσει σε κάτι αδιανόητο, δηλαδή στον Γʼ Παγκόσμιο Πόλεμο, τούτη τη φορά μεταξύ πυρηνικών δυνάμεων; Με αυτό το σκεπτικό, ο Χάμπερμας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το καλύτερο δυνατό σενάριο δεν είναι η στρατιωτική συντριβή της Ρωσίας, αλλά η αποτροπή της ήττας της Ουκρανίας. Αυτή η διάκριση ανάμεσα στη νίκη και τη μη ήττα, λέει ο Γερμανός φιλόσοφος, είναι σίγουρα λεπτή αλλά θεμελιώδης στην προκειμένη περίπτωση.

Δεν είναι ο πρώτος, ούτε ο μόνος που το λέει. Ο πρόεδρος Μακρόν, για παράδειγμα, έχει δηλώσει ότι ο απώτερος στόχος δεν είναι η ταπείνωση του Πούτιν. Υπονοώντας, κατά πάσα πιθανότητα, ότι αρκεί να «τσαλακωθεί» αρκετά ο Ρώσος ηγέτης, έτσι ώστε να μην το ξανακάνει με στόχο κάποια άλλη χώρα που έχει την ατυχία να συνορεύει με τη Ρωσία ή ανήκει στη σφαίρα επιρροής που διεκδικεί ο Πούτιν. Ο οποίος, σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών Λαβρόφ, έχει τρεις συμβούλους: τον Ιβάν τον Τρομερό, τον Μεγάλο Πέτρο και τη Μεγάλη Αικατερίνη.

Το σήμα κινδύνου που εξέπεμψε ο Χάμπερμας πρέπει να το πάρουμε στα σοβαρά. Διότι δεν είναι καθόλου απίθανο ορισμένες αντιδράσεις οι οποίες σήμερα φαίνονται προφανείς και εύλογες, να γίνουν τα βήματα τα οποία θα μας οδηγήσουν σε κάτι που πρέπει να αποφύγουμε πάση θυσία. Επιπλέον, όταν τα λόγια μεταφράζονται σε συγκεκριμένες πράξεις, ανακύπτουν δυσεπίλυτα προβλήματα. Για παράδειγμα, πού σταματάει ο ρεαλισμός και αρχίζει ο ενδοτισμός; Υπάρχουν όπλα που θα εξασφαλίσουν τη μη ήττα της Ουκρανίας, χωρίς να απειλήσουν την ίδια τη Ρωσία; Και, γενικότερα, ως ποιο σημείο πρέπει να φτάσει το «τσαλάκωμα» του Πούτιν; Μήπως ορισμένοι στόχοι των Ουκρανών είναι μαξιμαλιστικοί; Δεν ανοίγει ο ασκός του Αιόλου όταν ο κυνισμός της γεωπολιτικής απέχει τόσο πολύ από την κοινή αίσθηση του δικαίου; Πώς θα πείσουμε τους Ουκρανούς ότι για να υπάρξει διπλωματική λύση θα πρέπει να απεμπολήσουν κάποια πράγματα για τα οποία υπέστησαν τα πάνδεινα και θυσιάστηκαν;

Υπάρχει όμως και μια άλλη ανάγνωση του προβλήματος, η οποία δεν αποσιωπάται στη Δύση αλλά μνημονεύεται αραιά και πού: η σχετικά αδιάφορη στάση του υπόλοιπου κόσμου απέναντι σε μια κρίση που θεωρείται καθαρά «ευρωπαϊκή» και τους αγγίζει μόνο στον βαθμό που δυσκολεύει τη ζωή τους αρνητικά ανεβάζοντας τις τιμές της ενέργειας. Λογικό και αναμενόμενο είναι αυτοί οι λαοί να μην αγανακτούν ή να μην ενδιαφέρονται καν για κάτι που συμβαίνει τόσο μακριά. Ας μην τους κατηγορήσουμε.

Επί δεκαετίες πλήττονται από φυσικές καταστροφές, πείνα και πολέμους που για μας γίνονται μονόστηλα στις εφημερίδες. Στην Υεμένη, για παράδειγμα, το πρόβλημα δεν είναι η εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία. Την ίδια στιγμή και σε επίπεδο γεωπολιτικής, η σύγκρουση της Δύσης με τη Ρωσία δίνει την ευκαιρία στους αφυπνισμένους γίγαντες της Ανατολής, δηλαδή κυρίως την Κίνα και την Ινδία, να επιδιώξουν τα δικά τους συμφέροντα μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους προς την Ανατολή. Η Δύση, ή αλλιώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη, κατά τα φαινόμενα έχει αρχίσει να δύει.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία άνοιξε το κουτί της Πανδώρας κι από μέσα δεν ξεχύθηκαν μόνο οι κατάρες, αλλά και πολλά ερωτήματα για τα οποία πρέπει επειγόντως να βρούμε τις απαντήσεις. Οποιες και να ’ναι πάντως, νομίζω ότι η μία απ’ αυτές, η αρχική μάλιστα, δεν μπορεί παρά να είναι η ηθική καταδίκη του εισβολέα.

Θέματα επικαιρότητας: Ουκρανία

Θόδωρος Τσίκας

Κρίσιμο όριο ο χειμώνας για το ουκρανικό μέτωπο

Θόδωρος Τσίκας, 2024-09-29

Ο χειμώνας αλλάζει τις συνθήκες του πολέμου στην περιοχή...

Περισσότερα
Θόδωρος Τσίκας

Εισβολή στην Ουκρανία και μείωση ρωσικής επιρροής σε Καύκασο και Κεντρική Ασία

Θόδωρος Τσίκας, 2023-06-12

Η απρόκλητη και παράνομη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία εισέρχεται...

Περισσότερα
Γιώργος Γιαννουλόπουλος

Ακραίες καταστάσεις

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, 2023-03-04

Ο πόλεμος είναι μια ακραία κατάσταση. Θα έλεγα ότι είναι...

Περισσότερα
Γιώργος Γιαννουλόπουλος

Τα πρώτα γενέθλια του πολέμου στην Ουκρανία

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, 2023-02-19

Σε λίγες μέρες κλείνει ένας χρόνος από τη ρωσική εισβολή...

Περισσότερα

Συνηγορία υπέρ των διαπραγματεύσεων

Γιούργκεν Χάμπερμας, 2023-02-19

Αρθρο του κορυφαίου πολιτικού φιλοσόφου της εποχής μας...

Περισσότερα
Σωτήρης Βαλντέν

Ουκρανία: Η επιστροφή στη διπλωματία είναι η μοναδική ορθολογική επιλογή

Σωτήρης Βαλντέν, 2022-11-02

Ύστερα από οκτώ μήνες αιματοχυσίας στην Ουκρανία, με την...

Περισσότερα
Μαριλένα Κοππά

Πού πηγαίνει ο πόλεμος στην Ουκρανία;

Μαριλένα Κοππά, 2022-10-29

Συμπληρώθηκαν οκτώ μήνες από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία...

Περισσότερα
Γιώργος Γιαννουλόπουλος

Μια αριστερή ανάγνωση του πολέμου στην Ουκρανία

Γιώργος Γιαννουλόπουλος, 2022-10-15

Στις συζητήσεις που άρχισαν όταν η Ρωσία εισέβαλε στην...

Περισσότερα

Άρθρα/ Πολιτική

Ζητούμενο η ποιότητα  της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Ζητούμενο η ποιότητα της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

2024-09-28

Αν την ευθύνη για την χρεοκοπία και την πολυεπίπεδη κρίση...

Πάμε ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ

Πάμε ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ

2024-09-26

Πιστεύω ότι η ελληνική κοινωνία χρειάζεται έναν ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ...

Θόδωρος Τσίκας

Κρίσιμο όριο ο χειμώνας για το ουκρανικό μέτωπο

Θόδωρος Τσίκας, 2024-09-29

Ο χειμώνας αλλάζει τις συνθήκες του πολέμου στην περιοχή...

Γεράσιμος Μοσχονάς

Λάμψη, ταλέντο και μετά κενό

Γεράσιμος Μοσχονάς, 2024-09-22

Εν αρχή ην το γνωστικό κενό. Η μη καλή γνώση της χώρας, του...

Γιάννης Δρόσος

Η καθαίρεση

Γιάννης Δρόσος, 2024-09-16

Για ζητήματα κρίνει αποφασιστικά το ίδιο το κόμμα, μέσω...

Στέργιος Καλπάκης

3 σημεία για την επόμενη ημέρα στον ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ

Στέργιος Καλπάκης, 2024-09-12

Η διχαστική ομιλία Κασσελάκη στην έναρξη των εργασιών της...

Ελληνοτουρκικά, εξαΰλωση του ρεαλισμού

Κώστας Κωστής, 2024-09-22

Δεν είμαι ειδικός στις διεθνείς σχέσεις, πολύ περισσότερο...

Καταστατικό ΣΥΡΙΖΑ: Από την άγνοια, στη διαστρέβλωσή του

Τρύφων Αλεξιάδης, 2024-09-14

Οι πρόσφατες εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ, έφεραν ξανά στη δημοσιότητα...

Μαρία Ρεπούση

Η μεγάλη περιπέτεια του ΣΥΡΙΖΑ

Μαρία Ρεπούση, 2024-09-14

Μετά τη διπλή ήττα του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία στις...

Θανάσης Θεοχαρόπουλος

H δημοκρατία έχει κανόνες, ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. προχωρά μπροστά

Θανάσης Θεοχαρόπουλος, 2024-09-11

Πριν από περίπου έναν χρόνο εκλέχθηκε πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική...

Κώστας Καλλίτσης

Καθημερινότητα και μεταρρυθμίσεις

Κώστας Καλλίτσης, 2024-09-08

Μεταρρυθμίσεις ή φροντίδα για την καθημερινότητα; Συνήθως...

Στέργιος Καλπάκης

Καθαρή λύση τώρα

Στέργιος Καλπάκης, 2024-09-02

...Ο Στέφανος Κασσελάκης τον τελευταίο καιρό συνηθίζει να...

×
×