Eυρωπαϊκότερες ευρωεκλογές

1. Άρχισε ο προεκλογικός αγώνας για τις ευρωεκλογές της 13.06.2004 στις οποίες θα αναδειχθεί το νέο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ως τώρα, σε τέτοιες εκλογές, υπήρχε μειωμένο ενδιαφέρον και μειωμένη συμμετοχή, η δε Ευρώπη ήταν το δευτερεύον θέμα. Ήταν δευτερεύον θέμα τόσο στον προεκλογικό διάλογο όσο και ως κριτήριο διαμόρφωσης της πολιτικής βούλησης του εκλογέα. Ήταν αναμέτρηση μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, για τα της εσωτερικής πολιτικής.

2. H προηγούμενη διαπίστωση, αν γίνει δεκτή ως αναμφισβήτητη πραγματικότητα, αποτελεί αποδυνάμωση της δημοκρατικής λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μείωση της συμμετοχής της Ελλάδας στην ενωσιακή εξέλιξη και υποβάθμιση των Ελλήνων πολιτών ως «ταυτοχρόνως και» πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

3. H Ευρωπαϊκή Ένωση τα τελευταία δέκα χρόνια έγινε πιο δημοκρατική, πιο κοινωνική και συνακόλουθα πιο πολιτική. Φέρνει όμως τα βάρη της ιστορικής της προέλευσης, ως μιας καθαρά οικονομικού περιεχομένου διεθνούς συνθήκης με γραφειοκρατική δομή και λειτουργία. H πορεία της κινήθηκε προς την κατεύθυνση ενός βαθμιαίου μετασχηματισμού σε μια πολιτική και αξιακή έννομη τάξη βασισμένη, ισοδύναμα, τόσο στα κράτη-μέλη όσο και στους Ευρωπαίους πολίτες. Σταθμό προς αυτή την κατεύθυνση - αλλά φυσικά όχι τελευταίο σταθμό - θα αποτελέσει η ψήφιση της εκκρεμούσας «Συνταγματικής Συνθήκης», που προχωρεί, αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο, τις αρχές της δημοκρατίας, της ελευθερίας, του κοινωνικού κράτους δικαίου και της ισότητας.

4. Οι δημοκρατικές έννομες τάξεις όμως, κυρίως οι θεσμοί τους, δεν είναι αυτό που περιγράφεται στα κείμενα των Συνθηκών, των Συνταγμάτων και των νόμων, αλλά αυτό που αναδεικνύεται από τη συγκεκριμένη πραγματικότητα, από τον τρόπο λειτουργίας τους, από το αν και σε ποιο μέτρο οι πολίτες έχουν καταστήσει τους θεσμούς δική τους υπόθεση.

Αν αυτό δεν συμβεί, τότε η λειτουργία των θεσμών παραμένει υπόθεση αποκλειστικά και μόνο αυτών που τους διαχειρίζονται, δηλαδή του πολιτικού προσωπικού (κοινώς: των πολιτικών) και της γραφειοκρατίας. Τότε όμως οι θεσμοί επιτελούν μια «απόκοσμη» λειτουργία. Αυτό ισχύει κατ’ εξοχήν στις υπό διαμόρφωση έννομες τάξεις συνακόλουθα και ιδιαιτέρως ως προς την ευρωπαϊκή έννομη τάξη.

5. H μειωμένη συμμετοχή στις ευρωεκλογές σε συνδυασμό με το μειωμένο ευρωπαϊκό τους περιεχόμενο, το γεγονός δηλαδή ότι εκφυλίζονται σε αντιπαράθεση κυβέρνησης και αντιπολίτευσης σε θέματα εσωτερικής πολιτικής έχουν πολύ συγκεκριμένες επιπτώσεις.

6. H πρώτη επίπτωση της «αποευρωπαϊκοποίησης» των ευρωεκλογών πλήττει τη δημοκρατική λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται για την υποβάθμιση, κυρίως του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το υποβαθμίζει στην κοινή γνώμη και επομένως αποδυναμώνει την αναγκαία νομιμοποίησή του από τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Περιορίζει το κύρος του. Το απομακραίνει από τους πολίτες της Ένωσης. Ο πολίτης δηλαδή απομακρύνεται από ένα ισχυρό πια ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που είναι και το πιο σημαντικό forum του.

7. H δεύτερη επίπτωση της «αποευρωπαϊκοποίησης» των ευρωεκλογών πλήττει το ρόλο της χώρας στη λειτουργία των ευρωπαϊκών ενωσιακών θεσμών. H φωνή των ευρωβουλευτών μας αλλά και των άλλων θεσμικών παραγόντων αποδυναμώνεται. Στην ευρωπαϊκή διαδικασία δεν αρκεί να μετέχει η Ελλάδα. Πρέπει να μετέχουν και οι Έλληνες.

8. H τρίτη επίπτωση της «αποευρωπαϊκοποίησης» των ευρωεκλογών πλήττει τον πολίτη. Είναι αυτός που διαμαρτύρεται για την αδιαφάνεια των συντελουμένων στις Βρυξέλλες, στο Λουξεμβούργο και στο Στρασβούργο. Είναι αυτός που αξιώνει περισσότερο κοινωνικό κράτος και περισσότερη Δημοκρατία. Είναι αυτός που αμφισβητεί τον αξιακό χαρακτήρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πλήττεται τελικά ο πολίτης ως ενεργός Ευρωπαίος που αξιώνει πληροφόρηση και συμμετοχή, που παρακολουθεί τις μεγάλες αποφάσεις και που πιέζει τα εθνικά πολιτικά κόμματα να στρέψουν πιο σοβαρά την προσοχή τους προς την Ευρώπη και να προωθήσουν - επιτέλους - το θεσμό των «ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων».

9. H προεκλογική διαδικασία είναι μια καλή ευκαιρία να γνωρίσουν οι εκλογείς το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την ιστορική του εξέλιξη, την πολύ μεγάλη του πια σημασία, τον τρόπο λειτουργίας του, το έργο του. Πρέπει να γίνει αντιληπτό, πως ο Έλληνας πολίτης, εκπροσωπείται όχι σε μία αλλά σε δύο Βουλές, την ελληνική και την ευρωπαϊκή. Και οι δύο Βουλές είναι εξίσου δική του υπόθεση.

10. H προεκλογική δουλειά πέφτει κυρίως στους ώμους των υποψήφιων ευρωβουλευτών που διεξάγουν τον προεκλογικό αγώνα, αλλά και όσων πολιτικών συμμετέχουν σ’ αυτόν. Αυτό που γνωρίζουν και πάντως οφείλουν να γνωρίζουν είναι ότι πρέπει να μιλούν καθημερινά και να υπερασπίζονται μετά λόγου γνώσεως το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, να εξηγούν τη λειτουργία του και τη σημασία του αλλά και τη σημασία και τη λειτουργία του όλου ενωσιακού οικοδομήματος. Τα άσχετα με την Ευρώπη θέματα εσωτερικής πολιτικής δεν συνιστούν περιεχόμενο του ευρωεκλογικού αγώνα.

11. Τελειώνω με μια κρίσιμη κατά τη γνώμη μου επισήμανση προς τους υποψήφιους ευρωβουλευτές (όλων των κομμάτων) και προς τα πολιτικά στελέχη που διεξάγουν τον προεκλογικό αγώνα:

α) Προσοχή: Υπέρ της Ευρώπης δεν είναι εκείνος που την εμφανίζει ως παράδεισο, δεν είναι εκείνος που αποκρύπτει τις αδυναμίες της, δεν είναι εκείνος που αποσιωπά τα λάθη της. Μια τέτοια υπεράσπιση της Ευρώπης δεν πείθει. Αντίθετα. Δημιουργεί ελπίδες μη πραγματώσιμες. Σημαντικό αίτιο της κρίσης αξιοπιστίας που διέρχεται η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το γεγονός ότι δημιουργήσαμε στους πολίτες περισσότερες προσδοκίες απ’ ό,τι αντέχει να ικανοποιήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιο απλά: H ευρωδημαγωγία έχει την ίδια ακριβώς πολιτική ποιότητα που έχει και ο δογματικός ευρωσκεπτικισμός.

β) Πρέπει αυτοί που έχουν την ευθύνη του προεκλογικού αγώνα να εξηγήσουν πως η εξέλιξη της Ευρώπης γίνεται βήμα βήμα. Πρέπει κάθε βήμα να στηρίζεται στη συμφωνία είκοσι πέντε λαών. Τα βήματα αυτά κερδίζονται με αγώνα. Κι όταν γίνονται, πρέπει να γιορτάζονται και να ενθαρρύνονται. Γι’ αυτήν την Ευρώπη των είκοσι πέντε πρέπει να κερδηθεί η εμπιστοσύνη και η στήριξη των εκλογέων. Ο δρόμος είναι μακρύς, δύσκολος, συναρπαστικός, ιστορικά και - για μας - εθνικά αναγκαίος.

Θέλει έντιμο λόγο, πολλές γνώσεις, υπομονή και βαθιά πολιτική ωριμότητα η Ευρώπη.