Ηρθε η ώρα για οικονομικό διευθυντήριο στην Ευρώπη
Jean-Marie Colombani, Το Βήμα της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2010-07-04
O διάσημος αρθρογράφος των «Νew Υork Τimes» και κάτοχος του βραβείου Νομπέλ Οικονομίας Πολ Κρούγκμαν έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου αυτή την εβδομάδα. Αναρωτιέται μήπως η πολιτική των περικοπών στους κρατικούς προϋπολογισμούς επιβλήθηκε πολύς νωρίς και κατά πόσο βρισκόμαστε ένα βήμα πριν από μια νέα ύφεση. Το ερώτημα αυτό τίθεται πράγματι στις κυβερνήσεις της Ευρώπης. Ολες αναγνώρισαν πλήρως την ανάγκη χάραξης ενός δρόμου που θα οδηγήσει στην αποκατάσταση των μεγάλων χρηματοοικονομικών ισορροπιών μας. Η Γερμανία έδωσε πρώτη το σύνθημα ανακοινώνοντας ένα σχέδιο μείωσης των κρατικών δαπανών κατά 80 δισ. ευρώ. Ακολούθησε η Βρετανία με ένα πρόγραμμα της νέας φιλελεύθερης-συντηρητικής κυβέρνησης για εξοικονόμηση 100 δισ. ευρώ. Επειτα δεσμεύτηκε και η Γαλλία να εξοικονομήσει 45 δισ. ευρώ αλλά στο πλαίσιο ενός προγράμματος στο τέλος του οποίου και μέσω σταδιακών μέτρων θα έπρεπε να αυξήσει και τα έσοδα, ακόμη και ως 100 δισ. ευρώ.
Σχεδόν παντού τα προγράμματα που υιοθετήθηκαν αφορούν κατά τα δύο τρίτα ή κατά τα τρία τέταρτα τη μείωση των δαπανών και κατά το ένα τρίτο ή το ένα τέταρτο την αύξηση της φορολογίας. Ερωτηθέντες σχετικά με την προβληματική του κ. Κρούγκμαν οι ηγέτες μας απαντούν ότι όντως οι προσπάθειές μας θα πρέπει να γίνουν σε «δόσεις» ώστε να αποφευχθεί η ανάσχεση της ανάκαμψης που παρατηρήθηκε το πρώτο τρίμηνο του 2010. Ας σημειωθεί ότι όλες οι ανακοινώσεις τους θα ισχύσουν από το 2011 και δεν συγκρούονται με τα προγράμματα ανάκαμψης που θα πρέπει να εφαρμόζονται ως τότε.
Βεβαίως πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η πίεση των αγορών είναι πολύ ισχυρή και λέγοντας «αγορές» εννοούμε τους δανειστές μας, μια και είμαστε βαριά χρεωμένοι. Στη σύνοδο της ομάδας του G20 στο Τορόντο Αμερικανοί και Ευρωπαίοι ήρθαν σε αντιπαράθεση, με την κυβέρνηση της Ουάσιγκτον να προσάπτει σε εκείνες του Βερολίνου, του Λονδίνου και των Πα ρισίων ότι έδρασαν πολύ γρήγορα και προχώρησαν σε πολύ δραστικά μέτρα την ώρα που η ανάκαμψη δεν ήταν εξασφαλισμένη. Κι όμως, όπως γνωρίζουμε, στο Τορόντο όλοι ενέμειναν στις απόψεις τους σε τέτοιον βαθμό που η ερώτηση του κ. Κρούγκμαν παραμένει αναπάντητη.
Μετά το ξέσπασμα της κρίσης και της ύφεσης που ακολούθησε οι κυβερνήσεις του πλανήτη έδρασαν, αναμφίβολα για πρώτη φορά, με τρόπο λίγο ή πολύ συντονισμένο. Η προσπάθειά τους ήταν τόσο καλή που η ύφεση διήρκεσε λίγο. Ταυτόχρονα όμως τα μέτρα που εφαρμόστηκαν και τα οποία αφορούσαν την αύξηση των δημοσίων ελλειμμάτων υπήρξαν ταυτόχρονα υπεραπλουστευτικά και κατά συνέπεια ενδεχομένως ακατάλληλα για να διαρκέσουν. Φοβάμαι όμως ότι η αντίστροφη κίνηση που συντελείται αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη είναι εξίσου υπεραπλουστευτική και κυρίως ότι έχει κατεύθυνση ενάντια σε αυτήν του τρέχοντος οικονομικού κύκλου. Αν πράγματι διακοπεί η μικρή οικονομική πρόοδος των αρχών της χρονιάς, θα γίνουμε μάρτυρες μιας επέκτασης και ενίσχυσης της κρίσης. Πρέπει να θυμηθούμε ότι η κρίση που ξεκίνησε το 1929 δεν κράτησε μόνο μία χρονιά και δεν αναπτύχθηκε με γραμμικό τρόπο. Ετσι το 1933 υπήρξε μια πολύ καλή χρονιά από χρηματιστηριακής απόψεως αλλά ύστερα σημειώθηκε υποτροπή με τραγικά αποτελέσματα και μια παγκόσμια σύρραξη. Ο επίμονος φόβος που στις ημέρες μας εκφράζεται από τον κ. Κρούγκμαν και υποσκάπτει την εμπιστοσύνη όσων είναι «οικονομικά δρώντες» είναι μήπως οι κυβερνήσεις μας κατέφυγαν υπερβολικά γρήγορα σε υπερβολικά σκληρά μέτρα την ώρα που τα ποσοστά της ανεργίας καταγράφουν επίπεδα-ρεκόρ.
Το καθοριστικό ζήτημα αφορά τη «διάγνωση» της πραγματικής κατάστασης. Εχουμε πράγματι εξέλθει τόσο από την κρίση ώστε να εφαρμόσουμε νέες πολιτικές λιτότητας; ΄Η μήπως θα πρέπει να δράσουμε με πολλή επιδεξιότητα, γεγονός που δεν μας εμποδίζει να ορίσουμε ένα μεσομακροπρόθεσμο πρόγραμμα για την επιστροφή της οικονομικής ισορροπίας; Το άλλο ερώτημα όμως που προκύπτει αναπόφευκτα είναι αν η Βρετανία, η Γαλλία και ακόμη και η Γερμανία έχουν τα μέσα να επιτύχουν την ανάκαμψη προτού μειώσουν τα ελλείμματά τους- ελλείμματα τα οποία θα άρμοζαν σε καιρό πολέμου.
Ενα είναι βέβαιο για εμάς τους Ευρωπαίους. Είναι εξοργιστικό να βλέπουμε τους κυβερνώντες μας να συνεχίζουν ο καθένας από την πλευρά του τη δική τους απλοϊκή πορεία, ακόμη και αν η Γαλλία και η Γερμανία καταφέρουν να κερδίσουν τις εντυπώσεις. Είναι ευτυχές ότι ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ενωσης Χέρμαν βαν Ρομπάι σκέπτεται να επιταχύνει τις συζητήσεις σχετικά με τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής οικονομικής κυβέρνησης. Αυτό που επείγει όμως είναι να συγκροτήσουν οι ηγέτες των κυριότερων ευρωπαϊκών κρατών ένα είδος οικονομικού διευθυντηρίου. Αυτό θα λειτουργεί εν καιρώ κρίσης και θα επέτρεπε στην Ευρώπη να αντιμετωπίσει την κρίση και να ανακάμψει την ώρα που στην καμπή της τρέχουσας κρίσης απειλείται να περάσει από την κατηγορία των μεγαλύτερων οικονομικών δυνάμεων του πλανήτη σε εκείνη των οικονομικών παικτών β΄ κατηγορίας.
Σχεδόν παντού τα προγράμματα που υιοθετήθηκαν αφορούν κατά τα δύο τρίτα ή κατά τα τρία τέταρτα τη μείωση των δαπανών και κατά το ένα τρίτο ή το ένα τέταρτο την αύξηση της φορολογίας. Ερωτηθέντες σχετικά με την προβληματική του κ. Κρούγκμαν οι ηγέτες μας απαντούν ότι όντως οι προσπάθειές μας θα πρέπει να γίνουν σε «δόσεις» ώστε να αποφευχθεί η ανάσχεση της ανάκαμψης που παρατηρήθηκε το πρώτο τρίμηνο του 2010. Ας σημειωθεί ότι όλες οι ανακοινώσεις τους θα ισχύσουν από το 2011 και δεν συγκρούονται με τα προγράμματα ανάκαμψης που θα πρέπει να εφαρμόζονται ως τότε.
Βεβαίως πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η πίεση των αγορών είναι πολύ ισχυρή και λέγοντας «αγορές» εννοούμε τους δανειστές μας, μια και είμαστε βαριά χρεωμένοι. Στη σύνοδο της ομάδας του G20 στο Τορόντο Αμερικανοί και Ευρωπαίοι ήρθαν σε αντιπαράθεση, με την κυβέρνηση της Ουάσιγκτον να προσάπτει σε εκείνες του Βερολίνου, του Λονδίνου και των Πα ρισίων ότι έδρασαν πολύ γρήγορα και προχώρησαν σε πολύ δραστικά μέτρα την ώρα που η ανάκαμψη δεν ήταν εξασφαλισμένη. Κι όμως, όπως γνωρίζουμε, στο Τορόντο όλοι ενέμειναν στις απόψεις τους σε τέτοιον βαθμό που η ερώτηση του κ. Κρούγκμαν παραμένει αναπάντητη.
Μετά το ξέσπασμα της κρίσης και της ύφεσης που ακολούθησε οι κυβερνήσεις του πλανήτη έδρασαν, αναμφίβολα για πρώτη φορά, με τρόπο λίγο ή πολύ συντονισμένο. Η προσπάθειά τους ήταν τόσο καλή που η ύφεση διήρκεσε λίγο. Ταυτόχρονα όμως τα μέτρα που εφαρμόστηκαν και τα οποία αφορούσαν την αύξηση των δημοσίων ελλειμμάτων υπήρξαν ταυτόχρονα υπεραπλουστευτικά και κατά συνέπεια ενδεχομένως ακατάλληλα για να διαρκέσουν. Φοβάμαι όμως ότι η αντίστροφη κίνηση που συντελείται αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη είναι εξίσου υπεραπλουστευτική και κυρίως ότι έχει κατεύθυνση ενάντια σε αυτήν του τρέχοντος οικονομικού κύκλου. Αν πράγματι διακοπεί η μικρή οικονομική πρόοδος των αρχών της χρονιάς, θα γίνουμε μάρτυρες μιας επέκτασης και ενίσχυσης της κρίσης. Πρέπει να θυμηθούμε ότι η κρίση που ξεκίνησε το 1929 δεν κράτησε μόνο μία χρονιά και δεν αναπτύχθηκε με γραμμικό τρόπο. Ετσι το 1933 υπήρξε μια πολύ καλή χρονιά από χρηματιστηριακής απόψεως αλλά ύστερα σημειώθηκε υποτροπή με τραγικά αποτελέσματα και μια παγκόσμια σύρραξη. Ο επίμονος φόβος που στις ημέρες μας εκφράζεται από τον κ. Κρούγκμαν και υποσκάπτει την εμπιστοσύνη όσων είναι «οικονομικά δρώντες» είναι μήπως οι κυβερνήσεις μας κατέφυγαν υπερβολικά γρήγορα σε υπερβολικά σκληρά μέτρα την ώρα που τα ποσοστά της ανεργίας καταγράφουν επίπεδα-ρεκόρ.
Το καθοριστικό ζήτημα αφορά τη «διάγνωση» της πραγματικής κατάστασης. Εχουμε πράγματι εξέλθει τόσο από την κρίση ώστε να εφαρμόσουμε νέες πολιτικές λιτότητας; ΄Η μήπως θα πρέπει να δράσουμε με πολλή επιδεξιότητα, γεγονός που δεν μας εμποδίζει να ορίσουμε ένα μεσομακροπρόθεσμο πρόγραμμα για την επιστροφή της οικονομικής ισορροπίας; Το άλλο ερώτημα όμως που προκύπτει αναπόφευκτα είναι αν η Βρετανία, η Γαλλία και ακόμη και η Γερμανία έχουν τα μέσα να επιτύχουν την ανάκαμψη προτού μειώσουν τα ελλείμματά τους- ελλείμματα τα οποία θα άρμοζαν σε καιρό πολέμου.
Ενα είναι βέβαιο για εμάς τους Ευρωπαίους. Είναι εξοργιστικό να βλέπουμε τους κυβερνώντες μας να συνεχίζουν ο καθένας από την πλευρά του τη δική τους απλοϊκή πορεία, ακόμη και αν η Γαλλία και η Γερμανία καταφέρουν να κερδίσουν τις εντυπώσεις. Είναι ευτυχές ότι ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ενωσης Χέρμαν βαν Ρομπάι σκέπτεται να επιταχύνει τις συζητήσεις σχετικά με τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής οικονομικής κυβέρνησης. Αυτό που επείγει όμως είναι να συγκροτήσουν οι ηγέτες των κυριότερων ευρωπαϊκών κρατών ένα είδος οικονομικού διευθυντηρίου. Αυτό θα λειτουργεί εν καιρώ κρίσης και θα επέτρεπε στην Ευρώπη να αντιμετωπίσει την κρίση και να ανακάμψει την ώρα που στην καμπή της τρέχουσας κρίσης απειλείται να περάσει από την κατηγορία των μεγαλύτερων οικονομικών δυνάμεων του πλανήτη σε εκείνη των οικονομικών παικτών β΄ κατηγορίας.
