1. Το Δίκαιο της Θάλασσας δεν δίνει την δυνατότητα να θεωρηθεί το Αιγαίο «ελληνική λίμνη», σαν η Ελλάδα να κατείχε και τις δύο πλευρές του Αιγαίου. Η Τουρκία ως παράκτια χώρα έχει και αυτή, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, νόμιμα συμφέροντα στον διεθνή εναέριο χώρο και στα διεθνή ύδατα.

Οι διαφορές στο Αιγαίο αποτελούν κυρίως διαφορετικές ερμηνείες των Διεθνών Συνθηκών και για τον τρόπο εφαρμογής των Συνθηκών. Μπορούν να βρεθούν λογικές λύσεις, αμοιβαία αποδεκτές, με “θετικό άθροισμα” και για τις δύο πλευρές.

Στη συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν στο Βίλνιους στις 12/7 συμφωνήθηκε η επανεκκίνηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, με προγραμματισμό σειράς διμερών συναντήσεων στο πλαίσιο ενός «θετικού μομέντουμ» που έχει διαμορφωθεί τον τελευταίο καιρό, με αποφυγή και από τις δύο πλευρές προκλητικών κινήσεων και ρητορικής.

Εντύπωση προκάλεσαν ορισμένες διατυπώσεις στις δηλώσεις του Έλληνα πρωθυπουργού: η σαφής αναφορά πως στόχος είναι οι δύο χώρες να προσφύγουν στη Χάγη, η εκτίμηση πως «στον πολιτικό διάλογο θα τεθούν τα σημαντικά γεωπολιτικά [και όχι απλά νομικά] ζητήματα, με σημαντικότερο [και άρα όχι μόνο] το βασικό ζήτημα το οποίο αναγνωρίζουμε ότι είναι η διαφορά μας με την Τουρκία, δηλαδή η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο».

Μπαίνουμε σε νέα φάση στα ελληνοτουρκικά; Αυτή είναι η αίσθηση που επικρατεί και στην Ελλάδα και στην Τουρκία σε τμήματα του πολιτικού προσωπικού. Πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι ότι τούτη τη φορά κάτι καλό και κυρίως μόνιμο θα προκύψει; Οι οπαδοί αυτής της θεωρίας υποστηρίζουν ότι οι δύο ηγέτες, Ερντογάν και Μητσοτάκης, είναι κυρίαρχοι, έχουν πετύχει σαρωτικές νίκες στις εθνικές εκλογές τους, οι πολιτικοί αντίπαλοί τους έχουν βυθιστεί σε κρίση οπότε δεν έχουν κανένα λόγο να είναι διστακτικοί και μπορούν να προχωρήσουν σε συζητήσεις που δεν θα μείνουν στην επιφάνεια, όπως έχει συμβεί μέχρι τώρα, αλλά θα πάνε σε βάθος. Να μην έχουμε δηλαδή πάλι παράλληλους μονολόγους που δεν οδηγούν πουθενά. Ωστόσο πρέπει να πούμε ότι δεν είναι η πρώτη φορά που οι ηγεσίες των δύο χωρών εκπέμπουν σήματα αισιοδοξίας.

Καθώς ο εκλογικός κύκλος τελείωσε και στις δύο χώρες, Ελλάδα και Τουρκία προσπαθούν να επανεκκινήσουν τις διμερείς σχέσεις τους. Οι πειρασμοί για ακραία και εθνικιστική ρητορική, που είναι μεγάλοι κατά τις προεκλογικές περιόδους, τώρα πλέον μειώνονται.

Από την άλλη, το γεγονός ότι και οι δύο κυβερνήσεις έχουν νωπή λαϊκή εντολή, τους επιτρέπει να κάνουν κινήσεις πιο τολμηρές, πέραν του συνηθισμένου. Αν λάβουμε υπόψη ότι και η Κυπριακή Δημοκρατία έχει πρόσφατα εκλεγμένο Πρόεδρο, από τις εκλογές του Φεβρουαρίου, βλέπουμε με σαφήνεια το εύρος των δυνατοτήτων.

1. Καθώς ο εκλογικός κύκλος τελείωσε και στις δύο χώρες, Ελλάδα και Τουρκία προσπαθούν να επανεκκινήσουν τις διμερείς σχέσεις τους. Οι πειρασμοί για ακραία και εθνικιστική ρητορική, που είναι μεγάλοι κατά τις προεκλογικές περιόδους, τώρα πλέον μειώνονται.

Από την άλλη, το γεγονός ότι και οι δύο κυβερνήσεις έχουν νωπή λαϊκή εντολή, τους επιτρέπει να κάνουν κινήσεις πιο τολμηρές, πέραν του συνηθισμένου. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη ότι και η Κυπριακή Δημοκρατία έχει πρόσφατα εκλεγμένο πρόεδρο, από τις εκλογές του Φεβρουαρίου, βλέπουμε με σαφήνεια το εύρος των δυνατοτήτων.

Στην αναζήτηση ενός οδικού χάρτη για την ειρήνη και την ασφάλεια στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο ένα βασικό πρωταρχικό ερώτημα που τίθεται είναι ποιο είναι το ζητούμενο από ελληνικής πλευράς: η ελληνική διπλωματική νίκη και η διπλωματική ήττα της Τουρκίας ή η επίλυση µε λύσεις «θετικού αθροίσματος», χωρίς νικητές και ηττημένους, αλλά µόνο κερδισμένους. Ποια από τις δύο αυτές επιλογές είναι η πιο ενδεδειγμένη και η πιο βιώσιμη;

Ο νέος πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης ετοιμάζεται για την πρώτη επίσκεψη του στην Αθήνα στις 13 και 14 Μαρτίου. Τη χαρακτηρίζει συμβολική μεν, αλλά και ουσιαστική, καθώς έχει ανοίξει πολλά ζητήματα στην εξωτερική πολιτική που αφορούν και την Ελλάδα, με κυριότερα την ανάμιξη της Ε.Ε. στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού και τα Ευρωτουρκικά.

Προσφάτως έγινε λόγος περί ελληνοτουρκικής συνεκμετάλλευσης, συγκεκριμένα από την Κυρία Ντόρα Μπακογιάννη, «μία ιδέα ταμπού για την ελληνική εξωτερική πολιτική», όπως είπε και η ίδια.

Καταρχήν η ιδέα περί συνεκμετάλλευσης σε σχέση με την ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου Πελάγους πρωτοεμφανίστηκε πριν σχεδόν 50 χρόνια, τον Μάρτιο του 1975 στη Ρώμη, από τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών Ιχσάν Σαμπρί Τσαγλάγιαγκιλ (ιερό τέρας της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής αλλά όχι ιέρακας) σε συνομιλία του με τον Έλληνα ομόλογο του Δημήτρη Μπίτσιο.

Τις τελευταίες δεκαετίες, η συσσώρευση αποτυχιών στην προσπάθεια για επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών μοιάζει να αποτελεί μια φυσιολογική κατάσταση. Μια κατάσταση όπου η «δική μας πλευρά» έχει όλα τα δίκαια με το μέρος της, ενώ η άλλη πλευρά είναι πάντα αδιάλλακτη και επιθετική. Πέρα από το πλήρες αδιέξοδο, που συχνά ακολουθεί την δυσμενή πορεία του Κυπριακού, η «εθνική ορθότητα» επιβάλει προκαθορισμένες απόψεις και δαιμονοποιεί κάθε εναλλακτική πρόταση, ακόμα και εάν αυτή βασίζεται στο διεθνές δίκαιο ή αποτελεί καθιερωμένη διεθνή πρακτική. Η προσχηματική επίκληση των «εθνικών δικαίων» από τους εκάστοτε υπερασπιστές της «εθνικής αλήθειας» μόνο αρνητικές επιπτώσεις έχει για την Ελλάδα.

Οι καταστροφικοί σεισμοί σε Τουρκία και Συρία προκαλούν αισθήματα συγκίνησης σε όλο τον κόσμο. Οι πολίτες στην Ελλάδα (πλην -κάποιων- Λακεδαιμονίων...) με κάθε τρόπο εκφράζουν την συμπαράσταση τους. Η ελληνική Πολιτεία το ίδιο. Εκφράζουμε την οδύνη μας και την αλληλεγγύη μας στον τουρκικό λαό και την κυβέρνηση του.

Είναι γεγονός ότι το τελευταίο διάστημα, και για δικούς της λόγους εσωτερικής κατανάλωσης και εξωτερικής εικόνας, η Τουρκία όντως καταφεύγει σε μια έξαρση της προκλητικότητας. Μια προκλητικότητα, όμως, με την οποία, ύστερα από την εμπειρία τόσων χρόνων, λογικά θα έπρεπε να είχαμε εξοικειωθεί, και να μην της επιτρέπαμε να αγγίζει τόσο καίρια την εθνική μας συνείδηση. Δείχνει έλλειψη εθνικής αυτοπεποίθησης και μικρό πολιτικό ανάστημα η νευρικότητα με την οποία η πολιτικo-στρατιωτική ηγεσία της Ελλάδας αντιμετωπίζει την κάθε δήλωση του Τούρκου προέδρου και των φερέφωνων.

Τους γείτονές του δεν τους διαλέγει κανείς. Είναι λοιπόν υποχρεωμένος να αναζητά κώδικα επικοινωνίας, ακόμα κι αν νιώθει εγκλωβισμένος στη Βαβέλ. Η Ιστορία, που χρησιμοποιεί σαν μονάδα μέτρησης τον αιώνα ή τη χιλιετία και όχι το έτος, και το εργαλείο-σύμβολο της οποίας, αντίστοιχο της τίμιας ζυγαριάς που θα θέλαμε να κρατάει η Δικαιοσύνη, θα ήταν ένας μύλος που όλα τ’ αλέθει, μας διαβεβαιώνει ότι στα εδάφη της δεν υπάρχουν οχυρά εθνοτεμάχια, με αδιαπέραστα τείχη. Οτι ουδείς τίτλος ιδιοκτησίας είναι πανίσχυρος και αναμφισβήτητος, με εξασφαλισμένη αιωνιότητα.