Μήπως ήρθε η ώρα για Europa uber alles;

Οι σημερινές εκλογές στη Γερμανία θα καθορίσουν πολλά πράγματα για την Ευρώπη και την Ελλάδα τα επόμενα χρόνια για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί αυτή θα είναι η τελευταία θητεία της Μέρκελ στην καγκελαρία και οι αποφάσεις της θα βασίζονται πλέον σε σημαντικό βαθμό στην υστεροφημία που θέλει να οικοδομήσει και στον μελλοντικό ρόλο που θα διεκδικήσει να έχει στα ευρωπαϊκά πράγματα. Δεύτερον, γιατί οι εκλογές θα κρίνουν το είδος της συμμαχίας που θα κληθεί να κυβερνήσει, αν θα είναι μόνο οι δυνάμεις της Κεντροδεξιάς ή μια μεγάλη συμμαχία με τους Σοσιαλδημοκράτες. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, τόσο η αντιμετώπιση του ελληνικού προβλήματος όσο και η πορεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης συνολικά μπορούν να πάνε κάπως καλύτερα από την ταραχώδη και εν πολλοίς αποτυχημένη διαχείριση της προηγούμενης τριετίας.

Οσον αφορά την Ελλάδα, η γερμανική κυβέρνηση, χωρίς να φοβάται πλέον τον αντίκτυπο στους ψηφοφόρους της, θα αναγκαστεί να αντιμετωπίσει οριστικά το δίλημμα αν πραγματικά θέλει η Ελλάδα να σωθεί εντός του ευρώ ή αν θα τη ρίξει ως αβαρία στο πέλαγος για να ελαφρύνει την πορεία του υπόλοιπου ευρωπαϊκού σκάφους που και αυτό κλυδωνίζεται. Προεκλογικά η Μέρκελ άφησε υπονοούμενα και για τα δύο ενδεχόμενα: τη μια μέρα εμφάνιζε την Ελλάδα ως επιτυχή περίπτωση διάσωσης για να μην παραπονούνται οι φορολογούμενοι ότι τα λεφτά τους πήγαν στράφι, αλλά την άλλη δήλωνε ότι δεν έπρεπε να είναι καν στο ευρώ, οπότε δεν θα γινόταν και καμιά ζημιά αν έφευγε.

Αν μετεκλογικά διαλέξει το δεύτερο σενάριο, δεν θα χρειαστεί καν να το δηλώσει. Αρκεί να βγει ο νέος υπουργός Οικονομικών να πει ότι το χρηματοδοτικό κενό θα είναι μεγάλο και χρειάζεται νέο μνημόνιο με νέους φόρους και περικοπές, ενώ θα βρεθεί και μια λαϊκή φυλλάδα να τα βάλει πάλι με τους τεμπέληδες του Νότου που μισούν τη δουλειά, την Εφορία και τις μεταρρυθμίσεις. Μέσα σε έναν μήνα η πολιτική αποσταθεροποίηση και η κοινωνική αναταραχή που θα επακολουθήσουν θα κάνουν από μόνες τους τα υπόλοιπα.

Μάλιστα θα βρεθούν και κάμποσοι να την επαινέσουν για την επιλογή της. Οι σκληροπυρηνικοί της ΕΚΤ θα πανηγυρίσουν γιατί τελικά υπάρχει σιδηρούς κανόνας και οι άφρονες τιμωρήθηκαν παραδειγματικά. Οι συντηρητικοί θα αγαλλιάσουν γιατί η ευρωζώνη αποβάλλει τους αταίριαστους, ενώ οι κάθε λογής ευρωσκεπτικιστές θα νιώθουν δικαιωμένοι που επιτέλους αρχίζει να ξηλώνεται το πουλόβερ. Το κόστος για την ίδια τη Γερμανία και την ευρωζώνη θα έλθει αργότερα και θα είναι πολύ μεγάλο, αλλά δεν θα υπάρχει πλέον οδός επιστροφής.

Υπάρχει όμως και άλλος δρόμος, αρκεί να κοπάσει η γερμανική υπεροψία του σωφρονισμού και να κατανοηθούν μερικά απλά πράγματα. Πρώτο και σπουδαιότερο, ότι τα μνημόνια που εφαρμόζονται εδώ και τρία χρόνια στην Ελλάδα - όπως και τα ανάλογα σε Ιρλανδία και Πορτογαλία - οδήγησαν σε τόσο βαθιά ύφεση και ανεργία που πρέπει να αλλάξουν επειγόντως και να αντικατασταθούν από πιο ήπια προγράμματα σταθεροποίησης σε συνδυασμό με αναπτυξιακές πρωτοβουλίες μεγάλης κλίμακας.

Η συμμετοχή του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος στην κυβέρνηση θα είναι καθοριστική αφού ο αρχηγός του αναγνώρισε δημόσια ότι ο ευρωπαϊκός Νότος χρειάζεται ένα νέο Σχέδιο Μάρσαλ για να ξεκολλήσει από την ύφεση και να αρχίσει να δημιουργεί ξανά θέσεις απασχόλησης. Ταυτόχρονα η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων πρέπει να εφαρμόσει μια μαζική πολιτική χαμηλότοκων δανείων στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, γιατί διαφορετικά το υψηλό κόστος δανεισμού που επικρατεί τώρα με τη διάχυτη τραπεζική αβεβαιότητα θα καταπνίγει κάθε πρωτοβουλία για νέες επιχειρήσεις και επενδύσεις.

Δεύτερον, ότι με την ύφεση στη διαπασών το ελληνικό χρέος δεν θα μειωθεί ποτέ ουσιαστικά, όσες περικοπές μισθών και αν γίνουν, όσοι φόροι και αν μπουν ακόμη. Αρα κάτι σοβαρό πρέπει να γίνει γρήγορα και εδώ υπάρχουν καλά και κακά δεδομένα. Το καλό είναι ότι ένα μεγάλο μέρος του χρέους είναι πλέον δανεισμός από άλλα κράτη, όχι από τράπεζες, και αυτό σημαίνει δεν θα βγει ποτέ στις αγορές για να απειλήσει κερδοσκοπικά την Ελλάδα, όπως έγινε στο παρελθόν με τους ιδιώτες δανειστές.

Ενα «κούρεμα» όμως δεν θα γίνει πλέον σε βάρος των τραπεζών, που πέρυσι όλοι ήταν πρόθυμοι να λιθοβολήσουν, αλλά θα παρουσιαστεί κυρίως ως άδειασμα των φορολογουμένων άλλων χωρών και θα προκαλέσει ισχυρές αντιδράσεις στην κοινή γνώμη τους. Ενας ρεαλιστικός συμβιβασμός θα ήταν μια μακρόχρονη μετακύλιση με ομόλογα 50 ετών και δραστική μείωση των επιτοκίων. Ετσι θα γινόταν μια «ντε φάκτο» μείωση του χρέους χωρίς ούτε η Ελλάδα να ασφυκτιά από τα χρεολύσια ούτε οι άλλοι ευρωπαίοι πολίτες να μας καταριούνται ότι έχασαν τα λεφτά τους.

Τρίτον, η Γερμανία και η κυβέρνησή της να αποδεχθούν ότι η ευρωπαϊκή πορεία δεν είναι ένα πεδίο υπεροχής του ενός κράτους με εξουθένωση των υπολοίπων. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Ευρώπη πολλές φορές τίμησε τη Γερμανία και αναγνώρισε την πρωτοπορία της σε πολλά μέτωπα, αν και η ίδια 70 χρόνια πριν είχε βαλθεί να την καθυποτάξει. Καιρός είναι το «Γερμανία υπεράνω όλων» που ζήσαμε τα προηγούμενα χρόνια η Γερμανία να το αντικαταστήσει με το «Ευρώπη υπεράνω όλων» και να αφορά πράγματι όλους χωρίς εξαίρεση. Ετσι θα οικοδομηθεί και η ηγετική παρουσία της καγκελαρίου στην Ευρώπη που τόσο διακαώς - και θεμιτά - θα επιδιώξει από αύριο.