Η συμφωνία για το μεταναστευτικό στην ΕΕ κι ένα ακόμη ναυάγιο

Είναι η συμφωνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση κα το Άσυλο ιστορική; Αυτό είναι το ερώτημα που ανακύπτει μετά την ανακοίνωση της έγκρισης κοινής θέσης των Κρατών Μελών με πλειοψηφία για το κρίσιμο φάκελο της Μετανάστευσης και του Ασύλου.

Είναι επιτυχία για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αφού πλέον είναι πιθανό να εγκριθεί το Σύμφωνο πριν τις ευρωεκλογές του 2024, κάτι που η Επιτροπή διακαώς επιθυμεί, αφού το ζήτημα θα κρίνει και την θητεία της.

Είναι πολιτική επιτυχία για την ελληνική κυβέρνηση η οποία ενώ έκανε διαπραγμάτευση σε δύο βάρκες (και με τις χώρες πρώτης υποδοχής και με τις χώρες Βίζεγκραντ) πέρασαν πολλές από τις θέσεις της.

Είναι επιτυχία ενδεχομένως και για το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα που έχει την Προεδρία της Επιτροπής και την πλειοψηφία των μελών της, αφού ποντάρει πολλά στη συμφωνία, προσδοκώντας πολιτικά οφέλη σε εθνικές αλλά και στις επερχόμενες ευρωεκλογές.

Είναι επιτυχία για την ΕΕ γιατί σε ένα τόσο δύσκολο ζήτημα βρήκε, έστω και με πλειοψηφία μια κοινή θέση.

Πρέπει να δούμε ποιο θα είναι το τελικό πακέτο γιατί μπαίνει και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στη διαδικασία, το οποίο έχει ήδη εκφράσει αντιρρήσεις, αλλά δεν είναι σίγουρο ότι θα καταφέρει να περάσει τις θέσεις του, αφού τα κράτη μέλη χρειάζονται το Σύμφωνο για τις εκλογές που ακολουθούν (εθνικές και ευρωπαϊκές).

Επί της ουσίας, η Συμφωνία προβλέπει δύο επιλογές για τη διαδικασία

ασύλου, με μια να είναι πιο αυστηρή και γρήγορη και μια πιο ανοιχτή. Το ποια θα επιλεγεί αποφασίζεται με μια διαδικασία προελέγχου όπου οι αρχές θα κρίνουν βάση κάποιων χαρακτηριστικών αν κάποιος έχει πιθανότητα να πάρει άσυλο.

Είναι προφανές ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με τακτοποίηση η οποία εμπεριέχει επί της αρχής υποκειμενικότητα και επιτρέπει πιο πολιτική διαχείριση από ανθρωπιστική. Θα δούμε με ποιο τρόπο θα εφαρμοστεί, γιατί συνήθως υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στη θεωρία και την πρακτική. Να προσθέσουμε ότι εφόσον ένα συγκεκριμένος αριθμός ανθρώπων μπει στο σύστημα, η αυστηρή διαδικασία παγώνει.

Ένα σημαντικό ακόμα στοιχείο είναι η αναγνώριση της υποχρεωτικής αλληλεγγύης η οποία σημαίνει ότι οι πρόσφυγες διαμοιράζονται ανάμεσα στα Κράτη Μέλη, αν και εδώ υπάρχει αστερίσκος αφού όποιο Κράτος Μέλος δεν θέλει πρόσφυγες μπορεί να πληρώσει αντί να υποδεχτεί άτομα.

Τα ζητήματα και οι λεπτομέρειες που μένουν να διευκρινιστούν είναι αρκετά και δεν θα έχουμε εικόνα έως ότου να ολοκληρωθεί και η διαδικασία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά ήδη είμαστε «μέσα» στη διαπραγμάτευση αφού τα Κράτη Μέλη βρήκαν μια συνισταμένη.

Παρόλα αυτά δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι αυτές οι συζητήσεις αγνοούν την σκληρή πραγματικότητα με το τελευταίο τραγικό ναυάγιο να είναι η οδυνηρή υπενθύμιση (μέχρι την ώρα που γραφόταν το κείμενο υπήρχαν 78 νεκροί και πιθανά εκατοντάδες αγνοούμενοι). Η σύνδεση της έγκρισης της συμφωνίας με το πολύνεκρο ναυάγιο πρέπει να γίνει γιατί, όσο η ΕΕ ψάχνει να «βρει λύση στο πρόβλημα», έγιναν δεκάδες ναυάγια και θα γίνουν κι άλλα, αφού η συμφωνία δεν απαντά στις προκλήσεις της μετανάστευσης αλλά στον φόβο και την έλλειψη πολιτικής βούλησης για μια σοβαρή συζήτηση για αυτό το παγκόσμιο και ιστορικό ζήτημα.

Ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης είναι Διευθυντής του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες