Ο ΣΥΡΙΖΑ και το δημοψήφισμα του 2015
Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Η Εφημερίδα των Συντακτών, Δημοσιευμένο: 2022-07-09
To δημοψήφισμα του 2015 ήταν όντως ένα βαρυσήμαντο γεγονός και δικαίως το ανακαλούμε στη μνήμη γιατί μας δίνει τη δυνατότητα, εφτά χρόνια αργότερα, να (ξανα)σκεφτούμε κάποια πράγματα με το πλεονέκτημα της εκ των υστέρων σοφίας. Ομολογώ όμως εξαρχής πως αυτό που με ξάφνιασε ήταν ότι στις σχετικές αναφορές που έγιναν στη Βουλή φάνηκε καθαρά η πρόθεση του ΣΥΡΙΖΑ να το κατατάξει στη λίστα των επιτυχιών της διακυβέρνησής του.
Με την ευκαιρία της επετείου θυμήθηκα ένα κείμενό μου στην «Εφημερίδα των Συντακτών» με τίτλο «Στρίβειν διά του δημοψηφίσματος», το οποίο δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2014, δύο μήνες πριν από τις εκλογές και γράφτηκε για να σχολιάσει την εξαγγελία του ΣΥΡΙΖΑ ότι θα αναβαθμίσει και θα αξιοποιήσει τον θεσμό του δημοψηφίσματος. Πιθανολόγησα τότε ότι αν ο ΣΥΡΙΖΑ «δεν μπορέσει να εξασφαλίσει τη λύση που προτείνει (διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους, μετάθεση της πληρωμής του στο μέλλον, ρήτρα ανάπτυξης κ.ο.κ.), αν δηλαδή βρει τοίχο, τότε θα προσφύγει στον λαό για να πάρει την εντολή να δεχθεί ή να απορρίψει τις απαιτήσεις των δανειστών μας. Σε μια πρώτη ματιά, τι το δημοκρατικότερο;». Οπερ και εγένετο. Ο λαός, σε μια ατμόσφαιρα ακραίας πόλωσης, (λ.χ. γερμανοτσολιάδες, ταγματασφαλίτες και άλλα κοσμητικά επίθετα), αποφάσισε, και μάλιστα με μεγάλη πλειοψηφία, να πει «Οχι».
Τι θα συνέβαινε αν έλεγε «Ναι»; Παραθέτω την απάντηση που έδωσα στο υποθετικό τότε ερώτημα: «Εχω την αίσθηση ότι αν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν εξασφαλίσει σημαντικές βελτιώσεις από τους ανάλγητους δανειστές μας και σε περίπτωση που η ηρωική στάση του δεν ανάψει φωτιές σε ολόκληρη την Ευρώπη όπως ισχυρίζονται κάποιοι, θα μπορούσε με την εξής απλή κίνηση να αξιοποιήσει το δημοψήφισμα για να ολοκληρώσει την περιβόητη κωλοτούμπα, την οποία εδώ και καιρό μεθοδεύει με διάφορες επικοινωνιακές πρωτοβουλίες: συγκεκριμένα θα ισχυριστεί ότι εφόσον ο κυρίαρχος λαός αποφάνθηκε θα ήταν εξόχως αντιδημοκρατικό να πάει κόντρα στην απόφασή του. Κι έτσι ο ΣΥΡΙΖΑ, επειδή πιστεύει στη δημοκρατία και μάλιστα την άμεση όπως γίνεται με το δημοψήφισμα, θα υποκλιθεί στη βούληση του δήμου και θα εφαρμόσει τα μέτρα που επιβάλλουν οι κακοί ξένοι».
Είμαι σίγουρος ότι πολλοί, πάρα πολλοί, μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ, πίστεψαν ότι το «Οχι» του δημοψηφίσματος έδωσε άλλη μια ώθηση στην έφοδο προς τον ουρανό. Υποψιάζομαι όμως πως μερικοί συνειδητοποίησαν ότι η νίκη θα αποδειχθεί πύρρειος. Γιατί το κατάπτυστο «Ναι» έπρεπε τώρα να το πει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ., κόντρα στη λαϊκή ετυμηγορία. Οπερ και εγένετο ξανά. Δεν μπορώ να σκεφτώ άλλη περίπτωση στα διεθνή χρονικά, όπου εκείνος που κερδίζει ένα τόσο διχαστικό δημοψήφισμα αναγκάζεται έπειτα από μερικές ημέρες, όχι εβδομάδες ή μήνες, αλλά ημέρες, να κάνει αυτό που ο ίδιος χαρακτήριζε εθνική προδοσία. Και μη μου πείτε ότι το θέμα θεωρείται λήξαν επειδή ο Αλέξης Τσίπρας εκστόμισε το περιβόητο «Είχαμε αυταπάτες…»
Αναγνωρίζω ότι στο φορτισμένο κλίμα εν όψει των ερχόμενων εκλογών, τα επικοινωνιακά επιτελεία των κομμάτων οφείλουν να εξαντλούν την επιείκειά τους όταν πρόκειται για τα δικά τους πεπραγμένα και την αυστηρότητά τους για τα πεπραγμένα των αντιπάλων τους. Ως προς αυτό, ουδείς αναμάρτητος. Υπάρχουν όμως ορισμένα πράγματα που βγάζουν μάτι. Κι ένα απ’ αυτά είναι το κάζο του δημοψηφίσματος (Η αντίστοιχη περίπτωση της Νέας Δημοκρατίας ακούει στο όνομα Μακεδονικό). Με γνώμονα λοιπόν την επικοινωνιακή διάσταση του θέματος, διάβασα στην «Εφημερίδα των Συντακτών» το άρθρο με τίτλο «Η αλήθεια για το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015» γραμμένο από τον Γιάννη Δραγασάκη, έναν άνθρωπο που ξεχωρίζει για τη σοβαρότητα και τη βαρύτητα του λόγου του.
Δεν θα σταθώ στα επιχειρήματα για τις ευεργετικές συνέπειες του δημοψηφίσματος, τα οποία ομολογώ πως δεν με έπεισαν. Θα κλείσω όμως με τα λόγια του: «Η κοινωνική δυναμική που εξέφρασε το δημοψήφισμα δεν βρήκε πλήρη δικαίωση. Εύλογα λοιπόν προκάλεσε, σε αριστερό και προοδευτικό κόσμο, προβληματισμό και ερωτήματα για τη συνολική στρατηγική και τους χειρισμούς της κυβέρνησης. Με τον παράδοξο τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκε ο ΣΥΡΙΖΑ τον απολογισμό του, πολλά από αυτά δεν συζητήθηκαν επαρκώς ή έμειναν αναπάντητα. Ομως, τόσο η τεκμηριωμένη και συστηματική αντίκρουση της αντιδραστικής ρητορικής των αντιπάλων όσο και η ειλικρινής συζήτηση εύλογων προβληματισμών αποτελούν χρέος αλλά και όπλο για την ενίσχυση της αξιοπιστίας του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Αλλά και πέραν της κομματικής διάστασης, έχουμε χρέος ευρύτερο να υπερασπιστούμε την ιστορική αλήθεια μέσα από τα γεγονότα, όπως τουλάχιστον τα βιώσαμε και τα κατανοήσαμε, κυρίως ως μια ευθύνη για το μέλλον και όχι μόνο ως μια υποχρέωση για το παρελθόν».
Απ’ το στόμα του και στου Θεού τ’ αυτί.
Με την ευκαιρία της επετείου θυμήθηκα ένα κείμενό μου στην «Εφημερίδα των Συντακτών» με τίτλο «Στρίβειν διά του δημοψηφίσματος», το οποίο δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2014, δύο μήνες πριν από τις εκλογές και γράφτηκε για να σχολιάσει την εξαγγελία του ΣΥΡΙΖΑ ότι θα αναβαθμίσει και θα αξιοποιήσει τον θεσμό του δημοψηφίσματος. Πιθανολόγησα τότε ότι αν ο ΣΥΡΙΖΑ «δεν μπορέσει να εξασφαλίσει τη λύση που προτείνει (διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους, μετάθεση της πληρωμής του στο μέλλον, ρήτρα ανάπτυξης κ.ο.κ.), αν δηλαδή βρει τοίχο, τότε θα προσφύγει στον λαό για να πάρει την εντολή να δεχθεί ή να απορρίψει τις απαιτήσεις των δανειστών μας. Σε μια πρώτη ματιά, τι το δημοκρατικότερο;». Οπερ και εγένετο. Ο λαός, σε μια ατμόσφαιρα ακραίας πόλωσης, (λ.χ. γερμανοτσολιάδες, ταγματασφαλίτες και άλλα κοσμητικά επίθετα), αποφάσισε, και μάλιστα με μεγάλη πλειοψηφία, να πει «Οχι».
Τι θα συνέβαινε αν έλεγε «Ναι»; Παραθέτω την απάντηση που έδωσα στο υποθετικό τότε ερώτημα: «Εχω την αίσθηση ότι αν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν εξασφαλίσει σημαντικές βελτιώσεις από τους ανάλγητους δανειστές μας και σε περίπτωση που η ηρωική στάση του δεν ανάψει φωτιές σε ολόκληρη την Ευρώπη όπως ισχυρίζονται κάποιοι, θα μπορούσε με την εξής απλή κίνηση να αξιοποιήσει το δημοψήφισμα για να ολοκληρώσει την περιβόητη κωλοτούμπα, την οποία εδώ και καιρό μεθοδεύει με διάφορες επικοινωνιακές πρωτοβουλίες: συγκεκριμένα θα ισχυριστεί ότι εφόσον ο κυρίαρχος λαός αποφάνθηκε θα ήταν εξόχως αντιδημοκρατικό να πάει κόντρα στην απόφασή του. Κι έτσι ο ΣΥΡΙΖΑ, επειδή πιστεύει στη δημοκρατία και μάλιστα την άμεση όπως γίνεται με το δημοψήφισμα, θα υποκλιθεί στη βούληση του δήμου και θα εφαρμόσει τα μέτρα που επιβάλλουν οι κακοί ξένοι».
Είμαι σίγουρος ότι πολλοί, πάρα πολλοί, μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ, πίστεψαν ότι το «Οχι» του δημοψηφίσματος έδωσε άλλη μια ώθηση στην έφοδο προς τον ουρανό. Υποψιάζομαι όμως πως μερικοί συνειδητοποίησαν ότι η νίκη θα αποδειχθεί πύρρειος. Γιατί το κατάπτυστο «Ναι» έπρεπε τώρα να το πει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ., κόντρα στη λαϊκή ετυμηγορία. Οπερ και εγένετο ξανά. Δεν μπορώ να σκεφτώ άλλη περίπτωση στα διεθνή χρονικά, όπου εκείνος που κερδίζει ένα τόσο διχαστικό δημοψήφισμα αναγκάζεται έπειτα από μερικές ημέρες, όχι εβδομάδες ή μήνες, αλλά ημέρες, να κάνει αυτό που ο ίδιος χαρακτήριζε εθνική προδοσία. Και μη μου πείτε ότι το θέμα θεωρείται λήξαν επειδή ο Αλέξης Τσίπρας εκστόμισε το περιβόητο «Είχαμε αυταπάτες…»
Αναγνωρίζω ότι στο φορτισμένο κλίμα εν όψει των ερχόμενων εκλογών, τα επικοινωνιακά επιτελεία των κομμάτων οφείλουν να εξαντλούν την επιείκειά τους όταν πρόκειται για τα δικά τους πεπραγμένα και την αυστηρότητά τους για τα πεπραγμένα των αντιπάλων τους. Ως προς αυτό, ουδείς αναμάρτητος. Υπάρχουν όμως ορισμένα πράγματα που βγάζουν μάτι. Κι ένα απ’ αυτά είναι το κάζο του δημοψηφίσματος (Η αντίστοιχη περίπτωση της Νέας Δημοκρατίας ακούει στο όνομα Μακεδονικό). Με γνώμονα λοιπόν την επικοινωνιακή διάσταση του θέματος, διάβασα στην «Εφημερίδα των Συντακτών» το άρθρο με τίτλο «Η αλήθεια για το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015» γραμμένο από τον Γιάννη Δραγασάκη, έναν άνθρωπο που ξεχωρίζει για τη σοβαρότητα και τη βαρύτητα του λόγου του.
Δεν θα σταθώ στα επιχειρήματα για τις ευεργετικές συνέπειες του δημοψηφίσματος, τα οποία ομολογώ πως δεν με έπεισαν. Θα κλείσω όμως με τα λόγια του: «Η κοινωνική δυναμική που εξέφρασε το δημοψήφισμα δεν βρήκε πλήρη δικαίωση. Εύλογα λοιπόν προκάλεσε, σε αριστερό και προοδευτικό κόσμο, προβληματισμό και ερωτήματα για τη συνολική στρατηγική και τους χειρισμούς της κυβέρνησης. Με τον παράδοξο τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκε ο ΣΥΡΙΖΑ τον απολογισμό του, πολλά από αυτά δεν συζητήθηκαν επαρκώς ή έμειναν αναπάντητα. Ομως, τόσο η τεκμηριωμένη και συστηματική αντίκρουση της αντιδραστικής ρητορικής των αντιπάλων όσο και η ειλικρινής συζήτηση εύλογων προβληματισμών αποτελούν χρέος αλλά και όπλο για την ενίσχυση της αξιοπιστίας του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Αλλά και πέραν της κομματικής διάστασης, έχουμε χρέος ευρύτερο να υπερασπιστούμε την ιστορική αλήθεια μέσα από τα γεγονότα, όπως τουλάχιστον τα βιώσαμε και τα κατανοήσαμε, κυρίως ως μια ευθύνη για το μέλλον και όχι μόνο ως μια υποχρέωση για το παρελθόν».
Απ’ το στόμα του και στου Θεού τ’ αυτί.
