Η Ευρώπη είναι μονίμως ένας εύθραυστος συμβιβασμός

ΞΕΚΑΘΑΡΟ και μαζικό, όπως θα έλεγε και ο Ντε Γκωλ, το γαλλικό «Όχι» στο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα δεν είναι ένα ατύχημα. Έθεσε τέλος σε έναν διάλογο που είναι από τους λίγους αυτού του είδους στην Ιστορία της Γαλλίας. Ερωτηθέντες επί ενός κειμένου, πολλοί πολίτες έλαβαν γνώση των βασικών άρθρων του καθώς και των απόψεων που παρουσίασαν οι οπαδοί του «Ναι» και του «Όχι». Κανένας δεν προσποιείται ότι οι Γάλλοι ασχολήθηκαν συστηματικά με μια αγνή άσκηση ερμηνείας και ότι αποφάνθηκαν υπέρ ή κατά της Συνταγματικής Συνθήκης εξαιτίας του τάδε ή του δείνα εκ των 448 άρθρων της.

Στην πραγματικότητα, ένα σύνταγμα είναι ένα συμβόλαιο μεταξύ των πολιτών. Όπως κάθε συμβόλαιο, οι όροι βάσει των οποίων συντάσσεται έχουν λιγότερη σημασία από την έλξη την οποία αυτό ασκεί. Η απόρριψη της Συνταγματικής Συνθήκης αποκαλύπτει, κατ’ αρχάς, ότι η πλειοψηφία των Γάλλων δεν επιθυμεί, πια, την Ευρώπη. Σε τέτοιο σημείο μάλιστα ώστε να διακινδυνεύσουν να αποδυναμώσουν τη θέση και τις δυνατότητες της Γαλλίας σε αυτήν.

Σε αυτή την ψηφοφορία, το παιχνίδι αφορούσε σε πρώτο επίπεδο μια ιδέα. Μια ιδέα που έπρεπε να καταπολεμηθεί. Οι υποστηρικτές του «Όχι» ήθελαν στην πραγματικότητα να τελειώνουν με αυτό το οποίο οι ίδιοι θεωρούσαν τον μύθο της Ευρώπης. Μέσω του εθνικισμού, της ξενοφοβίας, του δογματισμού ή της νοσταλγίας, ήθελαν να απαλλαγούν από αυτή την Ευρώπη που κρύβει τον ορίζοντα, ανατρέπει τις συνήθειες και επιβάλλει αλλαγές. Άλλοι, οι οποίοι δεν ήταν αντιευρωπαϊστές, αφέθηκαν να πεισθούν ότι μπορούσαν να πουν «Όχι» σε «αυτή την Ευρώπη» για να αποκτήσουν μία άλλη.

Η αλήθεια είναι ότι η μόνη πιθανή Ευρώπη είναι εκείνη που οι Ευρωπαίοι είναι έτοιμοι να δημιουργήσουν μαζί. Η Ευρώπη είναι μια εύθραυστη κατασκευή, για την οποία πρέπει να αντιληφθούμε, έστω και αργά, ότι είναι αναστρέψιμη, παρά το γεγονός ότι ακόμη και μια μερίδα οπαδών του «Όχι», δηλαδή οι νεότεροι πολίτες, την θεωρούν κεκτημένο.

Η Γαλλία μόλις διέλυσε αυτόν τον συμβιβασμό και διακινδυνεύει να «ξηλώσει» προοδευτικά μια Ευρώπη ταλανιζόμενη από τον αέρα του εθνικισμού και του προστατευτισμού που μπορεί να προκαλέσει το γαλλικό «Όχι».

Αν θέλει κανείς να βρει κάποια αξία σε αυτό το θλιβερό «Όχι», θα πρέπει να θεωρήσει την 29η Μαΐου 2005 το τέλος της γαλλικής συναίνεσης στο να μην αλλάξει τίποτε. Να σταματήσουμε να βαυκαλιζόμαστε με την ψευδαίσθηση ενός γαλλικού ιδεώδους, να θεωρούμε την Ευρωπαϊκή Ένωση ένα μεγάλο κακό που δεν πρέπει να ενστερνιστούμε, αυτά μας προτρέπουν να κάνουμε το δημοψήφισμα και ο διάλογος που προηγήθηκε.

Ας προσπαθήσουμε να αποφύγουμε, όπως ορισμένοι ήδη υποδεικνύουν, μια αναδίπλωση γύρω από μια στενή έννοια του «εθνικού συμφέροντος». Ας κάνουμε, χωρίς αβροφροσύνη και χωρίς να εθελοτυφλούμε, μια απογραφή του τι δεν προχωρεί πια, του τι δεν αποδέχονται πλέον οι Γάλλοι και του τι δεν πρέπει να ανέχονται και ας αναζητήσουμε εκείνες τις φωνές που θα επιτρέψουν στη χώρα να ξαναβρεί τον δρόμο της και θα ξαναδώσουν αυτοπεποίθηση στις μεσαίες τάξεις που έχουν την εντύπωση ότι μένουν πίσω. Και ας ελπίσουμε ότι η αλλαγή θα επαναφέρει στην πλειοψηφία των Γάλλων την επιθυμία για την Ευρώπη..

--

Διευθυντής της "Le Monde",