Οι Δημοκρατίες συνεχώς λιγοστεύουν

Σταδιακά όλο και περισσότερες χώρες μετατρέπονται σε συγκεκαλυμμένες δικτατορίες

Πέτρος Ι. Παραράς, Η Καθημερινή, Δημοσιευμένο: 2023-05-03

Τουλάχιστον από την προηγούμενη εικοσαετία παρατηρούνται στην Ευρώπη, και όχι μόνον, έντονες πολιτικές εξελίξεις που ωθούν σε σημαντική υποχώρηση αρχών του κράτους δικαίου αλλά και σε περιορισμό ορισμένων ατομικών δικαιωμάτων, όπως η ελευθερία της έκφρασης, η ελευθεροτυπία αλλά και οι συναθροίσεις, καθώς και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε ιδίως στην Ουγγαρία και στην Πολωνία, κράτη που είναι και μέλη της Ε.E. από το 2004 και όπου οι ασκούντες εκεί την πολιτική εξουσία στρέφονται ιδίως κατά των θεσμικών αντιβάρων που προστατεύουν τις δημοκρατικές αξίες, όπως είναι και τα συνταγματικά δικαστήρια, αφού έτσι μόνον οι αυταρχικοί ηγέτες θα απεμπλακούν από τα εμπόδια που τους θέτει η δικαιοκρατική τάξη, αφού γι’ αυτούς προέχει η πολιτική σκοπιμότητα που αρκετές φορές απωθεί την αρχή της νομιμότητας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα, μεταξύ άλλων, πρόσφατο νόμο της Πολωνίας που τιμωρεί τους δικαστές των οποίων η ετυμηγορία θα ήταν εναντίον της κυβερνητικής πολιτικής (Anne Applebaum, «Το λυκόφως της δημοκρατίας. Η σαγήνη του απολυταρχισμού», Αλεξάνδρεια 2022, σελ. 13). Και είναι ο Ορμπαν, πρωθυπουργός της Ουγγαρίας από το 2010, που χαρακτήρισε τον ιδιαίτερο αυτό τύπο πολιτεύματος ως «ανελεύθερη δημοκρατία» (illiberal democracy), χωρίς βέβαια να θέσει και θέμα κατάργησης των εκλογών. Η πολιτική δε αυτή είναι άμεση συνέπεια της σημαντικής ανόδου σε πολλά κράτη, και εκτός Ευρώπης, του λαϊκιστικού αυταρχισμού, ο οποίος συνήθως εκβάλλει σε συγκεντρωτισμό της πολιτικής εξουσίας που είναι ο προθάλαμος για την απαξίωση αρχών του κράτους δικαίου.

Η δημοκρατία, λοιπόν, δέχεται έντονες πιέσεις, πρόσφατα και πέραν του Ατλαντικού, γι’ αυτό και πολιτικοί επιστήμονες έχουν ήδη κάνει λόγο για «Μελαγχολική δημοκρατία» (Pascal Bruckner, La mélancolie démocratique, Seuil 1990) ή «Καχεκτική δημοκρατία» (Ηλίας Νικολακόπουλος, Πατάκης 2001). Την «ασθένεια» δε αυτή, που πλήττει όλο και πιο έντονα τη φιλελεύθερη δημοκρατία, προσπαθούν να ερμηνεύσουν οι καθηγητές Στίβεν Λεβίτσκι και Ντάνιελ Ζίμπλατ («Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες», Μεταίχμιο 2018), οι οποίοι και κατέληξαν στη διαπίστωση ότι σταδιακά όλο και περισσότερες χώρες μετατρέπονται σε συγκεκαλυμμένες δικτατορίες. Τούτο δε το πόρισμα είναι ασφαλές, αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι από 42 που ήταν το 2012 τα φιλελεύθερα κράτη, τώρα καταγράφονται παγκοσμίως μόλις 34 φιλελεύθερες δημοκρατίες με σημαντικά παραδείγματα και στην Ευρώπη.

Βιώνουμε λοιπόν τώρα, μετά τον πρώτο «ακρωτηριασμό» της Δύσης 1956-1989 (Μίλαν Κούντερα, «Ο ακρωτηριασμός της Δύσης ή η τραγωδία της Κεντρικής Ευρώπης», Εστία 2022), έναν δεύτερο ακρωτηριασμό, ενόψει των πρόσφατων αυτών γεγονότων που εξελίσσονται στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, με χρήση πολιτικών και στρατιωτικών εργαλείων (δημοκρατική παλινδρόμηση). Επιβεβαιώνεται, έτσι, η υποχώρηση του κράτους δικαίου, άρα και της δημοκρατίας, στην Ευρώπη, αφού, για το εύρος του, έχουν αρχίσει τώρα να αντιμάχονται και οι ευρωβουλευτές σε πρόσφατη Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (30.3.2023)!

«Ανεκπλήρωτη» λοιπόν η «δημοκρατία», όπως διαπιστώνει για την πατρίδα του, την Αίγυπτο, στο τελευταίο ομώνυμο «μυθιστόρημά» του ο Αλάα Αλ Ασουάνι και άπιαστο όνειρο η Ευρώπη, όπως θα την ήθελε ο Τζ. Στάινερ («Η ιδέα της Ευρώπης», Δώμα 2021), πάντα δε τα ανωτέρω τελούν και σε άμεση συνάφεια με τον σχετικό σκεπτικισμό που είχε εκφράσει ο Αλμπέρ Καμύ για «Το μέλλον του ευρωπαϊκού πολιτισμού», ήδη από του έτους 1955 στην Αθήνα, ώστε μάλλον ματαίως θα ψάχνουμε για να βρούμε τώρα τα δημοκρατικά μήλα των Εσπερίδων. Δηλαδή επιβεβαιώνεται η «θνητότητα των πολιτισμών» και η αποστροφή του Σαρτρ ότι «η Ευρώπη μπάζει νερά από παντού»; (Εισαγωγή στο βιβλίο του Fr. Fanon, Les damnés de la terre, 2002).

* Ο κ. Πέτρος Ι. Παραράς είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, επίτιμος αντιπρόεδρος ΣτΕ.

Θέματα επικαιρότητας: Δημοκρατία

Λάμπρος Αθανάσιος Τσουκνίδας

Δημοκρατική αφύπνιση

Λάμπρος Αθανάσιος Τσουκνίδας, 2024-02-11

Να που φτάσαμε να πρέπει να (ξανα)μάθουμε να κουβεντιάζουμε...

Περισσότερα
Λάμπρος Αθανάσιος Τσουκνίδας

Ισχύς και Δημοκρατία

Λάμπρος Αθανάσιος Τσουκνίδας, 2024-01-30

Πιστός στην αρχή πως ό,τι αρνητικό ακούγεται είναι εισαγόμενο,...

Περισσότερα

Οι Δημοκρατίες συνεχώς λιγοστεύουν

Πέτρος Ι. Παραράς, 2023-05-03

Τουλάχιστον από την προηγούμενη εικοσαετία παρατηρούνται...

Περισσότερα
Γιώργος Σιακαντάρης

Πότε αποτυγχάνουν οι δημοκρατίες;

Γιώργος Σιακαντάρης, 2023-04-26

Η συζήτηση που γίνεται στη χώρα μας από πλευράς ορισμένων...

Περισσότερα
Στέργιος Καλπάκης

Χωρίς δημοκρατία δεν υπάρχει κοινωνική δικαιοσύνη

Στέργιος Καλπάκης, 2023-01-22

Oι επικείμενες εκλογές έχουν χαρακτηριστεί από πολλούς...

Περισσότερα

Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες

Νίκος Μαραντζίδης, 2023-01-15

Το 2018, ο Στίβεν Λεβίτσκι και ο Ντάνιελ Ζίμπλατ, καθηγητές...

Περισσότερα
Γιώργος Σιακαντάρης

Δημοκρατία, φιλελευθερισμός και ρεπουμπλικανισμός

Γιώργος Σιακαντάρης, 2022-09-20

Είναι γνωστό σ’ όλους το τρίλημμα του Dani Rodrik. Θυμίζω πως...

Περισσότερα
Γιώργος Σιακαντάρης

Γιατί αντέχουν οι εχθροί της δημοκρατίας;

Γιώργος Σιακαντάρης, 2022-04-11

Το σχήμα «δημοκράτες κατά ανελεύθερων» ή «αντιλαϊκιστές...

Περισσότερα

Άρθρα/ Κοινωνία-Δικαιώματα

Δημήτρης Χριστόπουλος

Η αλβανική εθνική επέτειος της 28ης Νοέμβρη πρέπει να γιορταστεί επισήμως στην Ελλάδα

Δημήτρης Χριστόπουλος, 2024-12-04

Dita e Pavarësisë. Ημέρα της Αλβανικής Ανεξαρτησίας! Στις 28 Νοεμβρίου...

Κώστας Καλλίτσης

Πριν πέσει το σπίρτο…

Κώστας Καλλίτσης, 2024-10-20

Ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας -συνδυάζοντας...

Εκφασισμός ελληνικής κοινωνίας

Ξένια Κουναλάκη, 2024-10-17

Οσοι πίστεψαν ότι επειδή μπήκε στη φυλακή η Χρυσή Αυγή,...

Φυλάκιση δια πάσαν νόσον

Πάσχος Μανδραβέλης, 2024-10-02

...Στο σύνθετο πρόβληµα της παραβατικότητας των ανηλίκων,...

Γιάννης Δρόσος

Υποκλοπές: Τίποτε δεν τελείωσε

Γιάννης Δρόσος, 2024-08-01

Όσον αφορά τη χώρα μας, το κύριο πρόβλημα δεν θα είναι του...

Γράμμα ενός παλιού φοιτητή για τις υποκλοπές: “Ευφάνταστα κατασκευάσματα” για το σεβασμό των θεσμών

Δημήτρης Χριστόπουλος, 2024-07-31

Έλαβα το ακόλουθο γράμμα σε mail από έναν παλιό αγαπημένο...

Νίκος Κ. Αλιβιζάτος

Η αποθέωση της υποκρισίας

Νίκος Κ. Αλιβιζάτος, 2024-07-31

Ηανακοίνωση της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου για το πόρισμα...

Δημοφιλή Εγκλήματα

Παύλος Ελευθεριάδης, 2024-06-22

.Η βρετανική τηλεόραση(BBC) παρουσίασε πολλά και λεπτομερή...

Βασίλης Τραϊφόρος

Δημοκρατία και επιστήμη

Βασίλης Τραϊφόρος, 2024-05-13

--Ο άνθρωπος στην ιστορική του διαδρομή ,περνώντας από πολλά...

Γιώργος Σωτηρέλης

Ενάμισι εκατομμύριο υπογραφές δείχνουν τον δρόμο της συνταγματικής αναθεώρησης

Γιώργος Σωτηρέλης, 2024-03-22

Το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών είναι αναμφίβολα ένα εξαιρετικά...

Λάμπρος Αθανάσιος Τσουκνίδας

Καλώς τα παιδιά

Λάμπρος Αθανάσιος Τσουκνίδας, 2024-03-13

Με το παρ’ ολίγον λιντσάρισμα δύο ανθρώπων στην κατάφωτη...

Νέος Ποινικός Κώδικας: Τι είναι αυτό που κάναμε;

Παντελής Καψής, 2024-02-16

Στην προεπαναστατική Γαλλία υπήρχε η πρόβλεψη των «Lettre...

×
×