Στον πάτο του ΟΟΣΑ, με πολύ χαμηλό συντελεστή στα μερίσματα

Η συζήτηση για τη φορολογική πολιτική βρίσκεται διαχρονικά στην καρδιά του πολιτικού ανταγωνισμού και τον τελευταίο καιρό βρίσκεται και στο επίκεντρο του πολιτικού διαλόγου στην Ελλάδα.

Η φορολογική πολιτική είναι βασικό εργαλείο αναπτυξιακής πολιτικής και κρίσιμη συνιστώσα συλλογικής και ατομικής ευημερίας και κοινωνικής συνοχής.

Σε αυτή τη βάση ξεκινάμε από την εξής παραδοχή: η αφετηρία της φορολογικής πολιτικής έγκειται στους όρους με τους οποίους συλλέγονται τα δημόσια έσοδα -η δομή του φορολογικού συστήματος, οι αρχές που το διέπουν- και στο πώς και προς τα πού προσανατολίζονται οι δημόσιες δαπάνες που χρηματοδοτούνται από τα φορολογικά έσοδα.

Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει η λογική ότι η πιο χαμηλή φορολόγηση των υψηλών εισοδημάτων ή και εν γένει των διαφόρων προσόδων πέραν της εργασίας και των μεγάλων περιουσιακών στοιχείων συντελεί από μόνη της στην ανάπτυξη και την κοινωνική ευημερία.

Για παράδειγμα, ο φορολογικός συντελεστής στη χώρα μας στα μερίσματα, δηλαδή στα διανεμόμενα κέρδη, μειώθηκε σε 5% το 2020 με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να κυμαίνεται σε 25%, κατατάσσοντας τη χώρα μας στη χαμηλότερη σειρά κατάταξης μετά τη Λετονία. Την ίδια στιγμή τα μερίσματα στην Ιρλανδία φορολογούνται με 51%, στη Δανία με 42%, στη Βρετανία και στον Καναδά με 39%.

Ομως, η μείωση του φορολογικού συντελεστή μερισμάτων δεν ενισχύει τις επιχειρήσεις και τις παραγωγικές επενδύσεις τους, αλλά τους εισοδηματίες.

Ιδιαίτερα δε ο μη Ελληνας επενδυτής δεν απαλλάσσεται από τον φόρο αλλά αναγκάζεται να πληρώνει τη διαφορά στην πατρίδα του, όπου η φορολογία είναι υψηλότερη.

Συστάσεις και από τον ΟΟΣΑ

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, στο επίκεντρο των φορολογικών συστάσεων για την Ελλάδα βρίσκονται οι χαμηλοί συντελεστές στα μερίσματα και η φορολογική συμμόρφωση των αυτοαπασχολουμένων, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει στη μείωση των επιβαρύνσεων της μεσαίας τάξης της μισθωτής εργασίας, η οποία συνεχίζει να σηκώνει μεγάλο βάρος από τα χρόνια της δημοσιονομικής προσαρμογής.

Σε ένα άλλο επίπεδο, πρόσφατα άνοιξε μια συζήτηση για την έμμεση φορολογία, με αφορμή το εάν θα ήταν δημοσιονομικά συνετό και κοινωνικά σκόπιμο να μειωθούν φόροι, όπως ο ΦΠΑ σε βασικά καταναλωτικά αγαθά ή και ο ΕΦΚ στα καύσιμα.

Με τον εξαιρετικά υψηλό πληθωρισμό του προηγούμενου διαστήματος και την κρίση ακρίβειας να επιμένει και μην έχει αντιμετωπιστεί δραστικά έως τώρα, ένα θέμα που τίθεται εμφατικά τελευταία είναι η φοροδοτική ικανότητα των πολιτών.

Για πρώτη φορά, οι έμμεσοι φόροι έφθασαν να αποτελούν το 60% των εσόδων του Δημοσίου μακράν από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη, φαινόμενο που είχε να εμφανιστεί πάνω από 20 χρόνια.

Είναι ενδεικτικό ότι το 2022 το κράτος εισέπραξε 5 δισ. ευρώ περισσότερα από το 2021 από τους έμμεσους φόρους (33,2 δισ. ευρώ το 2022 από 28,1 δισ. ευρώ το 2021).

Αυτή είναι μια συνθήκη η οποία πλήττει πρωτίστως τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα που δαπανούν ένα πολύ σημαντικό μέρος του εισοδήματος τους σε είδη διατροφής και σε καύσιμα, που μαζί με τα κόστη στέγασης και λογαριασμών ενέργειας αντιστοιχούν έως και στο σύνολο του μηνιαίου εισοδήματος ενός νοικοκυριού.

Το φορολογικό σύστημα στην Ελλάδα εμφάνιζε χρόνιες στρεβλώσεις, οι οποίες δεν αντιμετωπίστηκαν δραστικά. Σε αυτές, τα τελευταία χρόνια έχει «επικαθήσει» και μια αντίληψη για τη φορολογική πολιτική που από τη μία αποδέχεται -αν δεν ευνοεί- πρακτικές που υποσκάπτουν τη φορολογική συμμόρφωση και από την άλλη διαμορφώνει μια διαβρωτική κουλτούρα στην κοινωνία.

Και όλα αυτά κινητοποιούν μια διαδικασία αντίστροφης αναδιανομής με μεσο-μακροπρόθεσμη επίπτωση στο επίπεδο των ανισοτήτων.

Στο πλαίσιο αυτό, είναι κρίσιμο η συζήτηση να μετατοπιστεί στο πώς θα διαμορφωθεί ένα προοδευτικό, σταθερό και δίκαιο φορολογικό σύστημα, που θα ευνοεί τη βιώσιμη ανάπτυξη, θα εξισορροπεί την αναλογία άμεσων και έμμεσων φόρων, θα μειώνει τα φορολογικά βάρη στη μισθωτή εργασία, θα παρέχει αντικίνητρα για την εκτεταμένη φοροδιαφυγή και θα χρηματοδοτεί με επάρκεια το κοινωνικό κράτος και τις λειτουργίες που ενισχύουν την κοινωνική συνοχή και αναβαθμίζουν τη συλλογική και ατομική ευημερία.

*Η Ειρήνη Νταή είναι Υπ. Δρ Οικονομικών Επιστημών ΕΚΠΑ & συντονίστρια Ομάδας Κοινωνικών Αναλύσεων ΕΝΑ