Κύπρος, λαϊκισμός και μετανάστες

Στην Ευρώπη το μεταναστευτικό ζήτημα τα τελευταία χρόνια ταλανίζει την πολιτική ζωή. Οι περισσότερες κοινωνίες του ευρωπαϊκού Νότου γίνονται πιο συντηρητικές και αποστρέφονται τους μετανάστες. Ο βασικότερος λόγος είναι ότι οι κυβερνήσεις αδυνατούν να χαράξουν ορθολογικές πολιτικές και να εφαρμόσουν αποτελεσματικά μέτρα για τη διαχείριση των αυξημένων μεταναστευτικών ροών.

Ετσι, πολιτικοί στρέφονται στον λαϊκισμό, δηλητηριάζουν την κοινή γνώμη και τρέφουν την Ακροδεξιά και τον εθνικισμό. Αντί να λύνουν προβλήματα, τα πολλαπλασιάζουν. Κι όμως, όλες οι σύγχρονες κοινωνίες ζουν με τους μετανάστες, οι πλείστοι των οποίων είναι απαραίτητοι για την οικονομία και τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας που τους υποδέχεται.

Η Κύπρος δεν μπορούσε να είναι εξαίρεση! Σε ένα νησί που ο λαϊκισμός περισσεύει εξαιτίας του Κυπριακού για δεκαετίες, το ζήτημα των μεταναστών έγινε μέρος του πολιτικού παιγνίου που εξέθρεψε το ΕΛΑΜ που διεκδικεί διψήφιο ποσοστό.

Το διήμερο 28-29 Αυγούστου, στη Χλώρακα, σε μια κοινότητα της Πάφου, συνέβησαν πρωτοφανή επεισόδια σε βάρος των Σύρων μεταναστών, τα οποία δεν είχαν προηγούμενο στο νησί: ένα κανονικό πογκρόμ στα σπίτια και στις περιουσίες τους με πρωταγωνιστές ακροδεξιές ομάδες κουκουλοφόρων.

Στη Χλώρακα παρατηρείται εδώ και 4 χρόνια μια μεγάλη συγκέντρωση Σύρων. Προέρχονται από την κοινότητα των προσφύγων και αιτητών ασύλου που συνεχίζουν να έρχονται από τη γειτονική Συρία από το 2010. Πολλοί είναι εργαζόμενοι στην επαρχία Πάφου και ορισμένοι έφτιαξαν μικρές επιχειρήσεις ή δουλεύουν σε οικοδομές. Ποιοι έσπρωξαν τα πράγματα στα άκρα;

Η αλήθεια είναι η εξής: Τον χώρο διαμονής υπέδειξε στους Σύρους το ίδιο το κράτος –οι Υπηρεσίες Ευημερίας– που πλήρωνε και τα ενοίκια. Με την πάροδο του χρόνου, οι Σύροι διαμένοντες αυξάνονταν και το συγκρότημα πήρε τη μορφή «γκέτο», λόγω των ακατάλληλων υποδομών. Οι τοπικές αντιδράσεις μεγεθύνονταν με κατά καιρούς ρεπορτάζ σε τηλεοράσεις.

Πολιτικοί της Πάφου συνέτειναν στο «φορτισμένο» κλίμα και το κράτος απουσίαζε για να κάνει τις απαραίτητες συνεννοήσεις. Τις τελευταίες εβδομάδες, ο κοινοτάρχης Χλώρακας, ένας τοπικός παράγοντας με περιορισμένες αρμοδιότητες και ευθύνες, αποφάσισε ο ίδιος να χειριστεί το θέμα για να διωχτούν οι μετανάστες: τους έκοψε πρώτα την παροχή νερού και, ακολούθως, τη συλλογή των σκουπιδιών!

Πού είναι το κράτος;

Τα επεισόδια στη Χλώρακα στιγματίζουν την Κύπρο και δείχνουν ότι η κυβέρνηση αδυνατεί να χαράξει μια συγκροτημένη μεταναστευτική πολιτική. Επί 6 χρόνια έχουν σωρευτεί έως και 30 χιλιάδες αιτήσεις ασύλου που εκκρεμούν, ανάμεσά τους και πολλών Σύρων. Μόλις πρόσφατα η κυβέρνηση άρχισε να στελεχώνει την Υπηρεσία Ασύλου και να συγκροτεί αποτελεσματικό σύστημα δικαστικής εξέτασης αιτήσεων δευτέρου βαθμού.

Μέτρα για εθελούσιες επιστροφές οικονομικών μεταναστών δεν υπήρχαν. Οι πολιτικές του κράτους με τη χρηματοδοτική στήριξη της Ε.Ε. για τη διευκόλυνση της ένταξης των μεταναστών καταργήθηκαν. Το κράτος προτιμά να κρατά τους αιτητές ασύλου στα επιδόματα, παρά να τους δίνει πρόσβαση για εργασία, εκεί όπου η οικονομία τους χρειάζεται.

Μία εβδομάδα πριν ξεσπάσουν τα επεισόδια, ο πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης συγκάλεσε σύσκεψη στο Προεδρικό (21/8) ειδικά για τη Χλώρακα και ανακοίνωσε αποφάσεις: καταγραφή των μεταναστών, μετακίνηση και διασπορά τους σε άλλους χώρους. Εγινε συνήθειο τα προβλήματα να χρονίζουν και, αντί να λύνονται από τις αρμόδιες υπηρεσίες, να μεταφέρονται σε συσκέψεις στο Προεδρικό.

O κ. Χριστοδουλίδης έκρινε σκόπιμο να καλέσει την υπουργό Δικαιοσύνης, την Αστυνομία και τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, όχι, όμως, τον αρμόδιο υπουργό Εσωτερικών, Κωνσταντίνο Ιωάννου, και το Τμήμα Μετανάστευσης που έχουν την ευθύνη της χάραξης πολιτικής για το μεταναστευτικό. Τα βίαια επεισόδια που ακολούθησαν της επείγουσας προεδρικής σύσκεψης δείχνουν ότι ο Χριστοδουλίδης υποτίμησε το μέγεθος των προβλημάτων που σωρεύτηκαν.

Τώρα βρίσκει μπροστά του τις ακροδεξιές ομάδες με κουκουλοφόρους να απειλούν με νέα επεισόδια, όπως έκαναν ανενόχλητοι στη Χλώρακα. Πολλοί πολιτικοί που τον στηρίζουν είναι επίσης δυσαρεστημένοι γιατί οι υποστηρικτές τους, διάφοροι ταραχοποιοί, είναι ανάμεσα στους συλληφθέντες.

Η κυβέρνηση του Ν. Χριστοδουλίδη προσγειώνεται στην πραγματικότητα. Αλλο είναι να ψηφοθηρεί προεκλογικά κι άλλο να ασκεί αποτελεσματική διακυβέρνηση. Μια «σιωπηρή πλειοψηφία» πολιτών αποδοκιμάζει τα πογκρόμ και τις ακρότητες, απορρίπτει τον φανατισμό και απαιτεί από το κράτος να λύσει τα προβλήματα.

Στροφή 180 μοιρών;

Η μεταναστευτική πολιτική της κυβέρνησης χωλαίνει. Με το δηλητηριασμένο κλίμα τόσα χρόνια, ο Χριστοδουλίδης θα χρειαστεί να ρίξει πολύ βάρος για να εφαρμόσει διορθωτικά μέτρα. Σε πολλά καίρια ζητήματα, θα χρειαστεί να κάνει στροφή 180 μοιρών:

Πρώτον, στην εφαρμογή ουσιαστικών μέτρων ένταξης των μεταναστών. Η λογική που επικρατεί ότι δυσκολεύοντας τη ζωή τους θα αναγκαστούν να φύγουν δεν αποδίδει.

Δεύτερον, σημαντική μερίδα μεταναστών, όπως οι πρόσφυγες και οι αιτητές ασύλου από τη Συρία, θα μείνουν στην Κύπρο για πολύ χρόνο ακόμα. Πολλοί έχουν ριζώσει, έχουν φτιάξει δουλειές και τα παιδιά τους μεγαλώνουν στα ελληνικά σχολεία. Τέτοιο είναι το προφίλ των περισσοτέρων στη Χλώρακα.

Τρίτον, οι κατάλογοι με τους αιτητές ασύλου είναι φουσκωμένοι γιατί η κυβέρνηση αρνείται να παραχωρήσει το καθεστώς πρόσφυγα σε αυτούς που το δικαιούνται. Τα 3 τελευταία χρόνια, οι αναγνωρίσεις είναι ελάχιστες και αιτήματα χρονίζουν.

Τέταρτον, η πολιτική απασχόλησης αλλοδαπών στην Κύπρο παραμένει στάσιμη από το 2007, ενώ οι ανάγκες σε εργατικά χέρια έχουν πολλαπλασιαστεί. Η κυβέρνηση πρέπει να αποφασίσει: απασχόληση ή συνέχιση επιδομάτων; Οσοι δικαιούνται το καθεστώς πρόσφυγα μπορούν να καλύψουν ανάγκες της οικονομίας, παρά να γίνονται βάρος.

Επί χρόνια η κυπριακή κυβέρνηση, με πρωτοστάτες υπουργούς και λαϊκιστές πολιτικούς, ακόμα και τον ίδιο τον τέως πρόεδρο Ν. Αναστασιάδη και συχνά τον Αρχιεπίσκοπο, δηλητηριάζει την κοινή γνώμη για τους μετανάστες: «έρχονται από την Τουρκία βάσει σχεδίου για να αλλοιώσουν τον πληθυσμό», «είναι (όλοι) παράνομοι», «είναι τρομοκράτες του ISIS», «μας κλέβουν τις δουλειές, αυξάνουν την εγκληματικότητα…».

Πίσω από τις πολιτικές σκοπιμότητες, τα στερεότυπα και τις ψευδείς ειδήσεις, κρύβεται μία και μόνο αλήθεια: η κυβέρνηση δεν έχει μεταναστευτική πολιτική, έχει βουλιάξει στον λαϊκισμό και πολλαπλασιάζει τα προβλήματα. Θα αλλάξει ρότα;