Ο ιπτάμενος δίσκος

Παύλος Τσίμας, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2024-05-18

Τι είναι η μεταπολίτευση; Μια εορταστική στιγμή, εκείνο το καλοκαίρι του 1974; Μια περίοδος μετάβασης στην δημοκρατία που άρχισε με την κατάρρευση της δικτατορίας και ολοκληρώθηκε με την έγκριση του νέου δημοκρατικού συντάγματος το καλοκαίρι του 1975 ή έστω με την πρώτη ομαλή εναλλαγή στην εξουσία το 1981; ‘Η μια ιστορική εποχή που συνεχίζεται; Ή μήπως μια περίοδος που κάποτε έφθασε σε ένα τέλος;

Τα ερωτήματα αιωρούνταν τρεις ολόκληρες ημέρες στο κέντρο της Αθήνας, σε μια αίθουσα της Μεγάλης Βρετανίας, στο συνέδριο του Κύκλου Ιδεών, και έγιναν προσάναμμα μιας συζήτησης που απλώθηκε από τους θεσμούς, την πολιτική, την οικονομία ως τις καθημερινές συμπεριφορές, τις κοινωνικές τάσεις, το θέατρο, την μουσική, την λογοτεχνία και το σινεμά και χώρεσε πολλούς, από τον Κωνσταντίνο Τσουκαλά ως τον Διονύση Σαββόπουλο.

Επιστροφή στα βασικά. Τα 50 χρόνια που μας χωρίζουν από την 24η Ιουλίου του 74 ήταν, πρώτον, μια πρωτοφανής στην ελληνική ιστορία περίοδος δημοκρατικής κανονικότητας. Όπου διεξήχθησαν 20 εκλογικές αναμετρήσεις χωρίς καμιάς οι συνθήκες διεξαγωγής ή το αποτέλεσμα να αμφισβητηθούν. Μέτρο σύγκρισης: Στα προηγούμενα 50 χρόνια, από το τέλος του Α΄ παγκοσμίου πολέμου ως το πραξικόπημα του 67, είχαμε 17 εκλογικές αναμετρήσεις, συχνά με αμφισβητούμενο αποτέλεσμα, σε εναλλαγή με 8 στρατιωτικά κινήματα. Ήταν δεύτερον, η εποχή της μεγάλης ευρωπαϊκής συναίνεσης, στην οποία συνέκλιναν όλες οι πολιτικές δυνάμεις που κυβέρνησαν στα χρόνια αυτά. Και ήταν, τέλος, μια περίοδος μεγάλης ανοδικής κινητικότητας. Η Ελλάδα του 1974, ήταν μια χώρα όπου το 40% ήταν αγρότες, όπου οι γυναίκες ήταν το ένα τέταρτο μόνον του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, όπου ένας στους τρεις δήλωνε «αγράμματος» ή είχε εγκαταλείψει την εκπαίδευση πριν τελειώσει το δημοτικό και όπου οι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ήταν το 10% του συνολικού πληθυσμού.

Ήταν, λοιπόν, κάτι σαν ιπτάμενος δίσκος η μεταπολίτευση, όπως το είπε ο Βασίλης Παπαβασιλείου. Που πετούσε πάνω από τα κεφάλια μας μέχρι που συνάντησε- κάπου μεταξύ 2008 και 2010, τα χρόνια της χρεοκοπίας- απότομα το έδαφος. Κι έπειτα, για μια σκληρή δεκαετία, συνάντησε την «πρόζα του κόσμου». Ήταν η στιγμή που η μία από τις τρεις τάσεις, η ανοδική κοινωνική κινητικότητα, διακόπηκε βίαια και αναστράφηκε. Θα μπορούσε να είχαν διακοπεί και οι άλλες δύο, η ευρωπαϊκή συναίνεση και η δημοκρατική κανονικότητα. Αλλά άντεξαν. Στην έρευνα της Metron, που άνοιξε το συνέδριο, η ευρωπαϊκή μας ταυτότητα καταγράφεται ισχυρότερη παρά ποτέ. Εκείνοι που δηλώνουν «μόνον Έλληνες» είναι σήμερα 43%, ενώ ήταν 47% το 2018 και 54% το 1997. Εκείνοι που δηλώνουν «και» ή «κυρίως» Ευρωπαίοι είναι σήμερα 57%, ενώ ήταν 45% το 1997. Και η Δημοκρατία παραμένει η θετικότερα φορτισμένη αξία για το 89% των πολιτών.

Αυτό είναι, ίσως, το αληθινό «θαύμα» της μεταπολίτευσης, ίσως ακόμη περισσότερο από την βελούδινη εξέλιξή της τους πρώτους, δύσκολους μήνες της διακινδύνευσης. Αλλά πλάι στο θαύμα, υπάρχει κι ένα τραύμα. Που δεν έχει επουλωθεί.

Αποτυπώνεται στον πιο ενδιαφέροντα πίνακα της Metron. «Σε ποια κοινωνική τάξη θα λέγατε ότι ανήκουν οι γονείς σας και σε ποιαν ανήκετε εσείς;», είναι το ερώτημα. Και οι απαντήσεις, αν κατανεμηθούν ανά γενιά, αποτυπώνουν την αναστροφή της κοινωνικής κινητικότητας τα τελευταία 15 χρόνια. Οι Millennials, όσοι είναι σήμερα μεταξύ 28 και 43 ετών, εκείνοι δηλαδή που όταν άνοιγαν τα μάτια τους στον κόσμο, ο κόσμος τους ήταν εκείνος της οικονομικής κρίσης, πιστεύουν ότι οι γονείς τους ήταν μικρομεσαίοι σε ποσοστό 29%. Οι ίδιοι αυτοχαρακτηρίζονται μικρομεσαίοι σε ποσοστό 39%. Είναι η πρώτη γενιά όπου η ανοδική κινητικότητα αναστρέφεται. Η γενιά που σε ποσοστό 69% πιστεύει ότι ζει χειρότερα από την γενιά των γονιών της. Η μόνη γενιά που αισθάνεται «έξω από το κάστρο». Η γενιά που περισσότερο από τις άλλες, παλαιότερες και νεότερες, αμφισβητεί το όφελος από την συμμετοχή στην Ευρώπη και την θετική αποτίμηση της μεταπολίτευσης συνολικά. Είναι σαν να υπάρχει μια μαύρη τρύπα στην καρδιά της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας. Σαν οι σημερινοί τριαντάρηδες να δυσκολεύονται να δουν τον εαυτό τους να εκπροσωπείται από την ευρωπαϊκή και δημοκρατική συναίνεση της μεταπολίτευσης.

Πίσω από τους δημοσκοπικούς αριθμούς, οι αριθμοί της οικονομίας. Σε όρους ΑΕΠ, η Ελλάδα το 2007 ήταν στο 77% του μέσου όρου της ευρωζώνης. Έπεσε δραματικά, ανέβηκε λίγο και σήμερα βρίσκεται στο 60% της ευρωζώνης. Η απόσταση μεγάλωσε και παραμένει αβυσσαλέα. Στην ομοιοπαθή Πορτογαλία, το κατά κεφαλή εισόδημα επέστρεψε στα πριν την κρίση επίπεδα, το 2023. Η Ιρλανδία ξαναβρήκε το προ κρίσης επίπεδο ήδη από το 2013, πριν την επίσημη έξοδο από το δικό της μνημόνιο. Οι ΗΠΑ το 2011, η Ευρωζώνη το 2015. Η Ελλάδα, αντίθετα, η πρώτη από τις χώρες που μπήκαν την μνημονιακή περιπέτεια, είναι η μόνη που εξακολουθεί να υπολείπεται, και μάλιστα πολύ, από το πριν την κρίση επίπεδο. Και επειδή όσο εκείνη έπεφτε, οι άλλοι ανέβαιναν έχει βρεθεί από την 11η θέση μεταξύ των 27 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως προ το κατά κεφαλή εισόδημα, στην προτελευταία, ακολουθούμενη μόνον από την Βουλγαρία. Οι πραγματικοί μισθοί σήμερα υπολογίζεται ότι είναι 30% χαμηλότεροι από ότι το 2007. Και θα χρειαστούν σύμφωνα με συγκλίνουσες εκτιμήσεις δύο περίπου δεκαετίες ακόμη- και υπό την προϋπόθεση μεγάλων μεταρρυθμίσεων- για να βρεθούμε εκεί που βρισκόμασταν το 2007.

Θα μιλήσουμε πολύ- και δικαιολογημένα- για την μεταπολίτευση, όσο πλησιάζουμε στην επέτειο. Αλλά πρέπει να εντάξουμε στην συζήτηση εκτός από το θαύμα και το τραύμα. Κι όχι μόνον στην συζήτηση για την επέτειο των 50 χρόνων. Στην συζήτηση γενικά. Στην συζήτηση που προκαλούν οι προεκλογικές δημοσκοπήσεις και οι ερμηνείες των τάσεων. Στην προεκλογική συζήτηση αυτή καθ’ εαυτή. Στην συζήτηση της επόμενης ημέρας προπάντων. Γιατί ακόμη δεν έχει συγκροτηθεί, από καμιά πλευρά, ένα συνεκτικό πρόγραμμα ανάταξης των συνεπειών της μεγάλης πτώσης και ανάκτησης της «χαμένης γενιάς». Εκείνης που υπέστη τις συνέπειες της προσγείωσης του ιπτάμενου δίσκου.

Θέματα επικαιρότητας: Μεταπολίτευση

Ο ιπτάμενος δίσκος

Παύλος Τσίμας, 2024-05-18

Τι είναι η μεταπολίτευση; Μια εορταστική στιγμή, εκείνο...

Περισσότερα
Δημήτρης Χατζησωκράτης

48 χρόνια μετά.

Δημήτρης Χατζησωκράτης, 2022-07-24

Γιορτάζουμε σήμερα τα 48 χρόνια από την πτώση της δικτατορίας...

Περισσότερα
Γιώργος Σιακαντάρης

Μεταπολίτευση δύο πόλων χωρίς Φιλελεύθερο Κέντρο

Γιώργος Σιακαντάρης, 2021-07-31

Στις 23 Ιουλίου έκλεισαν 47 χρόνια από την πτώση της χούντας....

Περισσότερα
Γιάννης Βούλγαρης

Με την κληρονομιά της Μεταπολίτευσης

Γιάννης Βούλγαρης, 2021-07-31

Η «Μεταπολίτευση» της 24ης Ιουλίου 1974 είναι από εκείνες...

Περισσότερα
Γιάννης Βούλγαρης

Η Μεταπολίτευση υπό το πρίσμα των 200 χρόνων

Γιάννης Βούλγαρης, 2021-05-22

Η θεσμική αποτίμηση είναι μία από τις πολλές όψεις που πρέπει...

Περισσότερα

Άρθρα/ Πολιτική

Κώστας Καλλίτσης

Και η αντιπολίτευση;..

Κώστας Καλλίτσης, 2025-02-09

Η δημοσκοπική εικόνα της κυβέρνησης είναι πολύ κακή, κακή...

Ξενοφών Κοντιάδης

Υπάρχει κίνδυνος να παραγραφούν αδικήματα Υπουργών για τα Τέμπη και ποιά η ευθύνη της κυβέρνησης;

Ξενοφών Κοντιάδης, 2025-02-06

Υπάρχει κίνδυνος να παραγραφούν αδικήματα υπουργών για...

Η βουβή οργή που δεν έπιασαν

Αλέξης Παπαχελάς, 2025-02-05

«Μα τι έγινε ξαφνικά με το θέμα των Τεμπών και ξαναβγήκε...

Όταν η μετακίνηση πληθυσμών και η εθνοκάθαρση προβάλλονται ως ”λύση”

Αντώνης Παπαγιαννίδης, 2025-02-05

Τα πιο ζωηρά και σκοτεινά όνειρα των υπερ-συντηρητικών...

Ουσιαστικές δεσμεύσεις και ηθικές υποχρεώσεις

Αλέξης Παπαχελάς, 2025-02-02

Μας θύμωσε το γεγονός ότι η Γαλλία σκέπτεται σοβαρά να πουλήσει...

Γιάννης Βούλγαρης

Ένας Κόσμος Ολιγαρχών;

Γιάννης Βούλγαρης, 2025-01-26

De te fabula narratur. Για σένα μιλάει ο μύθος. Με αυτή τη ρήση ο Καρλ...

Κώστας Καλλίτσης

Το τραμπικό ρεύμα

Κώστας Καλλίτσης, 2025-01-26

Η ανάδειξη του Ντ. Τραμπ στην ηγεσία των ΗΠΑ προκαλεί αναταράξεις...

Την εποχή των αυτοκρατοριών

Παύλος Τσίμας, 2025-01-24

Την ημέρα που ο Τραμπ έκοβε με το σπαθί την τούρτα (και το...

Για να λυθούν  τα προβλήματα των πολιτών απαιτείται κυβερνητική αλλαγή

Για να λυθούν τα προβλήματα των πολιτών απαιτείται κυβερνητική αλλαγή

2025-01-18

...Η υποψηφιότητα της Λούκας Κατσέλη είναι η πιο κατάλληλη...

Χρήστος Ροζάκης

Ένας Χρόνος Ελληνικής Εξωτερικής πολιτικής

Χρήστος Ροζάκης, 2025-01-05

Το 2024 υπήρξε ένας έντονος χρόνος με γεωπολιτικές μεταβολές...

Κώστας Καλλίτσης

Να διασωθεί ό,τι απέμεινε

Κώστας Καλλίτσης, 2025-01-05

Το 2024 οι ανεπτυγμένες οικονομίες της Ευρώπης μεγεθύνονταν...

Σωτήρης Βαλντέν

Πού έχει δίκιο ο Αντώνης Σαμαράς

Σωτήρης Βαλντέν, 2024-12-16

Ακούγοντας την τελευταία ομιλία του Αντώνη Σαμαρά (12/12),...

×
×