Ο Μακάριος και η συνωμοσιολογία του Κυπριακού
Μακάριος Δρουσιώτης, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2007-08-01
Τριάντα ακριβώς χρόνια από το θάνατό του (3 Αυγούστου 1977), ο Μακάριος εξακολουθεί να επηρεάζει την κυπριακή πολιτική σκηνή. Ενόψει και των προεδρικών εκλογών, ο Μακάριος και οι «παρακαταθήκες» του απασχολούν την πολιτική συζήτηση. Στις μέρες μας ορισμένοι παραλληλίζουν τον Παπαδόπουλο με τον Μακάριο και την υποψηφιότητα Χριστόφια με το πραξικόπημα του 1974! Είναι, δηλαδή, η υποψηφιότητα αυτή άλλη μια διεθνής συνωμοσία κατά της Κύπρου.
Η συνωμοσιολογία πάντοτε ευδοκιμούσε στην Κύπρο, ιδιαίτερα μετά το 74. Οι ξένες συνωμοσίες υπήρξαν το μεγάλο άλλοθι για τη συγκάλυψη των τραγικών σφαλμάτων της ηγεσίας των Ελληνοκυπρίων, του Μακαρίου μη εξαιρουμένου. Αναντίλεκτα, η Τουρκία καραδοκούσε και προετοιμαζόταν για το ολίσθημα των Ελληνοκυπρίων. Την ώρα της κρίσης εξασφάλισε, αν όχι την ενθάρρυνση, τουλάχιστον την ανοχή του ξένου παράγοντα. Ομως, οι πιο σημαντικοί σύμμαχοι του τουρκικού επεκτατισμού υπήρξαν -λόγω αφέλειας και πολιτικής τύφλας- οι ίδιοι οι Ελληνοκύπριοι.
Η ελληνοκυπριακή ηγεσία του 60, με ηγέτη τον Μακάριο, έκανε εγκληματικά λανθασμένους υπολογισμούς, πιστεύοντας σε μια μεγάλη ιδέα πρακτικά ανέφικτη, λόγω των διεθνών δεδομένων, και πολιτικά λανθασμένη, επειδή υποτιμούσε τον τουρκοκυπριακό πληθυσμό του 18%, ο οποίος ήταν διάσπαρτος σε όλο το νησί και μιλούσε, σχεδόν στην ολότητά του, ελληνικά.
Τα σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία του νησιού αντικρίζονται μονοσήμαντα. Στην Κύπρο μιλάνε για την ΕΟΚΑ Β και τη χούντα, αλλά ξεχνάνε πως ήταν κρατική πολιτική ο «εθνικός αγώνας» του 1964-67 για πλήρη ελληνοποίηση της Κύπρου, με αρχηγό τον Γρίβα και σύνθημα «ο εχθρός στη θάλασσα».
Αγνοούν, ακόμη, ότι ο Μακάριος, ο Τ. Παπαδόπουλος, ο Π. Γιωρκάτζης κ.ά. συμπράξανε τότε με τους μετέπειτα ηγέτες της χούντας Ιωαννίδη και Παπαδόπουλο, πίσω από τις πλάτες της ελληνικής κυβέρνησης, στον ακήρυχτο πόλεμο με τους τουρκοκύπριους εθνικιστές. Ηταν αυτή η πολιτική ανωμαλία, την οποία ο Μακάριος δεν ανέκοψε έγκαιρα, που έφερε την ΕΟΚΑ Β και το πραξικόπημα, ενώ δημιούργησε ρωγμές για να διεισδύσει ο οποιοσδήποτε ξένος παράγοντας.
Ουδέποτε, λοιπόν, οι Κύπριοι μίλησαν για τις δικές τους ευθύνες, πόσω μάλλον να τις παραδεχτούν. Διότι, εάν τις αποκήρυσσαν, κανένας πολιτικός της γενιάς του 60 δεν θα είχε τη δυνατότητα να διεκδικήσει, πόσω μάλλον να κερδίσει, εκλογές το 2000. Μιλώντας τις προάλλες, σε μνημόσυνο για τον Μακάριο, παρουσία του Κάρολου Παπούλια, ο Τ. Παπαδόπουλος έδωσε όρκους για συνέχιση του αγώνα του. «Αν ο σημαιοφόρος έπεσε, πριν από τριάντα χρόνια, η σημαία του αγώνα για το καλύτερο μέλλον της Κύπρου δεν υποστέλλεται και δεν αναδιπλώνεται», είπε.
Αλήθεια, ποιο είναι το περιεχόμενο αυτού του αγώνα; Οι στόχοι του Μακαρίου πριν από το 1974 ή οι αναθεωρημένοι τής μετά 74 εποχής; Διότι είναι αλήθεια πως ο Μακάριος, μετά το δράμα της εισβολής και της κατοχής, εγκατέλειψε τους μεγαλοϊδεατισμούς και ήταν πρόθυμος για συμβιβασμό. Υπάρχουν πια όλα τα απαραίτητα στοιχεία που τεκμηριώνουν το περιεχόμενο αυτού του συμβιβασμού: Διζωνική ομοσπονδία με ποσοστό εδάφους στους Τουρκοκύπριους γύρω στο 25%. Περιορισμοί στην επιστροφή των προσφύγων, αλλά απαραίτητα η Κύπρος να είναι ένα κράτος και να ισχύουν οι βασικές ελευθερίες.
Ο συμβιβασμός αυτός δεν επιτεύχθηκε έγκαιρα λόγω της αδιαλλαξίας της Τουρκίας και του Ντενκτάς, που επεδίωκαν να κρατήσουν όλα τα εδάφη και λύση συνομοσπονδίας δύο κρατών. Το δόγμα του Ετζεβίτ ότι «το Κυπριακό λύθηκε το 1974» κατέρρευσε ολοκληρωτικά το 2004, όταν ο μεγάλος στόχος της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. έγινε όμηρος του Κυπριακού.
Μπορεί η αναφορά στο σχέδιο Ανάν να θεωρείται σήμερα εθνική μειοδοσία, όπως ήταν άλλωστε και το 60 η αντίδραση στο μεγαλοϊδεατισμό που διέπνεε την πολιτική ζωή της Κύπρου. Ομως, η πραγματικότητα είναι μία: Ικανοποιούσε στο πολλαπλάσιο τους μίνιμουμ στόχους που έθεσε ο Μακάριος το 74. Κι αν ο Τ. Παπαδόπουλος δεν αρνείτο τη διαπραγμάτευσή του, θα γινόταν ακόμη καλύτερο. Ενα μόνο στοιχείο: Οταν το βιοτικό επίπεδο των Τουρκοκυπρίων θα έφτανε στο 80% αυτού των Ελληνοκυπρίων, τότε θα καταργούνταν όλες οι παρελκύσεις από το κεκτημένο. Ο στόχος αυτός τείνει να καλυφθεί χωρίς λύση, πόσω μάλλον στο πλαίσιο μιας συμφωνημένης λύσης. Κοντολογίς, την ευρωπαϊκή λύση οι Κύπριοι την απέρριψαν με ποσοστό 76% και, τώρα που η διχοτόμηση βαθαίνει, αναζητούν, ξανά, άλλοθι στις ξένες συνωμοσίες που όλο και εξυφαίνονται, με παραλληλισμούς και συνειρμούς με τον Μακάριο, τριάντα χρόνια μετά το θάνατό του.
Η συνωμοσιολογία πάντοτε ευδοκιμούσε στην Κύπρο, ιδιαίτερα μετά το 74. Οι ξένες συνωμοσίες υπήρξαν το μεγάλο άλλοθι για τη συγκάλυψη των τραγικών σφαλμάτων της ηγεσίας των Ελληνοκυπρίων, του Μακαρίου μη εξαιρουμένου. Αναντίλεκτα, η Τουρκία καραδοκούσε και προετοιμαζόταν για το ολίσθημα των Ελληνοκυπρίων. Την ώρα της κρίσης εξασφάλισε, αν όχι την ενθάρρυνση, τουλάχιστον την ανοχή του ξένου παράγοντα. Ομως, οι πιο σημαντικοί σύμμαχοι του τουρκικού επεκτατισμού υπήρξαν -λόγω αφέλειας και πολιτικής τύφλας- οι ίδιοι οι Ελληνοκύπριοι.
Η ελληνοκυπριακή ηγεσία του 60, με ηγέτη τον Μακάριο, έκανε εγκληματικά λανθασμένους υπολογισμούς, πιστεύοντας σε μια μεγάλη ιδέα πρακτικά ανέφικτη, λόγω των διεθνών δεδομένων, και πολιτικά λανθασμένη, επειδή υποτιμούσε τον τουρκοκυπριακό πληθυσμό του 18%, ο οποίος ήταν διάσπαρτος σε όλο το νησί και μιλούσε, σχεδόν στην ολότητά του, ελληνικά.
Τα σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία του νησιού αντικρίζονται μονοσήμαντα. Στην Κύπρο μιλάνε για την ΕΟΚΑ Β και τη χούντα, αλλά ξεχνάνε πως ήταν κρατική πολιτική ο «εθνικός αγώνας» του 1964-67 για πλήρη ελληνοποίηση της Κύπρου, με αρχηγό τον Γρίβα και σύνθημα «ο εχθρός στη θάλασσα».
Αγνοούν, ακόμη, ότι ο Μακάριος, ο Τ. Παπαδόπουλος, ο Π. Γιωρκάτζης κ.ά. συμπράξανε τότε με τους μετέπειτα ηγέτες της χούντας Ιωαννίδη και Παπαδόπουλο, πίσω από τις πλάτες της ελληνικής κυβέρνησης, στον ακήρυχτο πόλεμο με τους τουρκοκύπριους εθνικιστές. Ηταν αυτή η πολιτική ανωμαλία, την οποία ο Μακάριος δεν ανέκοψε έγκαιρα, που έφερε την ΕΟΚΑ Β και το πραξικόπημα, ενώ δημιούργησε ρωγμές για να διεισδύσει ο οποιοσδήποτε ξένος παράγοντας.
Ουδέποτε, λοιπόν, οι Κύπριοι μίλησαν για τις δικές τους ευθύνες, πόσω μάλλον να τις παραδεχτούν. Διότι, εάν τις αποκήρυσσαν, κανένας πολιτικός της γενιάς του 60 δεν θα είχε τη δυνατότητα να διεκδικήσει, πόσω μάλλον να κερδίσει, εκλογές το 2000. Μιλώντας τις προάλλες, σε μνημόσυνο για τον Μακάριο, παρουσία του Κάρολου Παπούλια, ο Τ. Παπαδόπουλος έδωσε όρκους για συνέχιση του αγώνα του. «Αν ο σημαιοφόρος έπεσε, πριν από τριάντα χρόνια, η σημαία του αγώνα για το καλύτερο μέλλον της Κύπρου δεν υποστέλλεται και δεν αναδιπλώνεται», είπε.
Αλήθεια, ποιο είναι το περιεχόμενο αυτού του αγώνα; Οι στόχοι του Μακαρίου πριν από το 1974 ή οι αναθεωρημένοι τής μετά 74 εποχής; Διότι είναι αλήθεια πως ο Μακάριος, μετά το δράμα της εισβολής και της κατοχής, εγκατέλειψε τους μεγαλοϊδεατισμούς και ήταν πρόθυμος για συμβιβασμό. Υπάρχουν πια όλα τα απαραίτητα στοιχεία που τεκμηριώνουν το περιεχόμενο αυτού του συμβιβασμού: Διζωνική ομοσπονδία με ποσοστό εδάφους στους Τουρκοκύπριους γύρω στο 25%. Περιορισμοί στην επιστροφή των προσφύγων, αλλά απαραίτητα η Κύπρος να είναι ένα κράτος και να ισχύουν οι βασικές ελευθερίες.
Ο συμβιβασμός αυτός δεν επιτεύχθηκε έγκαιρα λόγω της αδιαλλαξίας της Τουρκίας και του Ντενκτάς, που επεδίωκαν να κρατήσουν όλα τα εδάφη και λύση συνομοσπονδίας δύο κρατών. Το δόγμα του Ετζεβίτ ότι «το Κυπριακό λύθηκε το 1974» κατέρρευσε ολοκληρωτικά το 2004, όταν ο μεγάλος στόχος της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. έγινε όμηρος του Κυπριακού.
Μπορεί η αναφορά στο σχέδιο Ανάν να θεωρείται σήμερα εθνική μειοδοσία, όπως ήταν άλλωστε και το 60 η αντίδραση στο μεγαλοϊδεατισμό που διέπνεε την πολιτική ζωή της Κύπρου. Ομως, η πραγματικότητα είναι μία: Ικανοποιούσε στο πολλαπλάσιο τους μίνιμουμ στόχους που έθεσε ο Μακάριος το 74. Κι αν ο Τ. Παπαδόπουλος δεν αρνείτο τη διαπραγμάτευσή του, θα γινόταν ακόμη καλύτερο. Ενα μόνο στοιχείο: Οταν το βιοτικό επίπεδο των Τουρκοκυπρίων θα έφτανε στο 80% αυτού των Ελληνοκυπρίων, τότε θα καταργούνταν όλες οι παρελκύσεις από το κεκτημένο. Ο στόχος αυτός τείνει να καλυφθεί χωρίς λύση, πόσω μάλλον στο πλαίσιο μιας συμφωνημένης λύσης. Κοντολογίς, την ευρωπαϊκή λύση οι Κύπριοι την απέρριψαν με ποσοστό 76% και, τώρα που η διχοτόμηση βαθαίνει, αναζητούν, ξανά, άλλοθι στις ξένες συνωμοσίες που όλο και εξυφαίνονται, με παραλληλισμούς και συνειρμούς με τον Μακάριο, τριάντα χρόνια μετά το θάνατό του.
